The Family as an Educational Community from the Perspective of the Family Catechumenate
Józef Stala
Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie , PolandAbstract
Kościół, jak i sama rodzina, współcześnie coraz lepiej odkrywają prawdę o tym, że to właśnie rodzina, jako domowy Kościół, jest nie tylko przedmiotem, ale i podmiotem wychowania i katechezy. Mówi się więc już coraz wyraźniej o rodzinnej katechezie, uświadamiając sobie coraz lepiej sprawę, że to właśnie rodzice są pierwszymi wychowawcami i katechetami swoich dzieci. Dysponują oni sobie właściwymi środkami do tego stopnia, że wychowanie i katecheza domowa wcale nie muszą kopiować katechezy parafialnej. Podstawowym jej czynnikiem jest atmosfera szczerości i zaufania oraz świadectwo wiary dawane każdego dnia. Rola rodziców w tej dziedzinie jest niezastąpiona. Dlatego z tych między innymi powodów w niniejszym artykule zostało podjęte zagadnienie dzieła wychowania, które dokonuje się w podstawowym środowisku wychowawczym, jakim jest rodzina. Najpierw po zaprezentowaniu dzisiejszych wyzwań stojących przed rodziną zostało przedstawione odniesienie do katechumenatu rodzinnego, a następnie omówione wychowanie dokonujące się w rodzinie. Całość została ukazana w perspektywie historycznej.
Keywords:
family, education, Christian education, catechumenate, catechesis, Family catechesisReferences
Adamski F., Sytuacja społeczno-moralna rodziny u zarania III Rzeczypospolitej, „Ethos” 7 (1994) nr 3
Aguivre R., La casa corno estructura bose del cristianismo primitivo: les iglesias domesticas, EE 59 (1984) 27-51
Apostolicam actuositatem
Augustinus, Confessiones, CCL 27, tł. Św. Augustyn, Wyznania, Kraków 1999
Augustinus, De civitate Dei, CCL 48
Augustinus, Enarrationes in Psalmos, CCL 38
Augustinus, In Joannem tractatus, CCL 36
Augustinus, Sermo, PL 38
Barth A., Das Hauskatechumenat in der Geschichte und im Allgemeinen, w: B. Dreher (ed.), Katechese - Gemeinde, Graz - Wien - Koln 1970, 73-81
Belotti G., L’educazione in S. Agostino, Bergamo 1963
Bielawski Z., Pedagogika religijno-moralna (Katechetyka), Lwów 1934
Bober A., Rodzina Kościołem domowym według św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9
Brunner J., Der hl. Hieronymus und die Madchenerziehung auf Grund seiner Briefe an Laeta und Gaudentius. Eine patristisch-pedagogische Studie, Munchen 1910
Caesarius Arelatensis, Sermo, CCL 103
Cafarra C., Famigli: Chiesa domestica, „Seminarium” 34 (1982) 624-632
Castellanos N.A., El problema educativo y escolar del siglo IV en las „Confessiones”, „Augustinus” 5 (1960) 521-536
Covi E., La pedagogia familiare agostiniana, „Laurentianum” 17 (1976) 43-59
Cywilizacja i kultura. Współczesne problemy, red. J. Zimny, Stalowa Wola - Sandomierz 2007
Dajczak J., Katechetyka, Warszawa 1956
Dajczak J., Katecheza rodzinna, „Katecheta” 4 (1961)
Danielou J., La catechese aux premiers siecles, Paris 1968
Dar wychowania. Pedagogika Jana Pawła II, red. J. Homplewicz, Rzeszów 2001
Divini illius Magistri, trad. J. Korzonkiewicz: Pius XI, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, Poznań 1932
Drogi katechezy rodzinnej, red. E. Osewska - J. Stała, Poznań 2002
Dudziak J., Wychowanie w klasie szkolnej, Warszawa 2002
Durr L., Das Erziehungswesen im Alten Testament und im antiken Orient, Leipzig 1932
Dziekoński S., Formacja chrześcijańska dziecka w rodzinie w nauczaniu Kościoła od Leona XIII do Jana Pawła II, Warszawa 2006
Dziekoński S., Rozwój wychowawczej myśli Kościoła na przestrzeni ostatnich wieków, Warszawa 2004
Dziekoński S., Wychowanie w nauczaniu Kościoła od X IX wieku do Soboru Watykańskiego II, Warszawa 2000
Dzisiejsze aspiracje katechezy rodzinnej. Problemy i wyzwania, red. J. Stała, Kielce 2005
Familiaris consortio
Filson F.W., The signiflcance of the early house churches, JBL 58 (1939) 105-112
Flecha Th.J., La „Iglesia domestica” en la ación evangelizadora de la Iglesia, „Teologia y cateąuesis” 200 (1986) 523-540
Gadowski W., Z historii pedagogii, Z. 2, Kraków 1889
Gajek C.S., La Chiesa domestica in una prospettiva orientale, Roma 1984
Gamber K., Die fruhchristliche Hauskirche nach Didascalia Apostolorum II 57, 1 - 58, 6, StPatr 10 (1970) 337-344
Gartner M., Familienerziehung in der alten Kirche. Eine Untersuchung uber die ersten vier Jahrhunderte des Christentums, Koln - Wien 1985
Gaudium et spes
Gevaryahu H.M.J., Privathauser ais Versammlungsstatten von Meister und Jungern, „Annual of the Swedish Theological Institute” 12 (1983) 5-12
Gorge D., La lettera a Leta o dell’educazione della figliuola, Modena 1932
Gratissimam sane
Hare W., The educational apostolate of St. Augustine, „Prudentia” 2 (1970) 71-79
Heerman M.F., Christliche Familie - Kirche in Kleinen, „Lebendiges Zeugnis” 37 (1982) nr 4, 48- 61
Hieronymus, Epistola, CSEL 55, tł. Św. Hieronim, Listy, II, Warszawa 1955
Hoffner J., „Euer Haus sei eine Kirche". Der hl. Chrysostomus uber das Apostolat der Eltern, „Die Kinderseelsorge” 5 (1938)
Howie G., Educational theory and practice in St. Augustine, London 1969
Joannes Chrysostomus, Adversus oppugnatores vitae monasticae, PG 47
Joannes Chrysostomus, De Anna sermo, PG 54
Joannes Chrysostomus, De inani gloria et liberorum educatione, ed. A.M. Malingrey, SCh 188, Paris 1972
Joannes Chrysostomus, In epistulam I ad Timotheum hom., PG 62
Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Ephesios hom., PG 62
Joannes Chrysostomus, In Genesim sermo, PG 54
Joannes Chrysostomus, In Matthaeum hom., PG 58
Joannes Chrysostomus, Sermo de sanctis martyribus, PG 50
Jewdokimow P., Kościół domowy, „Znak” 30 (1978) nr 7-8, 845-856
Jungmann A.J., Katechetik, Freiburg 1955
Kania W., Pierwsza katecheza domowa w ujęciu św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9, 215-222
Kevane E., Augustine the educator. A study of fundamentals of Christian formation, Westminster Maryland 1964
Klauck H.J., Die Hausgemeinde als Lebensform im Urchristentum, MThZ 32 (1981) 1-15
Kołaczkowski J., Biblijne zasady wychowania rodzinnego w świetle Mądrości Syracha, Rzeszów 1998
Leo, Sermo, PL 54
Lodi E., Famiglia-Chiesa domestica nella tradizione patristica, „Rivista di pastorale liturgica” 18 (1980) nr 5
Longosz S., Rodzina wczesnochrześcijańska Kościołem domowym, RT 51 (2004) z. 10, 27-56
Lumen gentium
Mahir F., Geist und Wert der Familienerziehung im Altertum, Munchen 1928
Majkowski W., Czynniki dezintegracji współczesnej rodziny polskiej. Studium socjologiczne, Kraków 1997
Millar L., Christian education in the first four centuries, London 1946
Młotek A., Obowiązki wychowawcze rodziców według Ojców Kościoła, „Katecheta” 19 (1975)
Murawski Cz., Rodzina domowym Kościołem, w: Ewangelizacja wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej, Katowice 1993, 92-100
Osewska E. - Stała J., W kierunku katechezy rodzinnej, Kielce 2003
Pankiewicz R., Rodzina i wychowanie w Palestynie Rzymskiej w świetle tradycji biblijnej i późnojudaistycznej, „Studia Pedagogiczne” 1992, z. 18, 69-93
Paygert M., Rodzina - małym Kościołem, „Materiały Problemowe” 12 (1978) z. 1, 53-61
Pedagogia na dziś, red. J. Zimny, Stalowa Wola - Ruzomberok 2007
Petersen J.M., House-churches in Romę, VigCh 23 (1969) 264-272
Pius XII, Przemówienie do uczestników 1 Krajowego Kongresu Włoskiego Stowarzyszenia Nauczycieli (8 IX 1943)
Provencher N., Vers une theologie de lafamilies l’Eglise domestiąue, „Eglise et theologie” 12 (1981) 9-34
Rak Z., Niezastąpiona rola rodziny w wychowaniu do małżeństwa, „Katecheta” 31 (1987)
Rak Z., Odpowiedzialność rodziny za przygotowanie do życia w rodzinie, HD 54 (1985) 194-199
Rentinck P., La cura pastorale in Antiochia nel IV secolo, Roma 1970
Rodzina - bezcenny dar i zadanie, red. J. Stała - E. Osewska, Radom 2006
S. Agostino educatore. Atti della Settimana Agostiniana (Pavia, 16-24 IV 1970), Pavia 1971
Sarmiento A., Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik małżeństwa i rodziny, Kraków 2002
Semik S., Katecheza w rodzinie - Kościele domowym, „Seminare” 1977, nr 2, 93-105
Solak A., Wychowanie chrześcijańskie i praca ludzka. Studium współzależności, Warszawa 2004
Stala J., Podstawy teologiczno-antropologiczne katechezy rodzinnej, Tarnów 1998
Stala J., Tradycja katechezy rodzinnej w diecezji tarnowskiej, Tarnów 1999
Stala J. - Osewska E., Fundamentalne podstawy i obszary katechezy rodzinnej, Tarnów 2000
Stępniewska A., Wychowanie rodzinne dziewcząt w pedagogice św. Hieronima, VoxP 5 (1985) z. 8-9, 151-176
Swoboda A., Postawa ojca wobec dziecka w pismach Plutarcha z Cheronei i autorów chrześcijańskich (Ambroży, Augustyn, Hieronim), PST 10 (2001) 79-96
Szwarc U., Dzieci i ich wychowanie w Starym Testamencie, w: Życie społeczne w Biblii, red. G. Witaszek, Lublin 1998, 227-247
Tabaczyński W., „Kościół domowy” w świetle nauki Jana Pawła II, AK 86 (1994) t. 122, 15-28
Voeltzel R., L'enfant et son ćducation dans la Bibie, Paris 1973
Vogler W., Die Bedeutung der urchristlichen Hausgemeinden fur die Ausbreitung des Evangeliums, ThLZ 107 (1982) 786-794
W kręgu rodziny, red. E. Osewska - J. Stala, Poznań 2003
W trosce o integralne wychowanie, red. M. Nowak - T. Ożóg - A. Rynio, Lublin 2003
Wilk J., Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze w świetle doktryny Kościoła Katolickiego, w: Pedagogika Katolicka. Zagadnienia wybrane, red. A. Rynio, Stalowa Wola 1999
Wójtowicz H., Zadania rodziny chrześcijańskiej w nauczaniu św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9
Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, red. A. Rynio, Lublin 2007
Wychowanie człowieka otwartego, red. A. Rynio, Kielce 2001
Wychowanie, profilaktyka, resocjalizacja. W poszukiwaniu doskonalszych systemów w skali makro i mikro, red. J. Sowa - E. Piotrowski - J. Rejman, Rzeszów 2003
Yarbrough A., Christianization in the fourth Century: the example of Roman women, ChH 45 (1976) 149-165
Żurowski M., Eklezjalny character małżeństwa i rodziny, PK 21 (1978) z. 3-4, 105-116
Żurowski M., Rodzina domowym Kościołem, ChS 10 (1978) nr 12,44-70
Aguivre R., La casa corno estructura bose del cristianismo primitivo: les iglesias domesticas, EE 59 (1984) 27-51
Apostolicam actuositatem
Augustinus, Confessiones, CCL 27, tł. Św. Augustyn, Wyznania, Kraków 1999
Augustinus, De civitate Dei, CCL 48
Augustinus, Enarrationes in Psalmos, CCL 38
Augustinus, In Joannem tractatus, CCL 36
Augustinus, Sermo, PL 38
Barth A., Das Hauskatechumenat in der Geschichte und im Allgemeinen, w: B. Dreher (ed.), Katechese - Gemeinde, Graz - Wien - Koln 1970, 73-81
Belotti G., L’educazione in S. Agostino, Bergamo 1963
Bielawski Z., Pedagogika religijno-moralna (Katechetyka), Lwów 1934
Bober A., Rodzina Kościołem domowym według św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9
Brunner J., Der hl. Hieronymus und die Madchenerziehung auf Grund seiner Briefe an Laeta und Gaudentius. Eine patristisch-pedagogische Studie, Munchen 1910
Caesarius Arelatensis, Sermo, CCL 103
Cafarra C., Famigli: Chiesa domestica, „Seminarium” 34 (1982) 624-632
Castellanos N.A., El problema educativo y escolar del siglo IV en las „Confessiones”, „Augustinus” 5 (1960) 521-536
Covi E., La pedagogia familiare agostiniana, „Laurentianum” 17 (1976) 43-59
Cywilizacja i kultura. Współczesne problemy, red. J. Zimny, Stalowa Wola - Sandomierz 2007
Dajczak J., Katechetyka, Warszawa 1956
Dajczak J., Katecheza rodzinna, „Katecheta” 4 (1961)
Danielou J., La catechese aux premiers siecles, Paris 1968
Dar wychowania. Pedagogika Jana Pawła II, red. J. Homplewicz, Rzeszów 2001
Divini illius Magistri, trad. J. Korzonkiewicz: Pius XI, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, Poznań 1932
Drogi katechezy rodzinnej, red. E. Osewska - J. Stała, Poznań 2002
Dudziak J., Wychowanie w klasie szkolnej, Warszawa 2002
Durr L., Das Erziehungswesen im Alten Testament und im antiken Orient, Leipzig 1932
Dziekoński S., Formacja chrześcijańska dziecka w rodzinie w nauczaniu Kościoła od Leona XIII do Jana Pawła II, Warszawa 2006
Dziekoński S., Rozwój wychowawczej myśli Kościoła na przestrzeni ostatnich wieków, Warszawa 2004
Dziekoński S., Wychowanie w nauczaniu Kościoła od X IX wieku do Soboru Watykańskiego II, Warszawa 2000
Dzisiejsze aspiracje katechezy rodzinnej. Problemy i wyzwania, red. J. Stała, Kielce 2005
Familiaris consortio
Filson F.W., The signiflcance of the early house churches, JBL 58 (1939) 105-112
Flecha Th.J., La „Iglesia domestica” en la ación evangelizadora de la Iglesia, „Teologia y cateąuesis” 200 (1986) 523-540
Gadowski W., Z historii pedagogii, Z. 2, Kraków 1889
Gajek C.S., La Chiesa domestica in una prospettiva orientale, Roma 1984
Gamber K., Die fruhchristliche Hauskirche nach Didascalia Apostolorum II 57, 1 - 58, 6, StPatr 10 (1970) 337-344
Gartner M., Familienerziehung in der alten Kirche. Eine Untersuchung uber die ersten vier Jahrhunderte des Christentums, Koln - Wien 1985
Gaudium et spes
Gevaryahu H.M.J., Privathauser ais Versammlungsstatten von Meister und Jungern, „Annual of the Swedish Theological Institute” 12 (1983) 5-12
Gorge D., La lettera a Leta o dell’educazione della figliuola, Modena 1932
Gratissimam sane
Hare W., The educational apostolate of St. Augustine, „Prudentia” 2 (1970) 71-79
Heerman M.F., Christliche Familie - Kirche in Kleinen, „Lebendiges Zeugnis” 37 (1982) nr 4, 48- 61
Hieronymus, Epistola, CSEL 55, tł. Św. Hieronim, Listy, II, Warszawa 1955
Hoffner J., „Euer Haus sei eine Kirche". Der hl. Chrysostomus uber das Apostolat der Eltern, „Die Kinderseelsorge” 5 (1938)
Howie G., Educational theory and practice in St. Augustine, London 1969
Joannes Chrysostomus, Adversus oppugnatores vitae monasticae, PG 47
Joannes Chrysostomus, De Anna sermo, PG 54
Joannes Chrysostomus, De inani gloria et liberorum educatione, ed. A.M. Malingrey, SCh 188, Paris 1972
Joannes Chrysostomus, In epistulam I ad Timotheum hom., PG 62
Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Ephesios hom., PG 62
Joannes Chrysostomus, In Genesim sermo, PG 54
Joannes Chrysostomus, In Matthaeum hom., PG 58
Joannes Chrysostomus, Sermo de sanctis martyribus, PG 50
Jewdokimow P., Kościół domowy, „Znak” 30 (1978) nr 7-8, 845-856
Jungmann A.J., Katechetik, Freiburg 1955
Kania W., Pierwsza katecheza domowa w ujęciu św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9, 215-222
Kevane E., Augustine the educator. A study of fundamentals of Christian formation, Westminster Maryland 1964
Klauck H.J., Die Hausgemeinde als Lebensform im Urchristentum, MThZ 32 (1981) 1-15
Kołaczkowski J., Biblijne zasady wychowania rodzinnego w świetle Mądrości Syracha, Rzeszów 1998
Leo, Sermo, PL 54
Lodi E., Famiglia-Chiesa domestica nella tradizione patristica, „Rivista di pastorale liturgica” 18 (1980) nr 5
Longosz S., Rodzina wczesnochrześcijańska Kościołem domowym, RT 51 (2004) z. 10, 27-56
Lumen gentium
Mahir F., Geist und Wert der Familienerziehung im Altertum, Munchen 1928
Majkowski W., Czynniki dezintegracji współczesnej rodziny polskiej. Studium socjologiczne, Kraków 1997
Millar L., Christian education in the first four centuries, London 1946
Młotek A., Obowiązki wychowawcze rodziców według Ojców Kościoła, „Katecheta” 19 (1975)
Murawski Cz., Rodzina domowym Kościołem, w: Ewangelizacja wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej, Katowice 1993, 92-100
Osewska E. - Stała J., W kierunku katechezy rodzinnej, Kielce 2003
Pankiewicz R., Rodzina i wychowanie w Palestynie Rzymskiej w świetle tradycji biblijnej i późnojudaistycznej, „Studia Pedagogiczne” 1992, z. 18, 69-93
Paygert M., Rodzina - małym Kościołem, „Materiały Problemowe” 12 (1978) z. 1, 53-61
Pedagogia na dziś, red. J. Zimny, Stalowa Wola - Ruzomberok 2007
Petersen J.M., House-churches in Romę, VigCh 23 (1969) 264-272
Pius XII, Przemówienie do uczestników 1 Krajowego Kongresu Włoskiego Stowarzyszenia Nauczycieli (8 IX 1943)
Provencher N., Vers une theologie de lafamilies l’Eglise domestiąue, „Eglise et theologie” 12 (1981) 9-34
Rak Z., Niezastąpiona rola rodziny w wychowaniu do małżeństwa, „Katecheta” 31 (1987)
Rak Z., Odpowiedzialność rodziny za przygotowanie do życia w rodzinie, HD 54 (1985) 194-199
Rentinck P., La cura pastorale in Antiochia nel IV secolo, Roma 1970
Rodzina - bezcenny dar i zadanie, red. J. Stała - E. Osewska, Radom 2006
S. Agostino educatore. Atti della Settimana Agostiniana (Pavia, 16-24 IV 1970), Pavia 1971
Sarmiento A., Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik małżeństwa i rodziny, Kraków 2002
Semik S., Katecheza w rodzinie - Kościele domowym, „Seminare” 1977, nr 2, 93-105
Solak A., Wychowanie chrześcijańskie i praca ludzka. Studium współzależności, Warszawa 2004
Stala J., Podstawy teologiczno-antropologiczne katechezy rodzinnej, Tarnów 1998
Stala J., Tradycja katechezy rodzinnej w diecezji tarnowskiej, Tarnów 1999
Stala J. - Osewska E., Fundamentalne podstawy i obszary katechezy rodzinnej, Tarnów 2000
Stępniewska A., Wychowanie rodzinne dziewcząt w pedagogice św. Hieronima, VoxP 5 (1985) z. 8-9, 151-176
Swoboda A., Postawa ojca wobec dziecka w pismach Plutarcha z Cheronei i autorów chrześcijańskich (Ambroży, Augustyn, Hieronim), PST 10 (2001) 79-96
Szwarc U., Dzieci i ich wychowanie w Starym Testamencie, w: Życie społeczne w Biblii, red. G. Witaszek, Lublin 1998, 227-247
Tabaczyński W., „Kościół domowy” w świetle nauki Jana Pawła II, AK 86 (1994) t. 122, 15-28
Voeltzel R., L'enfant et son ćducation dans la Bibie, Paris 1973
Vogler W., Die Bedeutung der urchristlichen Hausgemeinden fur die Ausbreitung des Evangeliums, ThLZ 107 (1982) 786-794
W kręgu rodziny, red. E. Osewska - J. Stala, Poznań 2003
W trosce o integralne wychowanie, red. M. Nowak - T. Ożóg - A. Rynio, Lublin 2003
Wilk J., Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze w świetle doktryny Kościoła Katolickiego, w: Pedagogika Katolicka. Zagadnienia wybrane, red. A. Rynio, Stalowa Wola 1999
Wójtowicz H., Zadania rodziny chrześcijańskiej w nauczaniu św. Jana Chryzostoma, VoxP 5 (1985) z. 8-9
Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, red. A. Rynio, Lublin 2007
Wychowanie człowieka otwartego, red. A. Rynio, Kielce 2001
Wychowanie, profilaktyka, resocjalizacja. W poszukiwaniu doskonalszych systemów w skali makro i mikro, red. J. Sowa - E. Piotrowski - J. Rejman, Rzeszów 2003
Yarbrough A., Christianization in the fourth Century: the example of Roman women, ChH 45 (1976) 149-165
Żurowski M., Eklezjalny character małżeństwa i rodziny, PK 21 (1978) z. 3-4, 105-116
Żurowski M., Rodzina domowym Kościołem, ChS 10 (1978) nr 12,44-70
Stala, J. (2007). Die Familie als Erziehungsgemeinschaft in der Perspekttve des Familienkatechumenats. Vox Patrum, 50, 487–496. https://doi.org/10.31743/vp.6711
Józef Stala
Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie
Wydział Teologiczny Sekcja w Tarnowie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
