Fortress Emona. On the Coastal Slopes of Medieval Hemus
Abstract
La forteresse Emona constitua une des fortifications flanquant les versants maritimes de la montagne Hemus (Bałkan, Stara Pianina), qui etaient une bariere strategique la plus importante dans la Thrace Nord-Est au Moyen Age. Construite le plus probablement par les Byzantins au dćbute du XII siecle, apres la liberation de la Bułgarie de la suprematie byzantine a la fin de ce siecle, elle tomba dans les mains bulgares. Les Byzantins la rattraperent pour le periode entre 1279/1280-1304. Au XIV siecle elle resta dans les mains bulgares, brievement tombant sous suprematie latine en tant que le resultat de la campagne du comte Amadee de Savoy contre la Bułgarie en 1366-1367, pour succomber aux Ottomans a la fin de ce siecle. Une derniere fois elle fut sous le pouvoir des Byzantins dans les annees 1403-1453. La place de fortification au but du promontoire maritime, avancć dans la mer, fit qu’Emona constitua un des port fondamentaux et a la fois un des points d’orientation pour la navigation aux XII-XV siecles sur le trajet maritime entre les centres maritimes importants comme Anchiale, Messembrie et Varna. Avec ce centre deux embarcaderes furent lies - aux versants Sud du promontoire ainsi qu’au Nord de la forteresse, dans la baie de Saint Demetrius. Sa place, proche a Anchiale et Messembrie, exereants pour la Byzance le role des bases d’ataques pour les actions militaires contre la Bułgarie, determina son importance comme un avant-poste de la partie la plus d’est du systeme de la defense de Stara Pianina pour un Etat bulgare. Emona limita du Sud et veilla sur l’acces au massif de Stara Pianina du cóte de la mer, surveillant aussi les mouvements sur la route maritime de terre. Dans la domene ecclesiastique elle resta au principe constamment liee avec la metropole de Messembrie, alors soumise au patriarcat de Constantinople, meme dans le temps, ou elle fut place entre les frontieres de l’Etat bulgare.
Keywords:
Emona, Bulgaria, Fortress, Black See, HemusReferences
A Greek-English Lexicon, ed. H.G. Liddell - R. Scott, Oxford 1996
A Patristic Greek Lexicon, ed. G.W.H. Lampe, Oxford 1961
Ami Boue (1836, 1837, 1838), pref. K. Vazvazova, trans, bulgar. B. Cvetkova - M. Kiselinćeva - K. Vazvazova, instr. P. Koledarov - B. Cvetkova - K. Vazvazova, w: Peregrinatores Francogalici, vol. II
Angelov D., Saobśtitelno-operacionii linii i osve-domitelna sluiba vav vojnite i vanśno-politi£eskite otnośenija mezdu Balgarija i Vizantija prez XII-X IV w ., „Izvestija na Balgarskoto Istorićesko Druzestvo” 22-24 (1948)
Angelov D. - Ćolpanov B., Bdlgarska voenna istorija ot vtorata £etvdrt na X do vtorata polovina na X V v., Sofija 1989
Arrianus, Epistoła ad Traianum in qua etiam Periplus Pond Euxini, w: Geographi Graeci Minores, vol. I, ed. C. Muller, Parisiis 1855
Asdracha C., La therme „Hemos” chez Pa-chymere, „Studia Balcanica” 10 (1975)
Atanasov St. - Dujćev I.- Angelov D.- Cankova-Petkova G. - Christov D.- Ćolpanov B., Balgarskoto voenno izkustvo prez feodalizma, Sofija 1958
Badoer G., II libro del conti: Costantinopoli (1436-1440), ed. U. Dorini - T. Bertele, w: II Nuovo Ramusio, t. 3, Roma 1956
Beśevliev V., Antiinata toponimija u nas kato istoriieski izvor, „Izvestija na Instituta za Balgarski Ezik” 3 (1954)
Beśevliev V., Eine Militarkarte der Balkanhalbinsel aus den letzten Jahren des 14. Jahrhunderts, „Linguistąue Balkanique” 7 (1963) nr 2
Beśevliev V., Geo-grafijata na Balgarija u vizantijskite avtori, „Izvestija na Narodnija Muzej - Varna” 23 (1987)
Beśevliev V., Pawobalgarski nadpisi, Sofija 1992, 47-60; O. Jurewicz, Gramatyka historyczna języka greckiego, Warszawa 1999
Beśevliev V., Rimskite patista v Iztoćnata ćast na Balkanskija poluostrov, „Numizmatika” 1 (1969) nr 1-2
Beśevliev V., Spatgriechische und spatlateinische Inschriften aus Bulgarien, Berlin 1964
Biemacka-Lubańska M., The Roman and Early-Byzantine Fortifications of Lower Moesia and Northern Thrace, Wrocław 1982
Bollati di Saint Pierre F., Illustrazioni delta spedizione in Oriente di Amadeo VI (II Conte Verde) XLVII-XLVIII i 327, Torino 1900
Boźilov I., Familjata na Asenevci (1186-1460). Genealogija i prosopografija, Sofija 1994
Boźilov I. - Gagova K., Tabula Bulgariae Medii Aevi. Programme de l’elaboration d’une carte historique et geographique de la Bułgarie medievale, „Byzantinobulgarica” 8 (1986)
Boźiloy I. - Gjuzelev V., Istorija na Dobrudia, t. 2: Srednovekovie, Veliko TSrnoyo 2004
Bożilov I. - Gjuzelev V., Istorija na srednovekovna Balgarija VII-X IV vek, Sofija 1999
Burchard P., Bułgaria, Warszawa 1980
Charles de Peyssonnel (les annees 50-70 du XVIIP s.), praef., red. et trans. B. Cvetkova, com. P. Koledarov, w: Peregrinatores Francogalici, vol. I
Chugas Indźedżijan - Stepanos Kjuver Agonc, Geografija, w: Armeński pdtepisi za Balkanite XVII-XIX v., sas., prev. i kom. A. Orman- dźijan, Sofija 1984
Cox E.L., The Green Count of Savoy Amadeus VI and Transalpine Savoy in the Fourteenth Century, Princeton 1967
Critobuli Imbriotae Historiae, ed. D.R. Reinsch, Berolini - Novi Eboraci 1983
Deliradev P., Prinos kdm istoriieskata geogarfija na Trakija, t. 1, Sofija 1953
Devedźiev M., Kratka istorija na seliStnoto razvitie po balgarskite zemi, Sofija 1979
Dimitrov B., Balgarija v srednovekovnata morska kartografija XIV-XVII vek, Sofija 1984
Dimitrov B., Beleźki za zapoadnocernomorskija krajbreźen pat v antićnata epocha, „Vekove” 1 (1972) nr 3
Fontes Graeci Historiae Bulgaricae, t. 10, ed. M. Vojnov - V. Tapkova-Zaimova - L. Jonćev, Serdicae 1980
Gagova K., Krastonosnite pochodi i srednovekovna Btttgarija, Sofija 2004
Gagova K., Patna sistema v severna Trakija prez XIII-XTV v., „Istorićeski Pregled” 39 (1983)
Gagova K., Trakija prez bdlgarskoto Srednovekovie. Istorićeska geografija, Sofija 2002
Georgius Pachymeres, De Michaele Paleologo, ed. et notes A. Failler, trąd, franęaise V. Laurent: Georges Pachymeres, Relations historiąues, vol. II: Livres TV-VI, Paris 1984
Gjuzelev V., II Mar Nero ed il suo litorale netta storia del Medieovo Bulgaro, „Byzantinobulgarica” 7 (1981)
Gjuzelev V., Nesebarskata mestna chronika ot X IV-XV v. kato izvor za istorijata na bdlgarskoto Cernomorsko krajbreiie, w: tenże, Srednovekov-na Balgarija v svetlinata na novi izvori, Sofija 1981
Gjuzelev V., Njakoi aspekti na vizantijskoto prisastvie v balgar-skoto Ćernomorie ot kraja na XII do sredata na X V vek, w: Preslav. Sbomik, t. 4, red. I. Boźilov, Sofija 1993
Gjuzelev V., Oćerci vdrchu istorijata na balgarskija severoiztok i Ćernomorieto (kraja na XII-naialoto na X V vek), Sofija 1995
Gonis D., Tarnovo i krajbreznite metropolii i archiepiskopii (Vama, Mesemvrija, Sozopol i Anchialo) prez X IV vek, w: Tdrnovska Knilovna Skola, t. 5; Pametnici. Poetika. Istoriografija (Peti meźdunaroden simpo-zium Veliko Tamovo, 6-8 septemvri 1989), red. G. Dinćev, Veliko Tamovo 1994
Greek Lexicon ofthe Roman and Byzantine Periods (From B. C. 146 to A. D. 1100), ed. E.A. Sophocłes, Cambridge (USA) - Leipzig 1914
Gjuzelev V., Chronicon Mesembriae (Belezki vdrchu istorijata na bilgarskoto Ćernomorie v perioda 1366-1448 g.), „Godiśnik na Sofijskija Universitet. Istorićeski Fakultet” 66 (1972/1973)
Inscriptiones graecae in Bułgaria repertae, ed. G. Mihailov, vol. 1, Serdicae 1956
Iz „Savojska chronika", w: Christomatija po istorija na Balgarija, t. 2: Saśtinsko srednovekovie (krajat na XII-XIV v.), sas. V. Gjuzelev - P. Petrov, Sofija 1978
James Alexander (1826,1829), trans, and an. E. Milanova, w: British Travellers Accounts on the Balkans (end ofthe 16,h Century until 1830), ed. M.N. Todorova, Sofia 1987
Jean-Baptiste Lechevalier (80-te godini na XVIII v.), praef., red. et trans. B. Cvetkova, com. P. Koledarov - B. Cvetkova, w: Peregrinatores Francogalici de terris Haemo adiacentibus narrantes, vol. I: XV-XVIII s., ed. B.A. Cvetkova, Serdicae 1975
Jirećek K., Christijanskijat element v topografiieskata nomenklatura na Balkanskite zemi, „Periodićesko Spisanie” 11 (1898)
Jirećek K., Patuvanija po Balgarija, prev. S. Argirov, red. E. Bużaśki - V. Velkov, Sofija 1974
Kanitz F., Dunavska Balgarija i Balkanat. Istoriiesko-geografsko-etnografskipStepisniprou£vanija ot 1860-1879 g., t. 3, prev. M. Matliev - P.G. Gorba-nov, red. V. Paskaleva - N. Markov, Sofija 1995
Kenderova S. - Beśevliev B., Balkanskijat poluostrov izobrazen v kartite na al-Idrisi. Paleografsko i istoriko-geografsko izsledvane, c. 1, Sofija 1990
Kenderova S. - Beśevliev B., Zapadnoto krajbreiie na Cerno Morę v geografskite predstavi na al-Idrisi (1154 g.), „Minalo” 7 (2000) nr 4
Kesjakov Ch., Stari patuvanija prez Balgarija, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 11 (1895)
Kissling H.J., Beitriige zur Kenntnis Thrakiens im 17. Jahrhundert, Wiesbaden 1956
Kojćeva E., La role de Hemus dans le destin historique de la Pćninsule Balkanique au moyen dge, „Bulgarian Historical Review” 28 (2000) 87-91
Koledarov P., Balgarskata sred-novekovna ddrźava i Cernomorskijat brjag, w: Srednovekovna Bal gar i ja i Ćernomorieto (Sbornik dokladi ot naućnata konferencja Vama -1980), sas. A. Kuzev, red. T. Jordanov, Vama 1982
Koledarov P.St., Parvata balgarska darzava v srednovekovnata kartografija, „Vekove” 2 (1973) nr 1
Koledarov P., Politićeska geografija na srednovekovnata balgarska dar£ava, t. 2: 1186-1396, Sofija 1989
Koledarov P.St., The Bulgarian State in Medieval Cartography (9th-15th century A. D.), „Ćtudes Histo-riques” 6 (1973)
Koledarov P. - Mićev N., Promenite v imenata i statuta na seliśtata v Balgarija 1878-1972 g., Sofija 1973
Kovaćev G., Balgarskite zemi meidu stara Pianina i Strandta prez XII-XIV vek (istoriko-archeologićesko izsledvane), Veliko Tarnovo 2002
Kuzev A., Kozjak i Emona, w: Balgarskie srednovekovni gradove i kreposti, 1.1: Gradove i kreposti po Dunav i Cerno Morę, sas. A. Kuzev - V. Gjuzelev, Varna 1981
Les portulanes grees, ód. A. Delatte, Liege - Paris 1947
LiSev S.N., Balgarskijat srednovekoven grad. Ob$testveno-ikonomićeski oblik, Sofija 1970
Loparev Ch., Vizantijskij poet Manuil Fil k istorii Bolgarii v X III-XIV veke, Sankt Peterburg 1891
Marinow K., Działania floty cesarzy bizantyńskich oraz okrętów ich sprzymierzeńców w wojnach z Bułgarią (XII-XTV w.), „Przegląd Nauk Historycznych” 6 (2007) nr 1-2
Marinov K., Michaił Duka Glava Tarchaniot i kreposti Gema v końce X III v., w: Byzantium, New Peoples, New Powers: the Byzantino-Slav Contact Zonę, from the Ninth to the Fourteenth Century, ed. M. Kaimakamova — M. Salamon - M. Smorąg Różycka, Cracow 2007
Maruszczak H., Bułgaria, Warszawa 1971
Mechmed Neeri, Ogledalo na sveta. Istorija na osmanskija dvor, s5s. i prev. ot osmanoturski M. Kalicin, Sofija 1984
Meśanović S., Jovan VII Paleolog,Beograd 1996
Mikov V., Proizchod i znacenie na imenata na naśite gradove, sela, reki, planini i mesta, Sofija 1943
Minas Paźaśkjan, Patuvane kam Polśa. Istorija na Pontos. Pisma, w: Armeński patepisi za Balkanite XVII-XIX v.
Mutafćiev P., BalkanSt v naSata istorija, w: tenże, Kniga za balgarite, red. V. Gjuzelev, Sofija 1987, 65-90
Naćev V., Balgarski carski gramoti. Sdstavitelstvo, oćerci, komentar, Sofija 1996
Naumov E.P., Iz istorii bolgarskogo Prićernomorija v końce X IV veka, „Bulgarian Historical Review” 4 (1976)
Naumov E.P., Mesemvrijskie gramoty X IV veka (o maloizućennych stronicach istorii Bolgarii i Vizantii), „Revue des Ćtudes Sud-Est Europeennes” 6 (1968)
Nedkov B., Balgarija i sasednite ij strani spored „Geografijata” na Idrisi, Sofija 1960
Nikolov V. - Jordanova M., Planinite v BSlgarija, Sofija 2002
Nikov P., Edno opisanie na Bdlgarija ot 1852 godina, „Balgarska Istorićeska Biblioteka” 2 (1929)
Obreśkov V., Cernomorskoto krajbrelie na Trakija i administrativnata struktura na balkanskite darźavi (X1H-XV vek), w: Balkanat i moreto. Poslanija kam vremena i pokolenija, red. I. Koev, Blagoevgrad 1999
Petrov P., Balgaro-vizantijskite otnoSenija prez vtorata polovina na XIII v., otrazeni v poemata na Manuil Fil „Za voennite podvizi na izvestnija ćutoven protostrator”, „Izvestija na Instituta za Balgarska Istorija” 6 (1956)
Petrov P., Vastanieto na Ivajlo (1277-1280), „Godiśnik na Sofijskija Universitet. Filosofsko-Istorićeski Fakultet” 49 (1955) nr 1
Plinius, Naturalis historia, ed. L. Janus, I, Lipsiae 1870, tł. J. Łukaszewicz: K. Pliniusza Starszego Historyi Naturalnej ksiąg X XXVII, t. 2 : Księgi III-VI, Poznań 1845
Prinzing G., Demetrios-Kirche wid Aseniden-Aufstand. Zur chronologischen Prdzisierung der Friihphase des Aseniden-Aufstandes, „Zbornik Radova Vizantolośkog Instituta” 38 (1999-2000)
Raśev R., Starobalgarski ukreplenija na Dolnija Dunav (VII-XI v.), Varna 1982
ReSenie na Carigradskata patriarSija za dobavjane kam eparchijata na nesebarskija mitropolit na seliSta ot Varnenskata mitropolija, w: V. Gjuzelev, Izvori za srednovekovnata istorija na BSlgarija (VII-XV v.) v avstrijskite raropisni sbirki i archivi, t. 1: BiUgarski, drugi slavjanski i vizantijski izvori (dalej: ReSenie I), Sofija 1994
ReSenie na Sinoda na Carigradskata patriarSija za vSzvrSStaneto na krepostite Emona i Kozjak pod jurisdikcijata na nesebarskija mitropolit (dalej: ReSenie II), V. Gjuzelev, Izvori za srednovekovnata istorija na BSlgarija (VII-XV v.) v avstrijskite raropisni sbirki i archivi, t. 1: BiUgarski, drugi slavjanski i vizantijski izvori (dalej: ReSenie I), Sofija 1994
Richard J.B. (J.M. Audin) (1828-1851), pref. et trans. K. Vazvazova, com. P. Koledarov - K. Vazvazova w: Peregrinatores Francogalici, vol. II: XIX s., ed. B.A. Cvetkova, Serdicae 1981
Samijat Tarnovgrad śte raztrdbi pobedite. Srednovekovni poeti za Bdlgarija, sas. V. Gjuzelev, Sofija 1981
Schramm G., Erober und Eingesessene. Geograp-hische Lehnnamen ais Zeugen der Geschichte Siidosteuropas im Ersten Jahrtausend n. Chr., Stuttgart 1981
Skorpil K., Njakoi belezki varchu archeologiieskite i istoriieskite izsledvanija v Trakija, Plovdiv 1885
Skorpil Ch., Severoiztoćna Bdlgarija v geografićesko i archeologićesko otnośenie, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 8 (1892)
Śkorpilovi B., Cernomorskoto krajbrezie i sasednite podbalkanski strani v luźna Balgarija, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 3 (1890)
Śkrivanić G., Roman Roads and Settlements in the Balkans, w: An Historical Geography of the Balkans, ed. F.W. Carter, London - New York - San Francisco 1977
Soustal P., Tabula Imperii Byzantini, t. 6: Thrakien (Thrak, Rodop und Haimimontos), Wien 1991
Słownik grecko-polski, t. 1, oprac. O. Jurewicz, Warszawa 2000
Tapkova-Zaimova V., Kam vaprosa za voennite patiSta prez PSrvoto balgarsko carstwo, „Istorićeski Pregled” 14 (1958) nr 1
Theophanes, Chrono-graphia AM 6257,6266, rec. C. de Boor, vol. I: Textum graecum continens, Lipsiae 1883
Todorova E., Medieval Genoese Nautical Cartography on the West Black Sea Coast, „Etudes Balkaniąues” 17 (1981) nr 2
Todorova E., Neizvestno frensko opisanie na zapadnija Ćernomorski brjag ot 1738 g., „Izvestija na Narodnija Muzej - Varna” 23 (1987)
Tomaschek W., Zur Kunde der Hdmus - Halbinsel, t. 2: Die Handelswege im 12. Jahrhundert nach den Erkundigungen des Arabers Idrist, Wien 1887
Toteśev A., Novi svedenija za minaloto na s. Emona, Burgaska oblast, „Godiśnik na Narodnija Archeologićeski Muzej” 8 (1992)
Trifonov T., Sedemstotin naimenovanija ot balgarskoto Ćernomorie. Spravoinik, Vama 2003
Velkov I., Stari Rimski patista i seliSta v dneSnite bSlgarski zemi, „Balgarska Istorićeska Biblioteka” 4 (1929)
Wasilewski T., Historia Bułgarii, Wrocław 1988
A Patristic Greek Lexicon, ed. G.W.H. Lampe, Oxford 1961
Ami Boue (1836, 1837, 1838), pref. K. Vazvazova, trans, bulgar. B. Cvetkova - M. Kiselinćeva - K. Vazvazova, instr. P. Koledarov - B. Cvetkova - K. Vazvazova, w: Peregrinatores Francogalici, vol. II
Angelov D., Saobśtitelno-operacionii linii i osve-domitelna sluiba vav vojnite i vanśno-politi£eskite otnośenija mezdu Balgarija i Vizantija prez XII-X IV w ., „Izvestija na Balgarskoto Istorićesko Druzestvo” 22-24 (1948)
Angelov D. - Ćolpanov B., Bdlgarska voenna istorija ot vtorata £etvdrt na X do vtorata polovina na X V v., Sofija 1989
Arrianus, Epistoła ad Traianum in qua etiam Periplus Pond Euxini, w: Geographi Graeci Minores, vol. I, ed. C. Muller, Parisiis 1855
Asdracha C., La therme „Hemos” chez Pa-chymere, „Studia Balcanica” 10 (1975)
Atanasov St. - Dujćev I.- Angelov D.- Cankova-Petkova G. - Christov D.- Ćolpanov B., Balgarskoto voenno izkustvo prez feodalizma, Sofija 1958
Badoer G., II libro del conti: Costantinopoli (1436-1440), ed. U. Dorini - T. Bertele, w: II Nuovo Ramusio, t. 3, Roma 1956
Beśevliev V., Antiinata toponimija u nas kato istoriieski izvor, „Izvestija na Instituta za Balgarski Ezik” 3 (1954)
Beśevliev V., Eine Militarkarte der Balkanhalbinsel aus den letzten Jahren des 14. Jahrhunderts, „Linguistąue Balkanique” 7 (1963) nr 2
Beśevliev V., Geo-grafijata na Balgarija u vizantijskite avtori, „Izvestija na Narodnija Muzej - Varna” 23 (1987)
Beśevliev V., Pawobalgarski nadpisi, Sofija 1992, 47-60; O. Jurewicz, Gramatyka historyczna języka greckiego, Warszawa 1999
Beśevliev V., Rimskite patista v Iztoćnata ćast na Balkanskija poluostrov, „Numizmatika” 1 (1969) nr 1-2
Beśevliev V., Spatgriechische und spatlateinische Inschriften aus Bulgarien, Berlin 1964
Biemacka-Lubańska M., The Roman and Early-Byzantine Fortifications of Lower Moesia and Northern Thrace, Wrocław 1982
Bollati di Saint Pierre F., Illustrazioni delta spedizione in Oriente di Amadeo VI (II Conte Verde) XLVII-XLVIII i 327, Torino 1900
Boźilov I., Familjata na Asenevci (1186-1460). Genealogija i prosopografija, Sofija 1994
Boźilov I. - Gagova K., Tabula Bulgariae Medii Aevi. Programme de l’elaboration d’une carte historique et geographique de la Bułgarie medievale, „Byzantinobulgarica” 8 (1986)
Boźiloy I. - Gjuzelev V., Istorija na Dobrudia, t. 2: Srednovekovie, Veliko TSrnoyo 2004
Bożilov I. - Gjuzelev V., Istorija na srednovekovna Balgarija VII-X IV vek, Sofija 1999
Burchard P., Bułgaria, Warszawa 1980
Charles de Peyssonnel (les annees 50-70 du XVIIP s.), praef., red. et trans. B. Cvetkova, com. P. Koledarov, w: Peregrinatores Francogalici, vol. I
Chugas Indźedżijan - Stepanos Kjuver Agonc, Geografija, w: Armeński pdtepisi za Balkanite XVII-XIX v., sas., prev. i kom. A. Orman- dźijan, Sofija 1984
Cox E.L., The Green Count of Savoy Amadeus VI and Transalpine Savoy in the Fourteenth Century, Princeton 1967
Critobuli Imbriotae Historiae, ed. D.R. Reinsch, Berolini - Novi Eboraci 1983
Deliradev P., Prinos kdm istoriieskata geogarfija na Trakija, t. 1, Sofija 1953
Devedźiev M., Kratka istorija na seliStnoto razvitie po balgarskite zemi, Sofija 1979
Dimitrov B., Balgarija v srednovekovnata morska kartografija XIV-XVII vek, Sofija 1984
Dimitrov B., Beleźki za zapoadnocernomorskija krajbreźen pat v antićnata epocha, „Vekove” 1 (1972) nr 3
Fontes Graeci Historiae Bulgaricae, t. 10, ed. M. Vojnov - V. Tapkova-Zaimova - L. Jonćev, Serdicae 1980
Gagova K., Krastonosnite pochodi i srednovekovna Btttgarija, Sofija 2004
Gagova K., Patna sistema v severna Trakija prez XIII-XTV v., „Istorićeski Pregled” 39 (1983)
Gagova K., Trakija prez bdlgarskoto Srednovekovie. Istorićeska geografija, Sofija 2002
Georgius Pachymeres, De Michaele Paleologo, ed. et notes A. Failler, trąd, franęaise V. Laurent: Georges Pachymeres, Relations historiąues, vol. II: Livres TV-VI, Paris 1984
Gjuzelev V., II Mar Nero ed il suo litorale netta storia del Medieovo Bulgaro, „Byzantinobulgarica” 7 (1981)
Gjuzelev V., Nesebarskata mestna chronika ot X IV-XV v. kato izvor za istorijata na bdlgarskoto Cernomorsko krajbreiie, w: tenże, Srednovekov-na Balgarija v svetlinata na novi izvori, Sofija 1981
Gjuzelev V., Njakoi aspekti na vizantijskoto prisastvie v balgar-skoto Ćernomorie ot kraja na XII do sredata na X V vek, w: Preslav. Sbomik, t. 4, red. I. Boźilov, Sofija 1993
Gjuzelev V., Oćerci vdrchu istorijata na balgarskija severoiztok i Ćernomorieto (kraja na XII-naialoto na X V vek), Sofija 1995
Gonis D., Tarnovo i krajbreznite metropolii i archiepiskopii (Vama, Mesemvrija, Sozopol i Anchialo) prez X IV vek, w: Tdrnovska Knilovna Skola, t. 5; Pametnici. Poetika. Istoriografija (Peti meźdunaroden simpo-zium Veliko Tamovo, 6-8 septemvri 1989), red. G. Dinćev, Veliko Tamovo 1994
Greek Lexicon ofthe Roman and Byzantine Periods (From B. C. 146 to A. D. 1100), ed. E.A. Sophocłes, Cambridge (USA) - Leipzig 1914
Gjuzelev V., Chronicon Mesembriae (Belezki vdrchu istorijata na bilgarskoto Ćernomorie v perioda 1366-1448 g.), „Godiśnik na Sofijskija Universitet. Istorićeski Fakultet” 66 (1972/1973)
Inscriptiones graecae in Bułgaria repertae, ed. G. Mihailov, vol. 1, Serdicae 1956
Iz „Savojska chronika", w: Christomatija po istorija na Balgarija, t. 2: Saśtinsko srednovekovie (krajat na XII-XIV v.), sas. V. Gjuzelev - P. Petrov, Sofija 1978
James Alexander (1826,1829), trans, and an. E. Milanova, w: British Travellers Accounts on the Balkans (end ofthe 16,h Century until 1830), ed. M.N. Todorova, Sofia 1987
Jean-Baptiste Lechevalier (80-te godini na XVIII v.), praef., red. et trans. B. Cvetkova, com. P. Koledarov - B. Cvetkova, w: Peregrinatores Francogalici de terris Haemo adiacentibus narrantes, vol. I: XV-XVIII s., ed. B.A. Cvetkova, Serdicae 1975
Jirećek K., Christijanskijat element v topografiieskata nomenklatura na Balkanskite zemi, „Periodićesko Spisanie” 11 (1898)
Jirećek K., Patuvanija po Balgarija, prev. S. Argirov, red. E. Bużaśki - V. Velkov, Sofija 1974
Kanitz F., Dunavska Balgarija i Balkanat. Istoriiesko-geografsko-etnografskipStepisniprou£vanija ot 1860-1879 g., t. 3, prev. M. Matliev - P.G. Gorba-nov, red. V. Paskaleva - N. Markov, Sofija 1995
Kenderova S. - Beśevliev B., Balkanskijat poluostrov izobrazen v kartite na al-Idrisi. Paleografsko i istoriko-geografsko izsledvane, c. 1, Sofija 1990
Kenderova S. - Beśevliev B., Zapadnoto krajbreiie na Cerno Morę v geografskite predstavi na al-Idrisi (1154 g.), „Minalo” 7 (2000) nr 4
Kesjakov Ch., Stari patuvanija prez Balgarija, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 11 (1895)
Kissling H.J., Beitriige zur Kenntnis Thrakiens im 17. Jahrhundert, Wiesbaden 1956
Kojćeva E., La role de Hemus dans le destin historique de la Pćninsule Balkanique au moyen dge, „Bulgarian Historical Review” 28 (2000) 87-91
Koledarov P., Balgarskata sred-novekovna ddrźava i Cernomorskijat brjag, w: Srednovekovna Bal gar i ja i Ćernomorieto (Sbornik dokladi ot naućnata konferencja Vama -1980), sas. A. Kuzev, red. T. Jordanov, Vama 1982
Koledarov P.St., Parvata balgarska darzava v srednovekovnata kartografija, „Vekove” 2 (1973) nr 1
Koledarov P., Politićeska geografija na srednovekovnata balgarska dar£ava, t. 2: 1186-1396, Sofija 1989
Koledarov P.St., The Bulgarian State in Medieval Cartography (9th-15th century A. D.), „Ćtudes Histo-riques” 6 (1973)
Koledarov P. - Mićev N., Promenite v imenata i statuta na seliśtata v Balgarija 1878-1972 g., Sofija 1973
Kovaćev G., Balgarskite zemi meidu stara Pianina i Strandta prez XII-XIV vek (istoriko-archeologićesko izsledvane), Veliko Tarnovo 2002
Kuzev A., Kozjak i Emona, w: Balgarskie srednovekovni gradove i kreposti, 1.1: Gradove i kreposti po Dunav i Cerno Morę, sas. A. Kuzev - V. Gjuzelev, Varna 1981
Les portulanes grees, ód. A. Delatte, Liege - Paris 1947
LiSev S.N., Balgarskijat srednovekoven grad. Ob$testveno-ikonomićeski oblik, Sofija 1970
Loparev Ch., Vizantijskij poet Manuil Fil k istorii Bolgarii v X III-XIV veke, Sankt Peterburg 1891
Marinow K., Działania floty cesarzy bizantyńskich oraz okrętów ich sprzymierzeńców w wojnach z Bułgarią (XII-XTV w.), „Przegląd Nauk Historycznych” 6 (2007) nr 1-2
Marinov K., Michaił Duka Glava Tarchaniot i kreposti Gema v końce X III v., w: Byzantium, New Peoples, New Powers: the Byzantino-Slav Contact Zonę, from the Ninth to the Fourteenth Century, ed. M. Kaimakamova — M. Salamon - M. Smorąg Różycka, Cracow 2007
Maruszczak H., Bułgaria, Warszawa 1971
Mechmed Neeri, Ogledalo na sveta. Istorija na osmanskija dvor, s5s. i prev. ot osmanoturski M. Kalicin, Sofija 1984
Meśanović S., Jovan VII Paleolog,Beograd 1996
Mikov V., Proizchod i znacenie na imenata na naśite gradove, sela, reki, planini i mesta, Sofija 1943
Minas Paźaśkjan, Patuvane kam Polśa. Istorija na Pontos. Pisma, w: Armeński patepisi za Balkanite XVII-XIX v.
Mutafćiev P., BalkanSt v naSata istorija, w: tenże, Kniga za balgarite, red. V. Gjuzelev, Sofija 1987, 65-90
Naćev V., Balgarski carski gramoti. Sdstavitelstvo, oćerci, komentar, Sofija 1996
Naumov E.P., Iz istorii bolgarskogo Prićernomorija v końce X IV veka, „Bulgarian Historical Review” 4 (1976)
Naumov E.P., Mesemvrijskie gramoty X IV veka (o maloizućennych stronicach istorii Bolgarii i Vizantii), „Revue des Ćtudes Sud-Est Europeennes” 6 (1968)
Nedkov B., Balgarija i sasednite ij strani spored „Geografijata” na Idrisi, Sofija 1960
Nikolov V. - Jordanova M., Planinite v BSlgarija, Sofija 2002
Nikov P., Edno opisanie na Bdlgarija ot 1852 godina, „Balgarska Istorićeska Biblioteka” 2 (1929)
Obreśkov V., Cernomorskoto krajbrelie na Trakija i administrativnata struktura na balkanskite darźavi (X1H-XV vek), w: Balkanat i moreto. Poslanija kam vremena i pokolenija, red. I. Koev, Blagoevgrad 1999
Petrov P., Balgaro-vizantijskite otnoSenija prez vtorata polovina na XIII v., otrazeni v poemata na Manuil Fil „Za voennite podvizi na izvestnija ćutoven protostrator”, „Izvestija na Instituta za Balgarska Istorija” 6 (1956)
Petrov P., Vastanieto na Ivajlo (1277-1280), „Godiśnik na Sofijskija Universitet. Filosofsko-Istorićeski Fakultet” 49 (1955) nr 1
Plinius, Naturalis historia, ed. L. Janus, I, Lipsiae 1870, tł. J. Łukaszewicz: K. Pliniusza Starszego Historyi Naturalnej ksiąg X XXVII, t. 2 : Księgi III-VI, Poznań 1845
Prinzing G., Demetrios-Kirche wid Aseniden-Aufstand. Zur chronologischen Prdzisierung der Friihphase des Aseniden-Aufstandes, „Zbornik Radova Vizantolośkog Instituta” 38 (1999-2000)
Raśev R., Starobalgarski ukreplenija na Dolnija Dunav (VII-XI v.), Varna 1982
ReSenie na Carigradskata patriarSija za dobavjane kam eparchijata na nesebarskija mitropolit na seliSta ot Varnenskata mitropolija, w: V. Gjuzelev, Izvori za srednovekovnata istorija na BSlgarija (VII-XV v.) v avstrijskite raropisni sbirki i archivi, t. 1: BiUgarski, drugi slavjanski i vizantijski izvori (dalej: ReSenie I), Sofija 1994
ReSenie na Sinoda na Carigradskata patriarSija za vSzvrSStaneto na krepostite Emona i Kozjak pod jurisdikcijata na nesebarskija mitropolit (dalej: ReSenie II), V. Gjuzelev, Izvori za srednovekovnata istorija na BSlgarija (VII-XV v.) v avstrijskite raropisni sbirki i archivi, t. 1: BiUgarski, drugi slavjanski i vizantijski izvori (dalej: ReSenie I), Sofija 1994
Richard J.B. (J.M. Audin) (1828-1851), pref. et trans. K. Vazvazova, com. P. Koledarov - K. Vazvazova w: Peregrinatores Francogalici, vol. II: XIX s., ed. B.A. Cvetkova, Serdicae 1981
Samijat Tarnovgrad śte raztrdbi pobedite. Srednovekovni poeti za Bdlgarija, sas. V. Gjuzelev, Sofija 1981
Schramm G., Erober und Eingesessene. Geograp-hische Lehnnamen ais Zeugen der Geschichte Siidosteuropas im Ersten Jahrtausend n. Chr., Stuttgart 1981
Skorpil K., Njakoi belezki varchu archeologiieskite i istoriieskite izsledvanija v Trakija, Plovdiv 1885
Skorpil Ch., Severoiztoćna Bdlgarija v geografićesko i archeologićesko otnośenie, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 8 (1892)
Śkorpilovi B., Cernomorskoto krajbrezie i sasednite podbalkanski strani v luźna Balgarija, „Sbomik za Narodni Umotvorenija, Nauka i Kniźnina” 3 (1890)
Śkrivanić G., Roman Roads and Settlements in the Balkans, w: An Historical Geography of the Balkans, ed. F.W. Carter, London - New York - San Francisco 1977
Soustal P., Tabula Imperii Byzantini, t. 6: Thrakien (Thrak, Rodop und Haimimontos), Wien 1991
Słownik grecko-polski, t. 1, oprac. O. Jurewicz, Warszawa 2000
Tapkova-Zaimova V., Kam vaprosa za voennite patiSta prez PSrvoto balgarsko carstwo, „Istorićeski Pregled” 14 (1958) nr 1
Theophanes, Chrono-graphia AM 6257,6266, rec. C. de Boor, vol. I: Textum graecum continens, Lipsiae 1883
Todorova E., Medieval Genoese Nautical Cartography on the West Black Sea Coast, „Etudes Balkaniąues” 17 (1981) nr 2
Todorova E., Neizvestno frensko opisanie na zapadnija Ćernomorski brjag ot 1738 g., „Izvestija na Narodnija Muzej - Varna” 23 (1987)
Tomaschek W., Zur Kunde der Hdmus - Halbinsel, t. 2: Die Handelswege im 12. Jahrhundert nach den Erkundigungen des Arabers Idrist, Wien 1887
Toteśev A., Novi svedenija za minaloto na s. Emona, Burgaska oblast, „Godiśnik na Narodnija Archeologićeski Muzej” 8 (1992)
Trifonov T., Sedemstotin naimenovanija ot balgarskoto Ćernomorie. Spravoinik, Vama 2003
Velkov I., Stari Rimski patista i seliSta v dneSnite bSlgarski zemi, „Balgarska Istorićeska Biblioteka” 4 (1929)
Wasilewski T., Historia Bułgarii, Wrocław 1988
Marinow, K. (2008). Twierdza Emona. Na nadmorskich stokach średniowiecznego Hemusu. Vox Patrum, 52(1), 617–633. https://doi.org/10.31743/vp.8939
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
