80. Homilia św. Augustyna o Ewangelii według św. Jana.
Analiza tekstu jako przyczynek do debaty o rozumieniu chrztu
Miloš Lichner
Trnavská Univerzita v Trnave/Slovenska Republika , Czechyhttps://orcid.org/0000-0001-5982-3245
Abstrakt
Wpływ św. Augustyna na rozwój zachodniej łacińskiej myśli teologicznej jest znaczący. W wielu aspektach wpłynął on także na refleksję kontrreformacyjnych I reformacyjnych Teologów, szczególnie Marcina Lutra. Marcin Luter cytuje fragment 80. Homilii do Ewangelii św. Jana w trzecim paragrafie Artykułów Szmalkaldzkich. Stąd można uznać za pewne, że Augustyn wpłynął na jego rozumienie chrztu, szczególnie relacji między wiarą a słowem w czasie sprawowania sakramentu chrztu. Celem niniejszego studium jest zaproponowanie teologicznej analizy wspomnianej wyżej 80. Homilii do Ewangelii Jana w kontekście myśli św. Augustyna. Jest to krótki dyktowany tekst, napisany przez teologa z Hippony między 419 a 423 r., w którym wyjaśnia on J 15, 1-5 słowo po słowie. Reformacja, kontrreformacja i teologowie potrydenccy odnosili się do trzeciego paragrafu 80. Homilii często, a na ich interpretacje miało wpływ to, czy znajdowali się po katolickiej, czy też protestanckiej stronie sporu. Interesujące jest to, że chociaż tekst ten był często cytowany, istniały jedynie nieliczne interpretacje, które podeszły do tekstu w sposób profesjonalny. Homilia Augustyna odzwierciedla duchowe bogactwo walki z donatyzmem (rola szafarza i przyjmującego sakrament chrztu) oraz pelagianizmem (chrzest dzieci). W niniejszym studium koncentrujemy się na tym, że jest to komentarz do Pisma św., stąd analizuje całą homilię.
Słowa kluczowe:
Augustyn, Marcin Luther, Reformacja, chrzest, słowo, In Iohannes euangelium tractatus, homilia.Bibliografia
Ad cresconium grammaticum partis Donati libri quattuor, CSEL 52, p. 325-582 (Cresc.).
Contra duas epistulas Pelagianorum libri quattuor, CSEL 60, p. 423-570 (c. ep. Pel.).
Contra Faustum Manicheum libri duo, CSEL 25/1, p. 251-797 (c. Faust.).
De baptismo libri septem, CSEL 51, p. 145-375 (bapt.).
De peccatorum meritis et remissione et de baptismo paruulorum ad Marcelinum libri tres, CSEL 60, p. 3-151 (pecc. mer.).
De unico baptismo cotra Petilianum ad Constantinum liber unus, CSEL 53, p. 3-34 (un. Bapt.)
Enarrationes in psalmos 51-100, CCL 39, p. 623-1417 (en. ps.).
Epistulae ab I. Divjak repertae, CSEL 88, p. 3-133 (ep.*).
Homélies sur l’évangile de saint Jean/Tractatus in Iohannis Euangelium, Traduction, introduction et notes par M.-F. Berrouard, I-XVI, BA 71, Paris: IEA 1992 ; XVII XXXIII, BA 72, Paris: IEA 1982; XXIV-XLIII, BA 73A, Paris: IEA 1982 ; XLIV-LIV, BA 73B, Paris: IEA 1992; LV-LXXIX, BA 74A, Paris: IEA 1993; LXXX-CIII, BA 74B, Paris: IEA 1997; CIV-CXXIV, BA 75, Paris: IEA 2002.
In Iohannis euangelium tractatus CXXIV, CCL 36, p. 1-688 (Io eu tr.).
Lettres 1*-29*, BA 46B. Nouvelle édition du texte critique et introduction par Johannes Divjak, traduction et commentaire par divers auteurs, Paris: IEA 1987.
Poque S., Sermons pour la Pâque, SC 116, Paris: Éd. du Cerf 1966, p. 186-198.
Sermones 51-340, PL 38,332-1484, (s.).
Secondary literature. Instrumenta augustiniana
Clauis patrum latinorum, CC, series latina. Editio tertia, Steenbrugis 1995, p. 97–153.
Clauis Patristica Pseudopigraphorum medii aevui. IA, CC, series latina. Brepolis: Turnhout, 1990.
Lenfant D., Concordantiae augustinianae, Paris 1965.
Cedetoc Library of Christian Latin Texts. CLCLT–5. Base de Données pour la Tradition Occidentale Latine, Universitas Catholica Lovaniensis Lovanii Novi. Turnhout: Brepols, 2002.
Dekkers E., Gaar A., Clavis Patrum Latinorum qua in novum Corpus Christianorum edendum optimas quasque scriptorum recensiones a Tertulliano ad Bedam commode recludit Eligius Dekkers opera usus qua rem praeparavit et iuvit Aemilius Gaar Vindobonensis, Editio tertia aucta et emendate, Steenbrugis in Abbatia sancti Petri 1995, p. 97-153.
Denzinger H. J. D., Symboles et définitions de la foi catholique, Paris: Éd. du Cerf 1996.
Drecoll V. H. (ed.), Augustins Handbuch, Tübingen: Mohr Siebeck 2007.
Ernout A., Meilelt A., Dictionnaire étymologique de la langue latine: Histoire des mots, Paris 1959.
Geerlings W., Augustinus Leben und Werk: Eine bibliographische Einführung, Paderborn: F. Schöningh 2002.
Indiculus, Wilmart A., «Operum sancti Augustini elenchus», Rome, MA 2, 1931, p. 149-233.
Institut Des Études Augustiniennes – Paris, Fichier augustinien, 4 vol. Boston: G. K. Hall 1972.
Institut Des Études Augustiniennes – Paris, Fichier augustinien: Premier Supplément (1971-1978), Boston: G. K. Hall 1981.
Le Grand Gaffiot, Dictionnaire Latin-français, Paris: Hachette 2000.
Oxford Latin Dictionary, ed. P. G. W. Glare, Oxford: Clarendon Press 1982; 2005.
Verbraken P.-P., Études critiques sur les Sermons authentiques de saint Augustin, Steenbrugis: Martinus Nijhoff (coll. Instrumenta Patristica, 12) 1976.
Wilmart A., Operum s. Augustini elenchus a Possidio eiusdem discipulo Calamensi episcopo digestus, post Maurinorum labores nouis curis editus critico apparatu numeris tabellis instructus, ,,Miscellanea Agostiniana” 2 (1931), p. 149-233.
Books and studies
Berrouard M.-F., Similitudo et la définition du réalisme sacramentel d’après l’Épître XCVIII, 9-10 de saint Augustin, in: REA 1961, p. 321-337.
Berrouard M.-F., Le Tractatus 80,3 in Iohannis Euangelium de saint Augustin. La parole, le sacrement et la foi, in: REA 1987, p. 235-254.
Berrouard M.-F., Introduction aux Homélies de saint Augustin sur l’Evangile de saint Jean, Paris: Institut d’Études Augustiniennes 2004 (Collection des Études Augustiniennes. Série Antiquité 170).
Camelot P.-T., Sacramentum. Note de théologie sacramentaire augustinienne, ,,Revue Thomiste” 57 (1957), p. 440-443.
Couturier Ch., „Sacramentum” et „mysterium” dans l'oeuvre de saint Augustin, in: H. Rondet u.a., Études augustiniennes Paris: Aubier, p. 161-332.
Delius H. U., Augustin als Quelle Luthers, Berlin: Evangelische Verlagsanstalt 1984.
Filo, J., Ekumenický dialóg, Vydavateľstvo Michala Vaška : Prešov, 1997.
Grane L., Divus Paulus et S. Augustinus, interpres eius fidelissimus. Über Luthers Verhältnis zu Augustin, in: Festschrift für Ernst Fuchs, Tübingen: Mohr 1973, p. 133-146.
Hocedez E., La conception augustinienne du sacrement, d’apres le Tr. 80 in Joannem, „Recherches de Science religieuse” 10 (1919), p. 1-29.
Calvin J., Institutio christianae religionis, Berolini: G. Eichler 1846.
Féret H.-M., Sacramentum, Res, dans la langue de s. Augustin, „Révue des Sciences philosophiques et théologiques” vol. 29 (1940), no. 2/4, p. 218-243.
Lichner M., Kontextuálny pohľad na sviatosť krstu v sermones svätého Augustína. 1. ed. - Trnava: Dobrá kniha2015.
Luther M., Edition de Weimar (=WA) Briefe (=Br) 1,99, 1ss, n. 4.
Mandouze A., Sacramentum et sacramenta chez Augustin [Dialectique entre une théorie et une pratique], „Bulletin de l'Association Guillaume Budé: Lettres d'humanité” n°48, décembre 1989, p. 367-375.
Mühlen Zur K. H., Zur Rezeption der Augustinischen Formel: „Accedit verbum ad elementum, et fit sacramentum” in der Theologie Luthers, „Zeitschrift für Theologie und Kirche” 70 (1973), p. 50-76.
Oberman H. A., Headwaters of the Reformation, Initia Lutheri, Initia Reformationis: Luther and the Dawn of the Modern Era. Papers for the Fourth International Congress for Luther Research, Leyde 1974, p. 40-88.
Oberman H. A., „Tuus sum, salvum me fac!” Augustin réveil zwischen Renaissance und Reformation, Scientia Augustiniana, in: Mélanges Adobar Zumkeller, Würzbourg: Augustinus-Verlag 1975, p. 349-394.
Sage A., L’eucharistie dans la pensée de saint Augustin, „Révue des études augustiniennes” 15 (1969), p. 209-240.
Sambor P., Quasi uisibile uerbum chez Augustin, in: La Maison-Dieu 287, 2017, p. 23-48.
Villette L., Foi et sacrement, vol. I.: De Nouveau Testament à saint Augustin, Paris: Bloud & Gay 1959 (coll. Travaux de l’Institut Catholic de Pris 5), p. 217-326.
Trnavská Univerzita v Trnave/Slovenska Republika
Miloš Lichner, duchowny Kościoła Rzymskokatolickiego, członek Słowackiej Prowincji Towarzystwa Jezusowego (SJ), dziekan Wydziału Teologii Uniwersytetu Trnawskiego. Studia licencjackie i doktoranckie w Paryżu (Centre Sèvres), gdzie obronił doktorat w 2012. Habilitację uzyskał w 2016 r. na Teologicznym Wydziale Uniwersytetu Trnawskiego w Bratysławie. Zainteresowania badawcze: patrologia łacińska, szczególnie teologia św. Augustyna, wczesnochrześcijańska teologia dogmatyczna (eschatologia, mariologia, teologiczna antropologia, eklezjologia). Jest członkiem Association Internationale d’Études Patristiques (A.I.E.P.); od 2017 r. jest wiceprzewodniczącym Europejskiego Stowarzyszenie dla Teologii Katolickiej (ESCT). Opublikował m.in.: Sviatosť pomazania chorých: historicko-teologický pohľad, 2012; Sviatosť birmovania: historicko-teologický pohľad, 2013; Lev Veľký a jeho Tomus ad Flavianum: Preklad a analýza textu, 2014; Vers une ecclésiologie de la „tolerantia“. Recherche sur saint Augustin, 2014; Kontextuálny pohľad na sviatosť krstu v sermones svätého Augustína, 2015; Sv. Augustín. O katechizovaní úplných začiatočníkov, preklad a analýza textu, 2015; Sv. Augustín: Enchiridion. Príručka o viere, nádeji a láske, preklad a analýza textu, 2016. Adres do korespondencji: milos.lichner@truni.sk
https://orcid.org/0000-0001-5982-3245Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
