Relacje między Kościołem Janowym a judaizmem rabinicznym w świetle najnowszych badań
Mirosław Stanisław Wróbel
Abstrakt
W niniejszym artykule została podjęta problematyka relacji pomiędzy Synagogą i Kościołem w kontekście pism Janowych. Autor analizuje teksty tradycji Janowej wskazując na ślady polemiki między judaizmem i chrześcijaństwem. Przez pryzmat terminów aposunagōgos, i „Żydzi” oraz polemicznych wyrażeń zostaje ukazana wrogość pomiędzy Synagogą i Kościołem. Autor ukazuje Sitz im Leben wspólnoty Janowej badając wpływ polemiki między judaizmem rabincznym a chrześcijaństwem po zburzeniu świątyni jerozolimskiej na treść tekstów Janowych. Analiza źródeł żydowskich i chrześcijańskich wskazuje na napięcie spowodowane chęcią utrwalenia własnej tożsamości. Prowadzi to do stopniowego rozchodzenie się dróg Synagogi i Kościoła. W artykule zostają ukazane motywy rozejścia się dróg i ich znaczenie dla współczesnego dialogu pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem.
Słowa kluczowe:
polemika, separacja, pisma Janowe, judaizm rabinicznyBibliografia
Alexander, P.,‘The Parting of the Ways’ from the Perspective of Rabbinic Judaism, w: Jews and Christians: The Parting of the Ways A.D. 70 to 135, red. J.D. Dunn, Tübingen: Mohr-Siebeck 1992, s. 1-25.
Alon, G., Jews, Judaism and the Classical World, Jerusalem: The Magnes Press 1977.
Ashton, J., The Identity and Function of the Ioudaioi in the Fourth Gospel, „Novum Testamentum” 27 (1985), s. 40-75.
Bauer, W. et al., A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature , Chicago: University of Chicago Press 1979.
Bauer, W., Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und früchristlichen Literatur, Berlin: Walter de Gruyter 1988.
Bengtsson, H., Three sobriquets, their meaning and function : the wicked priest, synagogue of satan, and the woman Jezebel, w: The Bible and the Dead Sea scrolls: The second Princeton Symposium on Judaism and Christian Origins, red. J.H. Charlesworth, t. 1, Waco: Baylor University Press 2006, s. 183-208.
Blanchetière, F., La ‘secte des Nazaréens’ ou les débuts du christianisme, w: Aux origines juives du christianisme, red. F. Blanchetière, M. David, Jérusalem: CRF 1993, s. 66-72.
Boismard, M.-É. Lamouille, A., Un évangile pré-johannique, t. 1-2, Paris: Gabalda 1993-1996.
Bowman, J., The Fourth Gospel and the Jews. A Study in R. Akiba, Esther and the Gospel of John, Pittsburgh: Pickwick 1975.
Brown, R.E., Johannine Ecclesiology - The Community’s Origins, „Interpretation” 31 (1977), s. 379-393.
Brown, R.E., The Community of the Beloved Disciple. The Life, Loves, and Hates of an Individual Church in New Testament Times, New York: Paulist Press 1979.
Brown, R., The Birth of Messiah, New York: Doubleday 1993.
Caron, G., Qui sont les ‘Juifs’ de l’évangile de Jean?, Ottawa: Bellarmin 1997.
Chrostowski, W., Jesus Christ in the Eyes of Jews and Judaism, „Collectanea Theologica” 71 (2001), s. 101-113.
Chrostowski, W., Trzecia świątynia w Jerozolimie i inne studia, Warszawa: Vocatio 2012.
Collins, A., Crisis and Catharsis: The Power of the Apocalypse, Philadelphia: Westminster Press 1984.
Cullmann, O., Der johanneische Kreis, Tübingen: Mohr Siebeck 1975.
Culpepper, R.A., The Johannine School: An Evaluation of the Johannine School Hypothesis Based on an Investigation of the Nature of Ancient Schools, Montana: Scholars Press 1975.
De Boer, M.C., L’Évangile de Jean et le christianisme juif (Nazoréen), w: Le déchirement. Juifs et chrétiens au premier siècle, red. D. Marguerat, Genève: Labor et Fides 1996, s. 179-202.
De Boer, M.C., The Depiction of ‘the Jews’ in John’s Gospel: Matters of Behaviour and Identity, w: Anti Judaism and the Fourth Gospel: Papers of Leuven Colloquium, red. R. Bieringer et. al., Assen: Royal Van Gorcum 2001, s. 260-280.
Devillers, L., La fête de l’Envoyé. La section johannique de la féte des Tentes (Jean 7,1 -10,21) et la christologie, Paris: Gabalda 2002
Döller, J., Der Bann (Herem) im Alten Testament und im späteren Judentum, „Zeitschrift für katholische Theologie” 37 (1913), s. 1-24.
Doskocil, W., Der Bann in der Urkirche. Eine Rechtgeschichtliche Untersuchung, München: Karl Zink 1958.
Duff, P.B., ‘The synagogue of Satan’: Crisis mongering and the Apocalypse of John, w: The reality of Apocalyspe:Rhetoric and Politics in the Book of Revelation, red. D.L. Barr, Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 147-168.
Flusser, D., The Jewish-Christian Schism, w: Judaism and the Origins of Christianity, Jerusalem: The Magnes Press 1988, s. 617-644.
Forkman, G., The Limits of the Religious Community. Expulsion from the Religious Community within the Qumran Sect, within Rabbinic Judaism and within Primitive Christianity, Lund: Almqvist & Wiksell International 1972.
Grelot, P., Évangiles et histoire, Paris: Desclée 1986.
Grelot, P., Les Juifs dans l’évangile selon Jean. Enquête historique et réflexion théologique, Paris: Gabalda 1995.
Gry, L., The Ruin of the Temple by Titus, „Revue Biblique” 55 (1948) s. 215-226.
Hengel, M., The Johannine Question, Philadelphia: Trinity Press1989.
Hunzinger, C.H., Die jüdische Bannpraxis im neutestamentlichen Zeitalter, Göttingen: Dissertation 1954.
Jaffé, D., (red.), Studies in Rabbinic Judaism and Early Christianity. Text and Context, Leiden: Brill 2010.
Katz, S.T., Issues in the Separation of Judaism and Christianity after 70 C.E.: A Reconsideration, „Journal of Biblical Literature” 103 (1984), s. 43-76.
Kotecki, D., Kościół w świetle Apokalipsy św. Jana, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2008.
Lampe, G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1972.
Liddel, H.G, Scott, R., A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1968.
Lingad, C.G., The Problems of Jewish Christians in the Johannine Community, Roma: Pontifical Gregorian University 2001.
Malina, B.J., John’s: The Maverick Christian Group. The Evidence of Sociolinguistics, „Biblical Theology Bulletin” 24 (1994), s. 167-184.
Manns, F., John and Jamnia: How the Break Occurred Between Jews and Christians c. 80-100 A.D., Jerusalem: Franciscan Printing Press 1988.
Marcus, J., Birkat ha-Minim Revisited, „New Testament Studies” 55 (2009), s. 523-551.
Martyn, J.L., History and Theology in the Fourth Gospel, New York: Paulist Press 1968.
Massyngbaerde, J., Persecution and Martyrdom in the Book of Revelation, „Bible Today” 28 (1990), s. 141-146.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 1-12. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.1, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 13-21. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.2, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mimouni, S.C., La ‘Birkat Ha-Minim’: Une priere juive contre les judéo-chrétiens, „Recherches des Sciences Religieuses” 71 (1997), s. 275-298.
Mimouni, S.C., Les nazoréens: Recherche étymologique et historique, „Revue Biblique” 105 (1998), s. 208-262.
Motyer, S., Your Father the Devil? A New Approach to John and ‘the Jews’, London: Paternoster Press 1997.
O’Neil, J.C., The Jews in the Fourth Gospel, „Irish Biblical Studies” 18 (1996), s. 58-74.
Painter, J., The Quest for the Messiah. The History, Literature, and Theology of the Johannine Community, Edinburgh: T & T. Clark 19932.
Pancaro, S., The Law in the Fourth Gospel. The Torah and the Gospel, Moses and Jesus, Judaism and Christianity According to John, Leiden: Brill 1975.
Petuchowski, J.J., The Liturgy of the Synagogue: History, Structure and Content, w: Approaches to Ancient Judaism, red. W.S. Green, t. 4, Chico: Scholars Press 1983, s. 1-66.
Rosik, M Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 roku), w: Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych: Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, Estetyka i Krytyka nr 27 (3/2012), red. K. Pilarczyk – A. Mrozek, Kraków: Uniwersytet Jagieloński 2012, s. 69-103.
Schäfer, P., The Jewish Jesus. How Judaism and Christianity shaped each other, Princeton: University Press 2012.
Schäfer, P., Anziehung und Abstoßung. Juden und Christen in der ersten Jahrhunderten ihrer Begegnung, Tübingen: Mohr Siebeck 2015.
Schanks, H. (red.), Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, tł. W. Chrostowski, Warszawa: Vocatio 2013.
Schiffman, L.H., At the Crossroads: Tannaitic Perspectives in the Jewish Christian Schism, w: Jewish and Christian Self-Definition, t. 2, red. E.P. Sanders et al., Philadelphia: Fortress Press 1981, s. 115-156.
Schiffman, L.E., Who was a Jew? Rabbinic and Halakhic Perspectives on the Jewish-Christian Schism, Hoboken: Ktav Publishing House 1985.
Schechter, S., Genizah Specimens, „Jewish Quarterly Review” 10 (1898), s. 654-659.
Setzer, C., Jewish Responses to Early Christians. History and Polemics, 30-150 CE, Minneapolis: Fortress Press 1994.
Strömberg, R., Greek Prefix Studies on the Use of Adjective Particles, „Göteborgs Högskolas Arsskrift” 52 (1946), s. 23-48.
Thompson, L., A Sociological Analysis of Tribulation in the Apocalypse of John, „Semeia” 36 (1986), s. 147-174.
Townsend, J.T., The Gospel of John and the Jews: The Story of a Religious Divorce, w: Antisemitism and the Foundation of Christianity, New York: Paulist Press 1979, s. 72-97.
Vana, L., La birkat ha-minim è una preghiera contro i giudeo-cristiani?, w: Verus Israel. Nuove prospettive sul giudeocristianesimo, Brescia: Paideia Editrice 2001, s. 147-189.
Van der Horst, P.W., The Birkat ha-Minim in recent Research, w: Hellenism – Judaism – Christianism. Essays on their Interaction, Kampen: Kok Pharos Publishing House 1994.
Von Wahlde, U.C., The Gospel of John and the Presentation of Jews and Judaism, w: Within Context Essays on Jews and Judaism in the New Testament, red. D.P. Efroymson et. al., Collefeville: Liturgical Press 1993, s 67-84.
Wead, D.W., The Literary Devices in John’s Gospel, Basel: Theologische Dissertationen 1970.
Wengst, K., Bedrängte Gemeinde und verherrlichter Christus: Der historischer Ort des Johannesevangeliums als Schlüssel zu seiner Interpretation, Neukirchen-Vluzn: Neukirchener Verlag 1983.
Wojciechowski, M., Kościół jako Izrael według Apokalipsy, „Studia Theologica Varsaviensia” 26/1 (1988), s. 221-234.
Wojciechowski, M., Apokalipsa św. Jana. Nowy Komentarz Biblijny, t. XX, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2012.
Wróbel, M.S., Kim jest avnqrwpokto,noj w J 8,44?, „Roczniki Teologiczne” 49 (2002), s. 77-92.
Wróbel, M.S., Synagoga a rodzący się Kościół, Kielce: Verbum 2002.
Wróbel, M.S., Who are the Father and His Children in Jn 8:44?, Paris: Gabalda 2005.
Wróbel, M.S., Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do judaizmu, Lublin: Wydawnictwo KUL 2005.
Wróbel, M.S., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
Zerwick, M. Grosvenor, M., A Grammatical Analysis of the Greek New Testament, Rome: Biblical Institute Press 1993.
Alon, G., Jews, Judaism and the Classical World, Jerusalem: The Magnes Press 1977.
Ashton, J., The Identity and Function of the Ioudaioi in the Fourth Gospel, „Novum Testamentum” 27 (1985), s. 40-75.
Bauer, W. et al., A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature , Chicago: University of Chicago Press 1979.
Bauer, W., Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und früchristlichen Literatur, Berlin: Walter de Gruyter 1988.
Bengtsson, H., Three sobriquets, their meaning and function : the wicked priest, synagogue of satan, and the woman Jezebel, w: The Bible and the Dead Sea scrolls: The second Princeton Symposium on Judaism and Christian Origins, red. J.H. Charlesworth, t. 1, Waco: Baylor University Press 2006, s. 183-208.
Blanchetière, F., La ‘secte des Nazaréens’ ou les débuts du christianisme, w: Aux origines juives du christianisme, red. F. Blanchetière, M. David, Jérusalem: CRF 1993, s. 66-72.
Boismard, M.-É. Lamouille, A., Un évangile pré-johannique, t. 1-2, Paris: Gabalda 1993-1996.
Bowman, J., The Fourth Gospel and the Jews. A Study in R. Akiba, Esther and the Gospel of John, Pittsburgh: Pickwick 1975.
Brown, R.E., Johannine Ecclesiology - The Community’s Origins, „Interpretation” 31 (1977), s. 379-393.
Brown, R.E., The Community of the Beloved Disciple. The Life, Loves, and Hates of an Individual Church in New Testament Times, New York: Paulist Press 1979.
Brown, R., The Birth of Messiah, New York: Doubleday 1993.
Caron, G., Qui sont les ‘Juifs’ de l’évangile de Jean?, Ottawa: Bellarmin 1997.
Chrostowski, W., Jesus Christ in the Eyes of Jews and Judaism, „Collectanea Theologica” 71 (2001), s. 101-113.
Chrostowski, W., Trzecia świątynia w Jerozolimie i inne studia, Warszawa: Vocatio 2012.
Collins, A., Crisis and Catharsis: The Power of the Apocalypse, Philadelphia: Westminster Press 1984.
Cullmann, O., Der johanneische Kreis, Tübingen: Mohr Siebeck 1975.
Culpepper, R.A., The Johannine School: An Evaluation of the Johannine School Hypothesis Based on an Investigation of the Nature of Ancient Schools, Montana: Scholars Press 1975.
De Boer, M.C., L’Évangile de Jean et le christianisme juif (Nazoréen), w: Le déchirement. Juifs et chrétiens au premier siècle, red. D. Marguerat, Genève: Labor et Fides 1996, s. 179-202.
De Boer, M.C., The Depiction of ‘the Jews’ in John’s Gospel: Matters of Behaviour and Identity, w: Anti Judaism and the Fourth Gospel: Papers of Leuven Colloquium, red. R. Bieringer et. al., Assen: Royal Van Gorcum 2001, s. 260-280.
Devillers, L., La fête de l’Envoyé. La section johannique de la féte des Tentes (Jean 7,1 -10,21) et la christologie, Paris: Gabalda 2002
Döller, J., Der Bann (Herem) im Alten Testament und im späteren Judentum, „Zeitschrift für katholische Theologie” 37 (1913), s. 1-24.
Doskocil, W., Der Bann in der Urkirche. Eine Rechtgeschichtliche Untersuchung, München: Karl Zink 1958.
Duff, P.B., ‘The synagogue of Satan’: Crisis mongering and the Apocalypse of John, w: The reality of Apocalyspe:Rhetoric and Politics in the Book of Revelation, red. D.L. Barr, Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 147-168.
Flusser, D., The Jewish-Christian Schism, w: Judaism and the Origins of Christianity, Jerusalem: The Magnes Press 1988, s. 617-644.
Forkman, G., The Limits of the Religious Community. Expulsion from the Religious Community within the Qumran Sect, within Rabbinic Judaism and within Primitive Christianity, Lund: Almqvist & Wiksell International 1972.
Grelot, P., Évangiles et histoire, Paris: Desclée 1986.
Grelot, P., Les Juifs dans l’évangile selon Jean. Enquête historique et réflexion théologique, Paris: Gabalda 1995.
Gry, L., The Ruin of the Temple by Titus, „Revue Biblique” 55 (1948) s. 215-226.
Hengel, M., The Johannine Question, Philadelphia: Trinity Press1989.
Hunzinger, C.H., Die jüdische Bannpraxis im neutestamentlichen Zeitalter, Göttingen: Dissertation 1954.
Jaffé, D., (red.), Studies in Rabbinic Judaism and Early Christianity. Text and Context, Leiden: Brill 2010.
Katz, S.T., Issues in the Separation of Judaism and Christianity after 70 C.E.: A Reconsideration, „Journal of Biblical Literature” 103 (1984), s. 43-76.
Kotecki, D., Kościół w świetle Apokalipsy św. Jana, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2008.
Lampe, G.W.H., A Patristic Greek Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1972.
Liddel, H.G, Scott, R., A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press 1968.
Lingad, C.G., The Problems of Jewish Christians in the Johannine Community, Roma: Pontifical Gregorian University 2001.
Malina, B.J., John’s: The Maverick Christian Group. The Evidence of Sociolinguistics, „Biblical Theology Bulletin” 24 (1994), s. 167-184.
Manns, F., John and Jamnia: How the Break Occurred Between Jews and Christians c. 80-100 A.D., Jerusalem: Franciscan Printing Press 1988.
Marcus, J., Birkat ha-Minim Revisited, „New Testament Studies” 55 (2009), s. 523-551.
Martyn, J.L., History and Theology in the Fourth Gospel, New York: Paulist Press 1968.
Massyngbaerde, J., Persecution and Martyrdom in the Book of Revelation, „Bible Today” 28 (1990), s. 141-146.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 1-12. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.1, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mędala, S., Ewangelia według św. Jana 13-21. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, NKB IV.2, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2010.
Mimouni, S.C., La ‘Birkat Ha-Minim’: Une priere juive contre les judéo-chrétiens, „Recherches des Sciences Religieuses” 71 (1997), s. 275-298.
Mimouni, S.C., Les nazoréens: Recherche étymologique et historique, „Revue Biblique” 105 (1998), s. 208-262.
Motyer, S., Your Father the Devil? A New Approach to John and ‘the Jews’, London: Paternoster Press 1997.
O’Neil, J.C., The Jews in the Fourth Gospel, „Irish Biblical Studies” 18 (1996), s. 58-74.
Painter, J., The Quest for the Messiah. The History, Literature, and Theology of the Johannine Community, Edinburgh: T & T. Clark 19932.
Pancaro, S., The Law in the Fourth Gospel. The Torah and the Gospel, Moses and Jesus, Judaism and Christianity According to John, Leiden: Brill 1975.
Petuchowski, J.J., The Liturgy of the Synagogue: History, Structure and Content, w: Approaches to Ancient Judaism, red. W.S. Green, t. 4, Chico: Scholars Press 1983, s. 1-66.
Rosik, M Zarzewie konfliktu między Kościołem a Synagogą (do 135 roku), w: Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych: Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, Estetyka i Krytyka nr 27 (3/2012), red. K. Pilarczyk – A. Mrozek, Kraków: Uniwersytet Jagieloński 2012, s. 69-103.
Schäfer, P., The Jewish Jesus. How Judaism and Christianity shaped each other, Princeton: University Press 2012.
Schäfer, P., Anziehung und Abstoßung. Juden und Christen in der ersten Jahrhunderten ihrer Begegnung, Tübingen: Mohr Siebeck 2015.
Schanks, H. (red.), Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, tł. W. Chrostowski, Warszawa: Vocatio 2013.
Schiffman, L.H., At the Crossroads: Tannaitic Perspectives in the Jewish Christian Schism, w: Jewish and Christian Self-Definition, t. 2, red. E.P. Sanders et al., Philadelphia: Fortress Press 1981, s. 115-156.
Schiffman, L.E., Who was a Jew? Rabbinic and Halakhic Perspectives on the Jewish-Christian Schism, Hoboken: Ktav Publishing House 1985.
Schechter, S., Genizah Specimens, „Jewish Quarterly Review” 10 (1898), s. 654-659.
Setzer, C., Jewish Responses to Early Christians. History and Polemics, 30-150 CE, Minneapolis: Fortress Press 1994.
Strömberg, R., Greek Prefix Studies on the Use of Adjective Particles, „Göteborgs Högskolas Arsskrift” 52 (1946), s. 23-48.
Thompson, L., A Sociological Analysis of Tribulation in the Apocalypse of John, „Semeia” 36 (1986), s. 147-174.
Townsend, J.T., The Gospel of John and the Jews: The Story of a Religious Divorce, w: Antisemitism and the Foundation of Christianity, New York: Paulist Press 1979, s. 72-97.
Vana, L., La birkat ha-minim è una preghiera contro i giudeo-cristiani?, w: Verus Israel. Nuove prospettive sul giudeocristianesimo, Brescia: Paideia Editrice 2001, s. 147-189.
Van der Horst, P.W., The Birkat ha-Minim in recent Research, w: Hellenism – Judaism – Christianism. Essays on their Interaction, Kampen: Kok Pharos Publishing House 1994.
Von Wahlde, U.C., The Gospel of John and the Presentation of Jews and Judaism, w: Within Context Essays on Jews and Judaism in the New Testament, red. D.P. Efroymson et. al., Collefeville: Liturgical Press 1993, s 67-84.
Wead, D.W., The Literary Devices in John’s Gospel, Basel: Theologische Dissertationen 1970.
Wengst, K., Bedrängte Gemeinde und verherrlichter Christus: Der historischer Ort des Johannesevangeliums als Schlüssel zu seiner Interpretation, Neukirchen-Vluzn: Neukirchener Verlag 1983.
Wojciechowski, M., Kościół jako Izrael według Apokalipsy, „Studia Theologica Varsaviensia” 26/1 (1988), s. 221-234.
Wojciechowski, M., Apokalipsa św. Jana. Nowy Komentarz Biblijny, t. XX, Częstochowa: Edycja św. Pawła 2012.
Wróbel, M.S., Kim jest avnqrwpokto,noj w J 8,44?, „Roczniki Teologiczne” 49 (2002), s. 77-92.
Wróbel, M.S., Synagoga a rodzący się Kościół, Kielce: Verbum 2002.
Wróbel, M.S., Who are the Father and His Children in Jn 8:44?, Paris: Gabalda 2005.
Wróbel, M.S., Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do judaizmu, Lublin: Wydawnictwo KUL 2005.
Wróbel, M.S., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie. Analiza tekstologiczna, historyczna i socjologiczna, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
Zerwick, M. Grosvenor, M., A Grammatical Analysis of the Greek New Testament, Rome: Biblical Institute Press 1993.
Wróbel, M. S. (2020). Relacje między Kościołem Janowym a judaizmem rabinicznym w świetle najnowszych badań. Studia Nauk Teologicznych PAN, (11), 13–32. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/6087
Mirosław Stanisław Wróbel
ur. 1966, kapłan archidiecezji lubelskiej, profesor nauk teologicznych. Tłumacz Biblii, profesor nadzwyczajny w Instytucie Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Studiował na KULu, Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, École Biblique w Jerozolimie. Od 2006 pełni funkcję kierownika Katedry Literatury Międzytestamentalnej i Nauk Pomocniczych Biblistyki w Instytucie Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Obszar zainteresowań naukowych: relacje między chrześcijaństwem a judaizmem, literatura targumiczna i rabinacka, pisma qumrańskie, apokryfy Starego i Nowego Testamentu, języki starożytne (hebrajski, aramejski, syryjski i grecki), pisma Janowe. Opublikował m.in. Listy Janowe. Wstęp i komentarz. Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Częstochowa 2005; Who are the father and his children in Jn 8:44? The literary, historical and theological analysis of Jn 8:44 and its context, Paris 2005; Studia z Ewangelii Janowej, Tarnów 2009. Adres do korespondencji: miwrobel@kul.lublin.pl
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
