„Zaiste przyjdę niebawem” (Ap 22,20). Kilka refleksji nad eschatologią Apokalipsy św. Jana
Marek Karczewski
Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9435-3832
Abstrakt
Apokalipsa św. Jana zachwyca bogactwem i głębią treści eschatologicznych. Jednak aktualnie, w przestrzeni teologiczno-biblijnej refleksji naukowej tematy eschatologiczne nie są podejmowane zbyt często. Refleksje zawarte w tym artykule stanowią formę wskazówek o charakterze metodologicznym. Dotyczą one procesu odczytywania eschatologii Ap. Nie można jej interpretować w oderwaniu od badań o charakterze historyczno-literackim czy badań nad etyką ksiegi. Należy uwzględnić także specyficzny charakter profetyzmu Ap. Jednak centralne miejsce zajmują w Ap treści eschatologiczne. Aby interpretować je właściwie warto uwzględnić niektóre postulaty. Należą do nich: zwrócenie uwagi na dynamikę eschatologiczną Ap, uwzględnienie wieloznaczności niektórych symboli oraz odczytanie eschatologii księgi w relacji do jej oryginalnej chrystologii i eklezjologii.
Słowa kluczowe:
Apokalipsa św. Jana, Eschatologia Ap, Profetyzm Ap, Teolgoia ApBibliografia
Aune D.E., God and Time in the Apocalypse of John, w: Das A.A. – Matera F.J. (red.), The Forgotten God. Perspectives in Biblical Theology. Essays in Honor of Paul J. Achtemeier on the Occasion of his Seventy-fifth Birthday, Lousiville – London: Westminster John Knox Press 2002; s. 229–248..
Aune D.E., Revelation 1-5, Word Biblical Commentary 52, Nashville: T. Nelson 1997.
Aune D.E., The Influence of Roman imperial court ceremonial on the Apocalypse of John, „Biblical Research” 28 (1983), s. 5-26.
Bauckham R., La teologia dell’Apocalisse, Brescia: Paideia Editrice 1994.
Bauer W., Wörterbuch zum Neuen Testament, Berlin-New York: de Gruter 61988.
Beale G.K., McDonough S.M., Revelation, w: Beale G.K., Carson D.A. (red.) Commentary on the New Testament Use of the Old Testament, Grand Rapids – Nottingham: Baker Academic -Apollo 2007, s. 1081-1158.
Beale G.K., The Use of Daniel in Jewish Apocalyptic Literature and the Revalation Of St. John, Eugene: T&T Clark 2010
Bedrinan C., La dimensión socio-politica del mensaje teológico del Apocalipsis, Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana 1996.
Biguzzi G., Ephesus, its Artemision, its Temple to the Flavian Emperors, and Idolatry in Revelation, „Novum Testamentum” 40 (1998) 3, s. 276-290;
Friesen S., Imperial Cults and the Apocalyse of John, Oxford: Oxford University Press 2001.
¬¬¬Garbacki Ł., Reinterpretacja Księgi Jeremiasza w Apokalipsie św. Jana, Pelplin: Bernardinum 2018.
Jankowski A., Biblijna teologia czasu, Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów 2001.
Jankowski A., Eschatologia Nowego Testamentu, Kraków: WAM 2007.
Jankowski A., Jam Alfa i Omega (Ap 22,13). Dopowiedzeń chrystologii biblijnej wydanie drugie rozszerzone, Kraków: WAM 2000.
Karczewski M., Baranek w Apokalipsie św. Jana, Olsztyn: Wydział Teologii UWM 2016.
Karczewski M., „Błogosławieni wezwani na ucztę godów Baranka” (Ap 19,9a). Liturgiczne zaproszenie do komunii świętej i jej tło eschatologiczno-biblijne, w: Scio, cui credidi. Księga Pamiątkowa ku czci ks. bpa Józefa Wysockiego w 50 rocznicę posługi kapłańskiej, red. S. Ewertowski, Olsztyn – Elbląg: Wydział Teologii UWM 2015, s. 147-162.
Karczewski M., Harmagedon (Ap 16,6) w kontekście teologicznym Apokalipsy św. Jana, „Studia Elbląskie” XIV (2013), s. 213-225.
Karczewski M., Jezioro siarki i ognia w Księdze Apokalipsy św. Jana, „ Biblica et Patristica Thorunensia” 5 (2012), s. 103-113.
Karczewski M., Jezus Chrystus jako Król królów i Pan panów (Ap 17,14b; 19,16) na tle teologii Apokalipsy, w: Paciorek A., Czaja A., Tronina A. (red.), Ewangelia o królestwie, ( Scripturae Lumen 1), Lublin: Wydawnictwo KUL 2009, s. 265-281.
Karczewski M., Krytyka imperialnego Rzymu w Apokalipsie św. Jana we współczesnych interpretacjach egzegetycznych, „Horyzonty Polityki” 11 (2020) z. 34, s. 109-123.
Karczewski M., „Któż jest podobny do Bestii ...”? (Ap 13,4). Struktury władzy między historią i proroctwem w Ap 13, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 41 (2008) 2, s. 10-20.
Karczewski M., Ogród w centrum miasta? Niektóre aspekty rozwoju symbolu ogrodu Eden w tradycji biblijnej, „Journal of Urban Ethnology” 18 (2020), s 155-166.
Karczewski M., Reinterpretacja Ksiegi Rodzaju w Apokalipsie św. Jana (Biblioteka Wydziału Teologii UWM), Olsztyn: Wydział Teologii UWM 2010.
Karczewski M., Symbol węża w Apokalipsie św. Jana, „Studia Nauk Teologicznych PAN” 14 (2019), s. 121-137.
Karczewski M., Szatan w Apokalipsie św. Jana, Olsztyn: Wydawnictwo UWM 2013.
Karczewski M., Wyjście z Babilonu w świetle Ap 18,4b-5, w: Chrostowski W., Strzałkowska B. (red), Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi. Księga pamiątkowa dla ks. prof. J. Łacha, Warszawa: Vocatio 2012, s. 238-249.
Karczewski M., Wytrwałość chrześcijan w Liście do Kościoła w Efezie (Ap 2,1-6), w: Chrostowski W. (red), Przybliżyło się Królestwo Boże. Księga Pamiątkowa dla Ks. Prof. R. Bartnickiego w 65 rocznicę urodzin, Warszawa: Vocatio 2008, s. 192-204.
Karczewski M., Znaczenie terminu hora (godzina) w Apokalipsie Janowej, „Verbum Vitae” 35 (2019), s. 279- 306.
Kotecki D., Duch Święty w zgromadzeniu liturgicznym w świetle Apokalipsy św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 26), Warszawa: Vocatio 2006.
Kotecki D., Eschatologia Apokalipsy św. Jana, „Theologica Thorunensia” 6 (2005), s. 21-40.
Kotecki D., Jezus a Bóg Izraela w Apokalipsie św. Jana (Scripta Theologica Thorunensia 27), Toruń: Wydawnictwo Naukowe UWM 2013.
Kotecki D., La reinterpretatión dl Antiguo Testamento en El Nuovo: cristologia teocentrica en el Apocalypsis de san Juan, „Scritura Theologica” XL (2008), s. 509-524.
Kowalski B., Die Rezeption des Propheten Ezechiel in der Offenbarung des Johannes, Stuttgart: Verlag Katholisches Bibelwerk 2004.
López J., La figura de la bestia entre historia y profecia, Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana 1998.
Malina B.J., Christ and Time: Swiss or Mediterranean?, „Catholic Biblical Quarterly” 51 (1989), s. 1–30.
Moyse S., The Old Testament Use in the Book of Revelation, Edinburgh: T&T Clark 2014.
Nowińska J., Motyw walki dobra ze złem w Apokalipsie św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 27), Warszawa: Vocatio 2006.
Nowińska J., Co słyszysz poza słowem? Sound design Apokalipsy św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 47), Warszawa: Vocatio 2016.
Papieska Komisja Biblijna, Biblia i moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego, Kielce: Verbum 2009.
Podeszwa P., Paschalna pamięć o Jezusie. Studium egzegetyczno-teologiczne wyrażenia he martyria w Apokalipsie św. Jana, Uniwersytet Adama Mickiewicza Wydział Teologiczny Studia i Materiały 142, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza 2011.
Rissi M., Was ist und was geschehen soll danach. Die Zeit – und Geschichtsauffassung der Offenbarung des Johannes (Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments 46) Zürich: Theologischer Verlag Zürich 31965.
Rubinkiewicz R., Eschatologia Księgi Apokalipsy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 30 (1983) z. 1, s. 85-94.
Schüssler Fiorenza E., L’Apocalisse. Visione di un mondo giusto, Brescia: Queriniana 1994.
Schüssler Fiorenza E., Babilon the Great: A Rethorical-Political Reading of Revelation 17-18, w: Barr D.L. (red), The Reality if Apocalypse: Rhetoric nad Politics int Book of Revelation ( Society of Biblical Literature Symposium Series 39), Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 243-269.
Spatafora A., Le sens eschatologique de l’Apocalyse de Jean, „Eglise et Théologie” 30 (1999) 2, s. 259-278.
Siemieniec T., Teologiczna funkcja terminów kairos i chronos w Apokalipsie Janowej, „Verbum Vitae” 35 (2019), s. 307-342.
Siemieniec T., Zagrożenia wiary i sposoby ich przezwyciężania w świetle listów do Kościołów (Ap 2–3), w: Kowalski M. (red.), Od wiary Abrahama do wiary Kościoła (Analecta Biblica Lublinensia 11), Lublin: Wydawnictwo KUL 2014, s. 175–214.
Thompson L.L., The Book of Revelation. Apocalyse and Empire, New York – Oxford: Oxford Univeristy Press 1990.
Ulland H., Die Vision als Radikalisierung der Wirklichkeit in der Apokalypse des Johannes, Tübingen – Basel: Francke 1997.
Van Henten J.W., Dragon myth and imperial ideology in Revelation 12-13, w: Barr D.L. (red), The Reality if Apocalypse: Rhetoric nad Politics int Book of Revelation ( Society of Biblical Literature Symposium Series 39), Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 181-203.
Vanni U., Linguaggio, simboli ed esperienza mistica nel libro dell’Apocalisse, „Gregorianum” 79 (1998), s. 5-28.473-501.
Warden D., Imperial Persecution and the Dating of 1 Peter and Revelation, „Journal of Evangelical Theological Society” 34 (1991), s. 202-211.
Witkowski S., „Wielki Babilon” w Janowej Apokalipsie jako kryptonim imperialnego Rzymu oraz wrogiego Bogu świata, Kraków: Wydawnictwo La Salette 2012.
Wojciechowski M., Apokalipsa świętego Jana (Nowy Komentarz Biblijny Nowy Testament XX), Częstochowa: Św. Paweł 2012.
Wojciechowski M., Etyka w Apokalipsie św. Jana, w: Wróbel M. (red), Apokaliptyka wczesnego judaizmu i chrześcijaństwa (Analecta Biblica Lublinensia 6), Lublin: Wydawnictwo KUL 2010, s. 225-235.
Wojciechowski W., Wpływy greckie w Apokalipsie św. Jana, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 5 (2012), s. 115-124.
Wolter M., Christliches Ethos nach der Offenbarung des Johannes, w: Horn F.W., Wolter M. (red), Studien zur Johannesoffenbarung und ihrer Auslegung, Neukirchen- Vlyun: Neukirchner Verlag 2005, s. 189-209.
Yarbro Collins A., Crisis and Catharsis. The Power of Apocalypse, Philadelphia: Westminster 1984.
Aune D.E., Revelation 1-5, Word Biblical Commentary 52, Nashville: T. Nelson 1997.
Aune D.E., The Influence of Roman imperial court ceremonial on the Apocalypse of John, „Biblical Research” 28 (1983), s. 5-26.
Bauckham R., La teologia dell’Apocalisse, Brescia: Paideia Editrice 1994.
Bauer W., Wörterbuch zum Neuen Testament, Berlin-New York: de Gruter 61988.
Beale G.K., McDonough S.M., Revelation, w: Beale G.K., Carson D.A. (red.) Commentary on the New Testament Use of the Old Testament, Grand Rapids – Nottingham: Baker Academic -Apollo 2007, s. 1081-1158.
Beale G.K., The Use of Daniel in Jewish Apocalyptic Literature and the Revalation Of St. John, Eugene: T&T Clark 2010
Bedrinan C., La dimensión socio-politica del mensaje teológico del Apocalipsis, Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana 1996.
Biguzzi G., Ephesus, its Artemision, its Temple to the Flavian Emperors, and Idolatry in Revelation, „Novum Testamentum” 40 (1998) 3, s. 276-290;
Friesen S., Imperial Cults and the Apocalyse of John, Oxford: Oxford University Press 2001.
¬¬¬Garbacki Ł., Reinterpretacja Księgi Jeremiasza w Apokalipsie św. Jana, Pelplin: Bernardinum 2018.
Jankowski A., Biblijna teologia czasu, Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów 2001.
Jankowski A., Eschatologia Nowego Testamentu, Kraków: WAM 2007.
Jankowski A., Jam Alfa i Omega (Ap 22,13). Dopowiedzeń chrystologii biblijnej wydanie drugie rozszerzone, Kraków: WAM 2000.
Karczewski M., Baranek w Apokalipsie św. Jana, Olsztyn: Wydział Teologii UWM 2016.
Karczewski M., „Błogosławieni wezwani na ucztę godów Baranka” (Ap 19,9a). Liturgiczne zaproszenie do komunii świętej i jej tło eschatologiczno-biblijne, w: Scio, cui credidi. Księga Pamiątkowa ku czci ks. bpa Józefa Wysockiego w 50 rocznicę posługi kapłańskiej, red. S. Ewertowski, Olsztyn – Elbląg: Wydział Teologii UWM 2015, s. 147-162.
Karczewski M., Harmagedon (Ap 16,6) w kontekście teologicznym Apokalipsy św. Jana, „Studia Elbląskie” XIV (2013), s. 213-225.
Karczewski M., Jezioro siarki i ognia w Księdze Apokalipsy św. Jana, „ Biblica et Patristica Thorunensia” 5 (2012), s. 103-113.
Karczewski M., Jezus Chrystus jako Król królów i Pan panów (Ap 17,14b; 19,16) na tle teologii Apokalipsy, w: Paciorek A., Czaja A., Tronina A. (red.), Ewangelia o królestwie, ( Scripturae Lumen 1), Lublin: Wydawnictwo KUL 2009, s. 265-281.
Karczewski M., Krytyka imperialnego Rzymu w Apokalipsie św. Jana we współczesnych interpretacjach egzegetycznych, „Horyzonty Polityki” 11 (2020) z. 34, s. 109-123.
Karczewski M., „Któż jest podobny do Bestii ...”? (Ap 13,4). Struktury władzy między historią i proroctwem w Ap 13, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 41 (2008) 2, s. 10-20.
Karczewski M., Ogród w centrum miasta? Niektóre aspekty rozwoju symbolu ogrodu Eden w tradycji biblijnej, „Journal of Urban Ethnology” 18 (2020), s 155-166.
Karczewski M., Reinterpretacja Ksiegi Rodzaju w Apokalipsie św. Jana (Biblioteka Wydziału Teologii UWM), Olsztyn: Wydział Teologii UWM 2010.
Karczewski M., Symbol węża w Apokalipsie św. Jana, „Studia Nauk Teologicznych PAN” 14 (2019), s. 121-137.
Karczewski M., Szatan w Apokalipsie św. Jana, Olsztyn: Wydawnictwo UWM 2013.
Karczewski M., Wyjście z Babilonu w świetle Ap 18,4b-5, w: Chrostowski W., Strzałkowska B. (red), Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi. Księga pamiątkowa dla ks. prof. J. Łacha, Warszawa: Vocatio 2012, s. 238-249.
Karczewski M., Wytrwałość chrześcijan w Liście do Kościoła w Efezie (Ap 2,1-6), w: Chrostowski W. (red), Przybliżyło się Królestwo Boże. Księga Pamiątkowa dla Ks. Prof. R. Bartnickiego w 65 rocznicę urodzin, Warszawa: Vocatio 2008, s. 192-204.
Karczewski M., Znaczenie terminu hora (godzina) w Apokalipsie Janowej, „Verbum Vitae” 35 (2019), s. 279- 306.
Kotecki D., Duch Święty w zgromadzeniu liturgicznym w świetle Apokalipsy św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 26), Warszawa: Vocatio 2006.
Kotecki D., Eschatologia Apokalipsy św. Jana, „Theologica Thorunensia” 6 (2005), s. 21-40.
Kotecki D., Jezus a Bóg Izraela w Apokalipsie św. Jana (Scripta Theologica Thorunensia 27), Toruń: Wydawnictwo Naukowe UWM 2013.
Kotecki D., La reinterpretatión dl Antiguo Testamento en El Nuovo: cristologia teocentrica en el Apocalypsis de san Juan, „Scritura Theologica” XL (2008), s. 509-524.
Kowalski B., Die Rezeption des Propheten Ezechiel in der Offenbarung des Johannes, Stuttgart: Verlag Katholisches Bibelwerk 2004.
López J., La figura de la bestia entre historia y profecia, Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana 1998.
Malina B.J., Christ and Time: Swiss or Mediterranean?, „Catholic Biblical Quarterly” 51 (1989), s. 1–30.
Moyse S., The Old Testament Use in the Book of Revelation, Edinburgh: T&T Clark 2014.
Nowińska J., Motyw walki dobra ze złem w Apokalipsie św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 27), Warszawa: Vocatio 2006.
Nowińska J., Co słyszysz poza słowem? Sound design Apokalipsy św. Jana (Rozprawy i Studia Biblijne 47), Warszawa: Vocatio 2016.
Papieska Komisja Biblijna, Biblia i moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego, Kielce: Verbum 2009.
Podeszwa P., Paschalna pamięć o Jezusie. Studium egzegetyczno-teologiczne wyrażenia he martyria w Apokalipsie św. Jana, Uniwersytet Adama Mickiewicza Wydział Teologiczny Studia i Materiały 142, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza 2011.
Rissi M., Was ist und was geschehen soll danach. Die Zeit – und Geschichtsauffassung der Offenbarung des Johannes (Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments 46) Zürich: Theologischer Verlag Zürich 31965.
Rubinkiewicz R., Eschatologia Księgi Apokalipsy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 30 (1983) z. 1, s. 85-94.
Schüssler Fiorenza E., L’Apocalisse. Visione di un mondo giusto, Brescia: Queriniana 1994.
Schüssler Fiorenza E., Babilon the Great: A Rethorical-Political Reading of Revelation 17-18, w: Barr D.L. (red), The Reality if Apocalypse: Rhetoric nad Politics int Book of Revelation ( Society of Biblical Literature Symposium Series 39), Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 243-269.
Spatafora A., Le sens eschatologique de l’Apocalyse de Jean, „Eglise et Théologie” 30 (1999) 2, s. 259-278.
Siemieniec T., Teologiczna funkcja terminów kairos i chronos w Apokalipsie Janowej, „Verbum Vitae” 35 (2019), s. 307-342.
Siemieniec T., Zagrożenia wiary i sposoby ich przezwyciężania w świetle listów do Kościołów (Ap 2–3), w: Kowalski M. (red.), Od wiary Abrahama do wiary Kościoła (Analecta Biblica Lublinensia 11), Lublin: Wydawnictwo KUL 2014, s. 175–214.
Thompson L.L., The Book of Revelation. Apocalyse and Empire, New York – Oxford: Oxford Univeristy Press 1990.
Ulland H., Die Vision als Radikalisierung der Wirklichkeit in der Apokalypse des Johannes, Tübingen – Basel: Francke 1997.
Van Henten J.W., Dragon myth and imperial ideology in Revelation 12-13, w: Barr D.L. (red), The Reality if Apocalypse: Rhetoric nad Politics int Book of Revelation ( Society of Biblical Literature Symposium Series 39), Atlanta: Society of Biblical Literature 2006, s. 181-203.
Vanni U., Linguaggio, simboli ed esperienza mistica nel libro dell’Apocalisse, „Gregorianum” 79 (1998), s. 5-28.473-501.
Warden D., Imperial Persecution and the Dating of 1 Peter and Revelation, „Journal of Evangelical Theological Society” 34 (1991), s. 202-211.
Witkowski S., „Wielki Babilon” w Janowej Apokalipsie jako kryptonim imperialnego Rzymu oraz wrogiego Bogu świata, Kraków: Wydawnictwo La Salette 2012.
Wojciechowski M., Apokalipsa świętego Jana (Nowy Komentarz Biblijny Nowy Testament XX), Częstochowa: Św. Paweł 2012.
Wojciechowski M., Etyka w Apokalipsie św. Jana, w: Wróbel M. (red), Apokaliptyka wczesnego judaizmu i chrześcijaństwa (Analecta Biblica Lublinensia 6), Lublin: Wydawnictwo KUL 2010, s. 225-235.
Wojciechowski W., Wpływy greckie w Apokalipsie św. Jana, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 5 (2012), s. 115-124.
Wolter M., Christliches Ethos nach der Offenbarung des Johannes, w: Horn F.W., Wolter M. (red), Studien zur Johannesoffenbarung und ihrer Auslegung, Neukirchen- Vlyun: Neukirchner Verlag 2005, s. 189-209.
Yarbro Collins A., Crisis and Catharsis. The Power of Apocalypse, Philadelphia: Westminster 1984.
Karczewski, M. (2021). „Zaiste przyjdę niebawem” (Ap 22,20). Kilka refleksji nad eschatologią Apokalipsy św. Jana. Studia Nauk Teologicznych PAN, (16), 215–232. https://doi.org/10.31743/snt.12594
Marek Karczewski
marek.karczewski@uwm.edu.pl
Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
Wydział Teologii Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej w Elblągu
1996 licencjat na Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie
1999 doktorat na Wydziale Teologicznym Uniwerystetu Gregoriańskiego
2011 habilitacja na Wydziale Teologii UWM w Olsztynie
2012 stanowisko profesora UWM
https://orcid.org/0000-0001-9435-3832Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
