Nauki przyrodnicze wobec/w teologii moralnej: kwestia wolnej woli
Mateusz Jarmużewski
a:1:{s:5:"pl_PL";s:41:"Windesheim University of Applied Sciences";} , Holandiahttps://orcid.org/0000-0002-8398-1398
Abstrakt
Pojęcie wolnej woli, wspierające odpowiedzialność moralną w różnych ujęciach ka- tolickiej teologii moralnej, w szczególny sposób sytuuje się na skrzyżowaniu dyscyplin teologicznych i pozateologicznych. Wczesne badania nad wolą w neuronauce poznawczej, zainspirowane eksperymentem Libeta (1983), sugerują, że wolna wola jest iluzją, ponie- waż nasze świadome intencje nie powodują odpowiadających im działań: działanie te są inicjowane wcześniej przez nieświadome procesy mózgowe. Choć wydaje się to sprzeczne z podstawowymi założeniami antropologicznymi i etycznymi, bliższe przyjrzenie się tej tezie ukazuje, że jest ona niedojrzała. Jednocześnie nowe osiągnięcia multidyscyplinarnej nauki o woli zwracają uwagę na kilka aspektów wolności i sprawczości, które mogą mieć kluczowe znaczenie dla sposobu, w jaki ludzie podejmują działania i kontrolują swoje życie. Implikacje wynikające z tych badań mogą sprowokować pewne przeformułowania po stronie etyki teologicznej. Mogą też wskazać na niektóre szkoły i tradycje, takie jak chrześcijańska etyka cnót, jako teologicznie preferowane.
Słowa kluczowe:
wolna wola, naui przyrodnicze, neuronauki, kognitywistyka, teologia moralna, etyka cnoty, metodologia teologicznaBibliografia
Aristotle, Nicomachean Ethics, trans. H. Rackham, Cambridge, MA: Harvard University Press 1990.
Asma L., Consciousness in Intentional Action, Unpublished Doctoral Dissertation, Depart- ment of Philosophy, Amsterdam: Vrije Universiteit 2018.
Bayne T., Libet and the Case for Free Will Scepticism, in: R. Swinburne (ed.), Free Will and Modern Science (British Academy Original Paperbacks), Oxford: Oxford University Press 2011, pp. 25-46. (Crossref)
Bode S. et al., Predicting Perceptual Decision Biases from Early Brain Activity, “Journal of Neuroscience” 32 (2012), no. 36, pp. 12488-12498. (Crossref)
Bonicalzi S., Haggard P., From “Freedom From” to “Freedom To”: New Perspectives on Intentional Action, “Frontiers in Psychology” 10 (2019), article 1193, pp. 10-11, https:// www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.01193/full [accessed: 10 II 2019]. (Crossref)
Bourke V., Ethics: A Textbook in Moral Philosophy, New York: The Macmillan Company 1951.
Davidson D., Actions, Reasons, and Causes, “Journal of Philosophy” 60 (1963), no. 23, p. 685-700. (Crossref)
Frankfurt H.G., The Problem of Action, “American Philosophical Quarterly” 15 (1978), no. 2, pp. 157-162.
Fried I., Mukamel R., Kreiman G., Internally Generated Preactivation of Single Neurons in Human Medial Frontal Cortex Predicts Volition, “Neuron” 69 (2011), no. 3, pp. 548-562. Haggard P., Does Brain Science Change Our View on Free Will?, in: R. Swinburne (ed.), Free Will and Modern Science (British Academy Original Paperbacks), Oxford: Oxford (Crossref)
University Press 2011, pp. 7-24.
Haggard P., Eimer M., On the Relation between Brain Potentials and the Awareness of
Voluntary Movements, “Experimental Brain Research” 126 (1999), no. 1, pp. 128-133. Hameroff S., Penrose R., Consciousness in the Universe: A Review of the ‘Orch OR’ Theory, “Physics of Life Reviews” 11 (2014), no. 1, pp. 39-78.
Harak G.S., Virtuous Passions: The Formation of Christian Character, Reissue edition, Broadway: Wipf & Stock 1993.
Heisenberg M., Is Free Will an Illusion?, “Nature” 459 (2009), no. 7244, pp. 164-165. Kagaya K., Takahata M., Readiness Discharge for Spontaneous Initiation of Walking in Crayfish, “Journal of Neuroscience” 30 (2010), no. 4, pp. 1348-1362. (Crossref)
Kane R., Libertarianism, in: J. Fisher et al. (eds.), Four Views on Free Will, Oxford: Blackwell 2007, pp. 5-43.
Lavazza A., Free Will and Neuroscience: From Explaining Freedom Away to New Ways of Operationalizing and Measuring It, “Frontiers in Human Neuroscience” 10 (2016), pp. 1-17, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnhum.2016.00262/full [acces- sed: 20 II 2019]. (Crossref)
Libet B., Unconscious Cerebral Initiative and the Role of Conscious Will in Voluntary Action, “Behavioral and Brain Sciences” 8 (1985), no. 4, pp. 529-539. (Crossref)
Libet B. et al., Time of Conscious Intention to Act in Relation to Onset of Cerebral Activity (Readiness-Potential). The Unconscious Initiation of a Freely Voluntary Act, “Brain: A Journal of Neurology” 106 (1983), pp. 623-642. (Crossref)
McFadden J., The CEMI Field Theory Closing the Loop, “Journal of Consciousness Studies” 20 (2013), no. 1-2, pp. 1-2.
McFadden J., Al-Khalili J., Life on the Edge: The Coming of Age of Quantum Biology, Reprint edition, New York: Crown Publishers 2016.
Mele A., Effective Intentions: The Power of Conscious Will, New York: Oxford University Press 2009. (Crossref)
Moreno A., Mossio M., Biological Autonomy: A Philosophical and Theoretical Enquiry (History, Philosophy and Theory of the Life Sciences 12), Dordrecht: Springer 2015, http://link.springer.com/10.1007/978-94-017-9837-2 [accessed: 9 V 2017].
Nachev P., Hacker P., The Neural Antecedents to Voluntary Action: A Conceptual Analysis, “Cognitive Neuroscience” 5 (2014), no. 3-4, pp. 193-208. (Crossref)
O’Connell T., Principles for a Catholic Morality, New York: Seabury Press 1978. Pereboom D., Hard Incompatibilism, in: J. Fisher (eds.), Four Views on Free Will, Oxford: Blackwell 2007, pp. 85-125.
Pockett S., Field Theories of Consciousness, “Scholarpedia” 8 (2013), no. 12, p. 4951, http://www.scholarpedia.org/article/Field_theories_of_consciousness [accessed: 26 I 2017]. (Crossref)
Schurger A., Mylopoulos M., Rosenthal D., Neural Antecedents of Spontaneous Volunta- ry Movement: A New Perspective, “Trends in Cognitive Sciences” 20 (2016), no. 2, pp. 77-79. (Crossref)
Schurger A., Uithol S., Nowhere and Everywhere: The Causal Origin of Voluntary Action, “Review of Philosophy and Psychology” 6 (2015), no. 4, pp. 761-778. (Crossref)
Shapiro L., Dynamics and Cognition, “Minds and Machines” 23 (2013), no. 3, pp. 353-375. Soon C.S. et al., Unconscious Determinants of Free Decisions in the Human Brain, “Nature Neuroscience” 11 (2008), no. 5, pp. 543-545. (Crossref)
Stump E., The Non-Aristotelian Character of Aquinas’s Ethics: Aquinas on the Passions, “Faith and Philosophy” 28 (2011), no. 1, pp. 29-43. (Crossref)
Thomas Aquinas, Summa Theologiae, trans. Fathers of the English Dominican Province, 2nd revised edition [1920], ed. K. Knight, 2006, http://www.newadvent.org/summa/ [accessed: 30 X 2013].
Tse P. U., The Neural Basis of Free Will: Criterial Causation, Cambridge, MA – London: MIT Press 2013. (Crossref)
Varela F., Principles of Biological Autonomy, New York: North Holland 1979.
Verplaetse J., Zonder vrije wil: een filosofisch essay over verantwoordelijkheid, Amsterdam: Nieuwezijds 2011.
Waller B.N., The Natural Selection of Autonomy, Albany, NY: State University of New York Press 1998.
a:1:{s:5:"pl_PL";s:41:"Windesheim University of Applied Sciences";} https://orcid.org/0000-0002-8398-1398
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
