Współczesne reminiscencje trzynastowiecznego sporu o rozumienie teologii jako nauki (scientia) oraz rozwiązania zaproponowanego przez św. Tomasza z Akwinu
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę przedstawienia kontekstu i istoty sporu o rozumienie teologii jako nauki (scientia) w sensie arystotelesowskim, który toczył się na trzynastowiecznych uniwersytetach. Celem tekstu jest również wskazanie wybranych wątków omawianego sporu, które wydają się obecne również w dzisiejszej debacie metateologicznej i kulturowej. Ostatecznie artykuł prezentuje krótkie przedstawienie głównych wątków rozwiązania sporu o naukowość teologii zaproponowanego przez św. Tomasza z Akwinu. Propozycja metateologiczna Akwinaty prezentowane jest ze względu na swoją kompletność i spójność zarazem oraz inspirujący również dziś charakter.
Słowa kluczowe:
teologia, metateologia, średniowiecze, Tomasz z Akwinu, nauka, scientia, ArystotelesBibliografia
BIBLIOGRAFIA
Teksty źródłowe
Albertus Magnus, Commentari in I Sent. dist. I-XXV w: Opera omnia, ed. A. Borgnet, vol. 25, Paris 1893.
Anzelm z Canterbury, Monologion, Proslogion, tłum. L. Kuczyński, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2007.
Aristoteles Latinus, Analytica posteriora, trenslationes Iacobi, Anonymi sive ‘Ioannis’, Gerardi et Recensio Guillemi de Moerbeka, ed. Laurentius Minio-Paluello et Bernardus G. Dod, Bruges-Paris: Desclée de Brouwer 1968.
Arystoteles, Analityki wtóre, tłum. K. Leśniak w: tenże, Dzieła wszystkie, t. 1, Warszawa: PWN 1990, s. 255-372.
Bonawentura, Serm. theol. IV, 15-28 w: Bonaventura, Sermones selecti de rebus theologicis w: Opera theologica selecta, t. V, studio et cura pp. Collegii a S. Bonaventura, Florentia: Quaracchi-Firenze 1891.
Roger Bacon, Compendium of the Study of Theology, edition and translation with introduction and notes by Thomas S. Maloney, Leiden: E.J. Brill 1988. (Crossref)
Roger Bacon, Opus minus w: Fr. Rogeri Bacon, Opera quædam hactenus inedita, Vol. I. containing I.--Opus tertium. II.--Opus minus. III.--Compendium philosophiæ. Edited by J.S. Brewer, London: Longman, Green, Longman and Roberts 1859.
Tomasz z Akwinu, Quaestiones de quolibet. Quodlibet I, II, III, VI, IV, V, XII, Roma-Paris 1996 (wyd. Leoniny).
Tomasz z Akwinu, Scriptum super libros Sententiarum Magistri Petri Lombardi Episcopi Parisiensis, t. 1, wyd. P. Mandonnet, Parisiis 1929 (wyd. Mandonneta)
Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, I Pars: Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita, t. 4-5: Pars prima Summa theologiae, Romae 1888-1889 (wyd. Leoniny)
Tomasz z Akwinu, Summa theologiae, II-II Pars: Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita, t. 8-10: Secunda secundae Summa theologiae, Romae 1895, 1897, 1899 (wyd. Leoniny).
Tomasz z Akwinu, Super Boetium De Trinitate w: Opera omnia iussu Leonis XIII P.M. edita, t. 50, Roma-Paris 1992, s. 1-230 (wyd. Leoniny).
Wilhelm z Auxerre [Guiliemus Altissiodorensis], Summa aurea, Liber Tercius, tomus I, ed. J. Ribailler, Paris–Grottaferrata (Roma): Editions du Centre National de la Recherche Scientifique-Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas 1980.
Opracowania
Chenu M.-D., Is Theology a Science?, London: Burns and Oates 1959.
Chenu M.-D., La Théologie est-elle une science, Paris: Librairie Arthème Fayard 1957.
Chenu OP M.-D., La théologie comme science au XIIIe siècle, Paris: J. Vrin 1943.
Chenu M.-D., Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. H. Rosnerowa, Kęty: Antyk 2001.
Evans G.R., The Language and Logic of the Bible: The Earlier Middle Ages, Cambridge: Cambridge University Press 1984. (Crossref)
Frankowska M., „Scientia” w ujęciu Rogera Bacona, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN 1969.
Frankowska-Terlecka M., Idea jedności nauki w XII i XIII wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN 1976.
Le Goff J., Inteligencja w wiekach średnich, tłum. E. Bąkowska, Gdańsk-Warszawa: Marabut-Volumen 1997.
Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, tłum. H. Szumańska-Grossowa, Gdańsk-Warszawa: Marabut-Volumen 2002.
Grabmanna M., Die theologische Erkenntnis – und Einleitungslehre des Heiligen Thomas von Aquin auf Grund sejner Schrift In Boethium De Trinitate. Im Zusammenhang der Scholastik des 13. Und 14 Jahrhunderts dargestellt, Freiburg in der Schweiz: Paulusverlag, 1948.
Humbrecht T.-D., Teologia negatywna św. Tomasza z Akwinu, tłum. A. Kuryś w: M. Paluch (red.) Święty Tomasz teolog, s. 136-209.
Kijewska A., Księga pisma i księga natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1999.
Köpfa U., Die Anfänge der theologischen Wissenschaftstheorie in 13. Jahrhundert, Tübingen: Mohr Siebeck 1974.
Krebs E., Theologie und Wissenschaft nach der Lehre der Hochscholastik. An der Hand der bisher ungedruckter Defensa doctrinae D. Thomae des Hervaeus Natalis, Münster in Westfalen: Aschendorffsche Verlagsbuchhandlung, 1912.
Leclercq D.J., La théologie comme science d’après la littérature quodlibétique, „Recherches de théologie ancienne et médiévale”, XI, 1939, s. 351-374.
Leclercq J., Miłość nauki a pragnienie Boga, tłum. M. Borkowska, Kraków: Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów 1997.
Leff G., Paris and Oxford Universities in the Thirteenth and Fourteenth Centuries: An Institutional and Intellectual History, New York: Wiley and Sons 1968.
Leinsle U.G., Introduction to Scholastic Theology, trans. M.J. Miller, Washington, D.C.: The Catholic University of America Press 2010.
Liana Z., Koncepcja Logosu i natury w Szkole w Chartres. Heurystyczne funkcje chrześcijańskiej koncepcji Logosu w kształtowaniu się nowożytnego pojęcia natury. Analiza dorobku Szkoły w Chartres w perspektywie filozofii nauki, Kraków: OBI 1996.
Livesey S.J., Theology and Science in the Fourteenth Century. Three Questions on the Unity and Subalternation of the Sciences from John Reading’s Commentary on the Sentenses, Leiden-New York-Kobenhavn-Köln: E.J. Brill, 1989.
Losee J., Wprowadzenie do filozofii nauki, tłum. T. Bigaj, Warszawa: Prószyński i S-ka 2001.
Moulin L., Średniowieczni szkolarze i ich mistrzowie, tłum. H. Lubicz-Trawkowska, Gdańsk-Warszawa: Marabut-Volumen 2002.
Olszewski M., O praktycznej bądź teoretycznej naturze teologii. Metateologia scholastyczna 1200-1350, Kraków: Universitas 2002.
Olszewski M., The Nature of Theology According to Albert the Great w: I. Resnick (red.), A Companion to Albert the Great: Theology, Philosophy ant the Sciences, Leiden: Brill 2013, s. 64-104.
Paluch M. (red.), Święty Tomasz teolog. Wybór studiów, tłum. Z. Bomert, A. Kuryś, P. Lichacz, Warszawa-Kęty: Instytut Tomistyczny-Antyk 2005.
Quinto R., Scholastica: Storia di un concetto, Padua: Subsidia Mediaevalia Patavina 2, 2001.
Rashdall H., The Universities of Europe in the Middle Ages, t.1-3, reprint Oxford: Oxford Univeristy Press 1987.
Schabel S., (red.), Theological Quodlibeta in the Middle Ages. The Thirteenth Century, Leiden-Boston: E.J. Brill 2006. (Crossref)
Smalley B., The Study of The Bible in the Middle Ages, Oxford: Basil Blackwell 1984.
Torrell J.-P., Koncepcja wiedzy teologicznej według św. Tomasza i pierwszych tomistów, tłum. A. Kuryś w: M. Paluch (red.), Święty Tomasz teolog. Wybór studiów, tłum. Z. Bomert, A. Kuryś, P. Lichacz, Warszawa-Kęty: Instytut Tomistyczny-Antyk 2005, s. 58-135.
Torrell J.-P., Święty Tomasz z Akwinu mistrz duchowy, tłum. A Kuryś, Poznań-Warszawa: W drodze-Instytut Tomistyczny 2003.
Weijers O., Terminologie des Universités au XIIIe siècle, Rome: Ed. dell’Ateneo 1987.
Instytut Tomistyczny w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-5599-8686
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
