Reformacyjne dziedzictwo etyki w koncepcji „świeckiego chrześcijaństwa” Dietricha Bonhoeffera
Marcin Hintz
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7663-1085
Maria Urbańska-Bożek
Uniwersytet SWPS w Sopocie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0016-602X
Abstrakt
W artykule autorzy podejmują namysł nad fazami ewolucji poglądów Dietricha Bonhoeffera na temat Kościoła i jego roli w życiu pojedynczych jego członków oraz w kontekście etycznego dziedzictwa reformacji. W Bonhoefferowskiej eklezjologii można wyróżnić trzy etapy, pogłębiające jego wizję Kościoła. W pierwszym z nich Kościół definiowany jest jako duchowa wspólnota wiernych, poza którą niemożliwe jest zbawienie. W fazie drugiej teolog kładzie nacisk na grzeszność człowieka, jako członka Kościoła. Uznanie jej stanowi podstawę dla przemiany, jaka może dokonać się w jednostce za sprawą przyjęcia w siebie Chrystusa. Trzeci etap to wkroczenie w świat spraw przedostatecznych w pełnej odpowiedzialności za dokonywane wybory poszczególnych członków wspólnoty eklezjalnej. Kościół, jakim widział go Bonhoeffer, miał wspierać się na mocnych filarach: na wolności, osobistej odpowiedzialności, naśladowaniu Chrystusa, miłości bliźniego, na sakramentach i Ewangelii. W tym aspekcie Bonhoeffer był wiernym kontynuatorem programu Reformacji.
Słowa kluczowe:
eklezjologia, etyka, sumienie, odpowiedzialność, wolność, teologia, Dietrich Bonhoeffer, reformacjaBibliografia
Abromeit H.-J., The Luther Effect: What was the aim of the Reformer and what was the result? „Gdański Rocznik Ewangelicki” 11 (2017), s. 107-114.
Ackermann J., Dietrich Bonhoeffer. Wolność ma otwarte oczy, tłum. E. Pieciul-Kamińska, Poznań: Wydawnictwo „W drodze” 2007.
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, tłum. D. Grinberg i M. Szawiel, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf 2012.
Barth K., Protestant Churches in Europe, „Foreign Affairs” 21 (1943), nr 2, s. 263-265.
Bergson H., O bezpośrednich danych świadomości, tłum. K. Bobrowska, Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis 2017.
Bethge E., Dietrich Bonhoeffer, tłum. B. Milerski, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana 1996.
Bonhoeffer D., Widerstand und Ergebung. Brief und Aufzeichnungen aus der Haft, München: Christian Kaiser Verlag 1955.
Bonhoeffer D., Wybór pism, wybór opracowanie oraz noty wstępne A. Morawska, Warszawa: Biblioteka „Więzi” 1970.
Bonhoeffer D., Życie wspólne, tłum. K. Wójtowicz, Kraków: Wydawnictwo Alleluja 2001.
Frey C., Etyka protestantyzmu od Reformacji do czasów współczesnych, tłum. S. Cinal, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 1991.
Fletcher J., Situation ethics: The new morality, Louisville: Westminster John Knox Press 1957.
Gogarten F., Verhängnis und Hoffnung der Neuzeit. Die Säkularisierung als theologisches Problem, Stuttgart: Friedrich Vorwerk Verlag 1953.
Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2010.
Jaspers K., Philosophie II. Existenzerhellung, Berlin–Göttingen–Heidelberg: Springer-Verlag 1956.
Jędrzejczak H. A., Dietricha Bonhoeffera krytyka teologii liberalnej, „Stan Rzeczy”
(2015), s. 141-160.
Kmak-Kamińska A., Kościół w służbie państwa? Postawa Kościołów ewangelickich wobec władz narodowosocjalistycznych w Trzeciej Rzeszy w latach 1933-1935, „Res Politicae” 6 (2014), s. 27-37, http://dx.doi.org/10.16926/rp.2014.06.02 (dostęp: 15.05.2018).
Kołakowski L., Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, tłum. D. Zańko, Kraków: Wydawnictwo Znak 2014.
Kopiec P., Kościół dla świata. Wiarygodność Kościoła w teologicznej interpretacji Dietricha Bonhoeffera, Lublin: Wydawnictwo KUL 2008.
Księgi Wyznaniowe Kościoła Luterańskiego, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana 1999.
Luter M., Pisma etyczne, red. M. Hintz, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana 2009.
Luther M., Ob Kriegsleute auch im seligen Stande sein können (1526), WA 19,623-662.
Madejski S., Dietrich Bonhoeffer – bezreligijne chrześcijaństwo, „Kairos. Magazyn Koła Teologów Ewangelickich” 3 (2015), http://kairos.chat.edu.pl/2015-3/bezreligijne-chrzescijanstwo-wedlug-dietricha-bonhoeffera-sebastian-madejski/ (dostęp: 15.05.2018).
Matthews J. W., Lękliwe dusze pytają. Duchowość Dietricha Bonhoeffera, tłum. P. Kwiatkowski, t. 3 – Monografie „Theologica Wratislaviensia”, Wrocław: Wydawnictwo Credo 2015.
Metaxas E., Bonhoeffer. Pastor – męczennik – prorok – szpieg. Prawy człowiek i chrześcijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy, tłum. D. Chabrajska, Kraków: Wydawnictwo Salwator 2012.
Morawska A., Chrześcijanin w Trzeciej Rzeszy, t. 26, Warszawa: Biblioteka „Więzi” 1970.
Napiórkowski A., Dietrich Bonhoeffer i jego wizje Kościoła, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT 2003.
Paziewski M., Rola Dietricha Bonhoeffera w kształtowaniu fundamentów etycznych opozycji demokratycznej w PRL-u, „Theologica Wratislaviensia” 11 (2016), s. 175-195.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Nowy przekład (Biblia Warszawska), Warszawa: Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne 1975.
Schilling H., Konfesjonalizacja. Kościół i państwo w Europie doby przednowoczesnej, tłum. J. Kałążny, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2010.
Sojka J., Czytanie Reformatora. Marcin Luter i jego pisma, Wisła: Wydawnictwo Augustana 2014.
Szuppe P., Ideologia i mistyka volkistowska u źródeł nazizmu, „Collectanea Theologica” 73 (2003), nr 2, s. 79-101.
Weber M., Etyka protestancka i duch kapitalizmu, tłum. J. Miziński, Lublin: Wydawnictwo Aletheia 1994.
Williams St. N., „Bezreligijne chrześcijaństwo” – właściwa droga czy ślepy zaułek?, w: Dietrich Bonhoeffer, J. Burnell, P. Lorka (red.), „Theologica Wratislaviensia” 5 (2010), s. 167-183.
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie https://orcid.org/0000-0001-7663-1085
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
