Późnorzymskie ustawodawstwo państwowe przeciw Żydom (IV–V wieku). Egzemplifikacja na podstawie ograniczeń praw obywatelskich

Maria Piechocka-Kłos





Abstrakt

Przedmiotem publikacji są cesarskie ograniczenia ogłoszone względem Żydów przez rzymskich cesarzy chrześcijańskich w okresie późnego cesarstwa. Opracowanie zawęża tą problematykę tylko do dziedziny prawodawczej, ponieważ skupia się tylko na późnoantycznym ustawodawstwie skierowanym przeciwko wyznawcom judaizmu. Materiał źródłowy stanowią, zamieszczone w Kodeksie Teodozjańskim, cesarskie rozporządzenia ogłoszone w latach 339-438. Ustawodawcy zakazali wyznawcom judaizmu zawierania małżeństw mieszanych oraz nabywania niewolników-chrześcijan. Ograniczeniom uległy również kwestie zdolności sporządzania przez nich ważnych testamentów. Żydom zakazano również, bez specjalnego pozwolenia ze strony władz państwowych,  nie tylko budowania nowych synagog, ale również remontowania już istniejących świątyń żydowskich. Na początku V wieku cesarze także zdecydowali się podjąć kroki prawne w kierunku ograniczenia wyznawcom judaizmu praw publicznych, bowiem ustawowo zakazano im sprawowania niektórych urzędów. Wszystkie te ustawy z całą pewnością pogarszały sytuację prawną tej grupy ludzi.

Słowa kluczowe:

judaizm, prawo rzymskie, cesarstwo rzymskie, swobody obywatelskie, Kodeks Teodozjański

Cameron A., Późne cesarstwo rzymskie, przekł. M. Kwiecień, Warszawa: PWN 1993.

Ciecieląg J., Rola patriarchatu rabinicznego w późnym antyku, „Studia Europaea Gnesnensia” 9 (2014), s. 127-144.

Dębiński A., Ustawodawstwo karne rzymskich cesarzy chrześcijańskich w sprawach religijnych, Lublin: Wydawnictwo KUL 1990.

Euzebiusz z Cezarei, Żywot Konstantyna, tłum. T. Wnętrzak, Kraków: WAM 2007.

Gaudemet J., La formation du droit séculier et du droit de l’ Eglise aux IV et V siècles, Paris: Sirey 1979.

Gaudemet J., La législation religieuse de Constantin, „Revue d`histoire de l`Eglise de France” 34 (1947), s. 25-61.

Hesemann M., Ciemne postacie w historii Kościoła. Mity, kłamstwa, legendy, tłum. J. Jurczyński, Kraków: Wydawnictwo M 2013.

Honoré T., The Making of the Theodosian Code, „Zeitschrift der Savigny-Stifung für Rechtsgeschicht” 103 (1986), s. 133-222.

Iluk J., Chrześcijańska i żydowska politeja w późnorzymskim państwie (IV-V wiek), „Słupskie Studia Historyczne” (2006), nr 12, s. 9-31.

Johnson P., Historia Żydów, tłum. M. Godyń, M. Wójcik, A. Nelicki, Kraków: Platan 2000.

Jurewicz A.R., Sajkowski R., Sitek B., Szczerbowski J, Świętoń A., Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia, Olsztyn: Wydawnictwo UWM 2011.

Juster J., Les Juifs dans l`Empire Romain, I-II, Paris: P. Geuthner 1914.

Kosiński R., Twardowska K. (red.), Świat rzymski w V wieku, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” 2010;

Krüger P. (ed.), Codex Iustinianus, w: Corpus Iuris Cicilis, vol. II, Berlin: Weidmann 1963.

Laktancjusz, Jak umierali prześladowcy, w: Pisma wybrane, tłum. J. Czyj, Poznań Poznań Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka 1933.

Martin Th.R., Starożytny Rzym od Romulusa do Justyniana, tłum. M. Fafiński, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2012.

Matthews J., The Making of the Text, w: J. Harries, J. Wood (ed.), The Theodosian Code, New York: Yale University Press 1993, s. 19-44.
Meyer P.M. (ed.), Novellae Theodosiani II, w: Leges Novellae ad Theodosianum pertinentes, Berlin: Berolini 1905.

Mommsen Th. (ed.), Constitutiones Sirmondianae, w: Theodosiani Libri XV I cum Constitutionibus Sirmondianis, Berlin 1905.

Mommsen Th., Krüger P. (ed.), Codex Theodosianus, Berlin 1905.

Mommsen Th., Römisches Strafrecht, Leipzig: Leipzig, Duncker & Humblot 1899.

Piechocka-Kłos M., Prawodawstwo cesarskie i kościelne wobec kultu pogańskiego w IV-VI wieku, Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” s.c. 2010.

Piechocka-Kłos M., Zakaz prozelityzmu i obrzezania w prawodawstwie cesarskim wobec Żydów w IV-V wieku, w: J. Guzowski (red.), Christo et Ecclesiae Patriae et Scientiae. 15-lecie Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn: Wydział Teologii UWM w Olsztynie 2015, s. 75-82.

Reichardt K.D., Die Judengesetzgebung im Codex Theodosianus, Kairos XX (1978), s. 16-39.

Schoell R., Kroll G., (ed.), Novellae, w: Corpus Iuris Cicilis, vol. III, Berlin 1905.

Sirks B., The Sources of the Code, w: J. Harries, J. Wood (ed.), The Theodosian Code, New York: Yale University Press 1993, s.45-67.

Święcicka P, Rzymskie prawo prywatne, Warszawa: Wolters Kluwer 2011.

Zabłocki J., Tarwacka A., Publiczne prawo rzymskie, Warszawa: Liber 2005.
Pobierz

Opublikowane
2020-02-29


Piechocka-Kłos, M. (2020). Późnorzymskie ustawodawstwo państwowe przeciw Żydom (IV–V wieku). Egzemplifikacja na podstawie ograniczeń praw obywatelskich. Studia Nauk Teologicznych PAN, (11), 109–122. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/snt/article/view/6093

Maria Piechocka-Kłos 

Ur. 1977, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, adiunkt w Katedrze Teologii Dogmatycznej i Fundamentalnej UWM w Olsztynie - zajęcia z języków klasycznych. Obszary badań: literatura wczesnochrześcijańska, prawodawstwo państwowe i kościelne okresu późnego cesarstwa, historia starożytna i kultura antyczna. Niektóre ważniejsze publikacje: Gelazy I, Tego samego Papieża Gelazego przeciw Andromachowi i innym Rzymianom, którzy trwali według dawnego zwyczaju przy świętowaniu luperkaliów, tłumaczenie i komentarz M. Piechocka-Kłos, Olsztyn 2012; Aulus Gellius, Noce Attyckie 2.24. O dawnej oszczędności i o starożytnych ustawach dotyczących wydatków, wstęp, tłumaczenie, komentarz A.R. Jurewicz, M. Piechocka-Kłos, Poznań 2012; Chrześcijanie i poganie. Rozkład sił w senacie rzymskim pod koniec IV wieku, Studia Warmińskie 50 (2013), s. 283-293; „Privatus carcer” w ustawodawstwie cesarzy rzymskich (IV-VI w.), Studia Warmińskie 52 (2015), s. 271-280. Adres do korespondencji: mayphi@wp.pl.