Biblia w polskiej literaturze współczesnej
Andrzej Sulikowski
Abstrakt
Niniejszy artykuł zawiera refleksje na temat okresu 1945-2009, zwłaszcza na temat eseju o Biblii napisanego przez laików, pozostających na mniej lub bardziej katolickim stanowisku. Prawie wszyscy byli poetami: Roman Brandstaetter (1906-1987), Jan Dobraczyński (1910-1994), Anna Kamieńska (1920-1986), Czesław Miłosz (1911-2004), Marek Skwarnicki (+1930), Anna Świderkówna (1925-2008), Tadeusz Żychiewicz (1922-1994) i inni. Autorzy ci zaczęli studiować Biblię w połowie swojego życia, kiedy dojrzeli do dyskusji nad problemami teologicznymi i egzystencjalnymi Pisma Świętego. W przeciwieństwie do nich istnieją pisarze pozostający w pozycji ateistycznej lub agnostycznej: Zenon Kosidowski (1898-1978), Artur Sandauer (1913-1989). Tylko jeden z autorów, A. Świderkówna, był w rzeczywistości specjalistą w dziedzinie Biblii jako profesor archeologii starożytnego regionu Morza Śródziemnego na Uniwersytecie Warszawskim. Napisała ona serię swoich książek „Rozmowy o Biblii”, które stały się bestsellerem pod koniec XX wieku. Dla wszystkich esejów biblijnych bardzo ważnym zagadnieniem była kwestia filologiczna związana z językiem Biblii i „energią semantyczną" przekładu (Miłosz). W esejach biblijnych wykorzystano staropolskie tłumaczenie Biblii (1600) Jakuba Wujka SJ lub współczesne tłumaczenie zbiorowe dokonane w 1965 r. w Opactwie Benedyktynów w Tyńcu. Poza cenzurą komunistyczną w latach 1945-1989 wszyscy wspomniani pisarze mogli publikować swoje artykuły i książki. Najważniejszym ośrodkiem tych inicjatyw był Kraków („Tygodnik Powszechny” i miesięcznik „Znak”, również wydawnictwo), Warszawa (Wydawnictwo Pax), Poznań.
Słowa kluczowe:
Biblia, literatura, Tygodnik Powszechny, ZnakBibliografia
Błoński J., Miłosz jak świat, Wyd. Znak, Kraków 1998.
Brandstaettera R., Kreacja Miriam (Maryi) w „Jezusie z Nazarethu”, w: Idee chrześcijańskie w ż yciu Europejczyka, red. A. Ceglińska, Z. Staszewska, cz. 2, Archidiecezjalne Wyd. Łódzkie, Łódź 2001, s. 291-306.
Brandstaetter R., Niewygłoszone przemówienie o Tadeuszu Ż ychiewiczu i o jego pisarstwie, „Tygodnik Powszechny” 1978 nr 22, s. 3.
Chodzić po wodzie. Z Anna, Świderkówną rozmawia Elżbieta Przybył, Wyd. Znak, Kraków 2003.
Ewangelia według Marka, tł. Cz. Miłosz, Księ garnia św. Wojciecha, Poznań 1981.
Exodus, Kraków 1977.
Frankowski J., Dlaczego kwestionujemy wartos'c' biblistycznych prac Kosidowskiego, ,,Wie, z'" 17(1974) nr 5, s. 3-23.
Frankowski J., Światło i ćma. O przekładzie 'Księgi Rodzaju' A. Sandauera i laickiej interpretacji Biblii, ,,Więź" 18(1975) nr 22, s. 3-18.
Jasin' ska-Wojtkowska M., Powies'c' o Jezusie i Jego środowisku, ,,Wie, z'" 17(1974) nr 6, s. 45-59.
Kamieńska A., Twarze Księgi, IW Pax, Warszawa 1981.
Kohelet - Hiob - Syracydes, Kraków 1979.
Kosidowski Z., Opowieści biblijne, Wyd. Iskry, Warszawa 1963.
Księga Eklezjasty, tł. Cz. Miłosz, „Tygodnik Powszechny” 1977, nr 11, s. 5.
Księga Hioba, tł. Cz. Miłosz, E' dition du Dialogue, Paryż 1979.
Księga Psalmów, tł. z hebr. Cz. Miłosz, Paryż 1979.
Księgi Hioba, tł. z hebr. Cz. Miłosz, E' ditions du Dialogue, Paryż 1980.
Księgi Hioba, tł. z hebr. Cz. Miłosz, wstęp J. Sadzik, Wyd. KUL, Lublin 1981.
Księgi pięciu megilot, tł. z hebr. i grec. Cz. Miłosz, E' dition du Dialogue, Paryż 1982.
Kubiak Z., Epika biblijna Tadeusza Ż ychiewicza, „Tygodnik Powszechny” 1977 nr 50, s. 1-2.
Kubiak Z., Nad Biblia, Miłosza, „Tygodnik Powszechny” 1981 nr 25, s.
Kudasiewicz J., Biblia, historia, nauka, Kraków 1978.
Kudasiewicz J., Czy archeologia obala Objawienia, ,,Więź” 7(1964), nr 11-12, s. 8-34.
Kudasiewicz J., Czy są w Starym Testamencie mity, ,,Ruch Biblijny i Liturgiczny" 18(1965) nr 5, s. 257-273.
Kudasiewicz J., Ewangelie według Z. Kosidowskiego, ,,Zeszyty Naukowe KUL" 23(1980) nr 3, s. 73-84.
Kudasiewicz J., Stary Testament w świetle współczesnej krytyki. Uwagi na marginesie 'Opowieści biblijnych', ,,Znak" 1965 nr 10, s. 1235-1319.
Mazan-Mazurkiewicz A., Inspiracje biblijne w utworach R. Brandstaettera, Wyd. UŁ, Łódź 2003.
Mazan-Mazurkiewicz A., Słowo i tekst w kulturze sakralnej. Na materiale 'Jezusa z Nazarethu' R. Brandstaettera, ,,Pamiętnik Literacki" 91(2000) nr 3, s. 147-160.
Peter M., „Biblia na wspak czytana" przez p. A. Sandauera, ,,Tygodnik Powszechny", 1977 nr 34, s. 7.
Peter M., Na marginesie Starego Przymierza Tadeusza Żychiewicza w dziale Spory, polemiki, „Tygodnik Powszechny” 1975 nr 1, s. 6.
Przybył-Sadowskiej E., Kochanka Słowa. Pożegnanie Anny S'widerkówny (1925-2008), „Tygodnik Powszechny” 2008 nr 34, s. 20-21.
Psalterz, tł. M. Skwarnicki, Wyd. Calvarianum, Kalwaria Zebrzydowska 1990.
Ś widerkówna A., Biblia a człowiek współczesny, Wyd. Znak, Kraków 2005.
Ś widerkówna A., Biblia w świecie greckim, Gaudentinum, Gniezno, 1996.
Ś widerkówna A., Rozmowy o Biblii. Nowy Testament, PWN, Warszawa 2000.
Ś widerkówna A., Rozmowy o Biblii. Opowieści i przypowieści, PWN, Warszawa 2006.
Ś widerkówna A., Prawie wszystko o Biblii, Wyd. Stentor, Warszawa 2002.
Ś widerkówna A., Rozmowy o Biblii, Warszawa 2001.
Ś widerkówna A., Rozmów o Biblii ciąg dalszy, Warszawa 1996.
Sandauer A., Bóg, Szatan, Mesjasz i...?, Wyd. Literackie, Kraków 1977.
Sulikowski A., Z Miłoszem w plecaku, „Tygodnik Powszechny” 1980, nr 45, s. 4.
Sulikowski A., Złoty łańcuch biblijny, ,,Twórczość ” 1978, nr 10, s.
Ś piewak P., Miszpatim, „Tygodnik Powszechny” 2009 nr 9, s. 8.
Turowicz J., 70 ż ywotów, Wyd. Znak, Kraków 1977.
Twardowski J., Wielki temat, ,,Nowe Książki" 1981 nr 21, s. 1-3.
Twardowski J., Wiersze o Biblii, współpraca A. S' widerkówna, Wyd. Rosikon Press, Warszawa 2006.
Współcześni pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.
Zaborski A., Nowe tłumaczenia Biblii a teoria przekladu, ,,Ruch Biblijny i Liturgiczny" 30(1977) nr 6, s. 296-310.
Ż ychiewicz T., Klucz, ,,Znak" 17(1964) nr 7-8, s. 1012-1019.
Ż ychiewicz T., Dom Ojca. Rok Mateusza - Rok Marka - Rok Łukasza, Wyd. Znak, Kraków 1983.
Ż ychiewicz T., Genesis, Kraków 1977.
Ż ychiewicz T., Stare Przymierze, Wyd. Znak, Kraków 1986.
Ż ychiewicz T., Genesis. Stare Przymierze, Wyd. Znak, Kraków 1977.
Ur. 1950 w Krakowie; krytyk literacki, historyk literatury, pisarz, wydawca; pro2esor w Instytucie Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecin´- skiego (Zakład Teorii i Antropologii Literatury), pełnomocnik rektora ds. Studenckiego Ru- chu Naukowego; członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i prezes szczecin´skiego oddziału tegoz˙ Stowarzyszenia, członek Towarzystwa Naukowego KUL. Autor m.in. monografii two´r czos´ci H. Malewskiej (Lublin 1993), Jana Jo´ze2a Szczepan´skiego (Lublin 1992, Szczecin 2005), ks. Jana Twardowskiego (Lublin 1995, 2001, 2007, 2008), ok. 570 artykuło´w, studio´w, rozpraw, not i recenzji. Autor re2erato´w na sesjach naukowych zagranicznych i krajowych.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
