Kultura, literatura, społeczeństwo. Interdyscyplinarność a metodlogia współczesnych badań teologicznych
Jerzy Szymik
Arkadiusz Wuwer
Abstrakt
Kultura, literatura i życie społeczne to "przestrzeń życiowa" współczesnego człowieka. Mogą to być także "miejsca teologiczne" (loci theologici), czyli przestrzenie, w których wiara może się rodzić, jest lub/i znika. Zarówno teologia, jak i katolicka nauka społeczna, używając różnych metod i w różnych aspektach, badają te procesy i starają się, aby przez wiarę wszystko, co składa się na codzienne życie, stało się bardziej zrozumiałe dla współczesnego człowieka. Niniejszy artykuł jest refleksją nad współczesną metodologią badań teologicznych i społecznych w kontekście interdyscyplinarnego charakteru nauki. Jego autorzy próbują więc odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób teologia, wychodząc od różnych przesłanek, poprzez badania kultury, zwłaszcza współczesnej sztuki i literatury oraz katolickiej nauki społecznej, a także kondycji moralnej życia społecznego oraz dzięki czerpaniu od siebie nawzajem inspiracji, może i powinna służyć wierze człowieka w określonych warunkach i wyzwaniach szybko zmieniającej się rzeczywistości. Pierwszym krokiem obu nauk jest próba zrozumienia: kim jest ten, do kogo skierowane jest Słowo. Jest to specyficzny sejsmograf rejestrujący wszystkie rodzaje "erupcji" czasów i miejsc. Drugim krokiem jest analiza kultury, literatury i życia społecznego w ich proroczej funkcji, która polega na "wymierzaniu sprawiedliwości" czasowi i miejscu, sumieniom i ludziom. Trzecim krokiem jest poszukiwanie miejsca spotkania i połączenia ludzkiego słowa i Słowa Bożego. W każdym z wyżej wymienionych kroków następuje twórcza interakcja między teologią a katolicką nauką społeczną. Postulowana w tym artykule komplementarność teologii i katolickiej nauki społecznej daje nadzieję, że współczesny człowiek jest w stanie wypracować jednolitą i organiczną koncepcję wiedzy w celu osiągnięcia wewnętrznej jedności (por. Fides et ratio, 85).
Słowa kluczowe:
teologia, metodologia teologii, kultura, funkcje literaturyBibliografia
Balthasar H. Urs von, Das Weizenkorn, Luzern 1944.
Balthasar H. Urs von, Der Laie und der Ordensstand, Einsiedeln 1948.
Balthasar H. Urs von, Offenbarungund Schonheit: Verbum Caro, Einsiedeln 1960.
Bartnik Cz.S., Do teologów należy budowa Nowego Świata, Causa Nostra 1(1993) nr l.
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est (25.12.2005).
Bortkiewicz T., Katolicka nauka społeczna jako teologia społeczna?, w: Metodologiczne i teoretyczne problemy..., s. 146-147.
Congar Y., Der Laie (cyt. za: Kranz, Was ist christliche Dichtung? Thesen - Fakten - Daten, Mu nchen 1987, s. 80).
Crepaldi G., S. Fontana, La dimensione interdisciplinare della Dottrina sociale dellaChiesa. Uno studio sul Magistero, Siena 2006.
Croce B., Cultura e vita morale, rozdz. XXII: Fede e programmi, Bari 1955.
Dybciak K., Literatura a religia, Polonistyka 45(1992) nr 7-8.
Gambescia C., Le societe injuste, Catholica 2003 nr 80.
Glemp J., Zaznała już pełnego smaku życia, W drodze 14(1986) nr 7-8.
Goichot E., Henri Bremond historien du sentiment religieux, Strasbourg - Paris 1982.
Hładowski W., Poznanie teologiczne, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 32(1985) z. 2.
Jan PaweŁ II, Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, w stulecie encykliki Rerum Novarum (19.05.1991), L'Osservatore Romano (wyd. pol.) 1991 nr 7.
Jan Paweł II, Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Nowy Jork, 5.10.1995, w: Przemówienia i homilie Ojca świętego Jana Pawła II, Kraków1997.
Jan Paweł II, Przemówienie na otwarcie Trzeciej Konferencji Episkopatu Ameryki Łacińskiej w Puebla (28.1.1979), w: Dokumenty nauki społecznej Kościoła, cz. 2, Rzym – Lublin 19962.
Jan Paweł II, Wiara i Kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie, red. M. Radwan, T. Gorzkula, Rzym – Lublin 1988.
Jan XXIII, Encyklika Mater et Magistra, 15.05.1961.
Juros H., Spór o metodologie nauki społecznej Kościoła, w: Jan Paweł II, Centesimusannus. Tekst i komentarze, red. F. Kampka, C. Ritter, Lublin 1998.
Lasch Ch., La Cultura del narcisismo. L'individuo in fuga dal sociale in un'et di disillussionicolettive, Milano 1981.
Matteini M., Mac Intyre e la rifondazione dell'etica. La crisi delle ideologie e dellamorale e il recupero del finalismo etico come bene comune, Roma 1995.
Metz J.B., Theologie politique et liberte criticosociale, Concilium 1968 nr 36, s. 9-25.
Napiórkowski C.S., Wiara. Skrypt dla studentów, Lublin 1976.
Napiórkowski S.C., Teologia. Zagadnienia wstępne, Katowice 1986.
Nossol A., Kulturowy kontekst tzw. teologii wyzwolenia. Historyczny i systematyczny zarys zasadniczych problemów. Skrypt dla studentów, Lublin 1990.
Nossol A., Teologia bliższa życiu. Wpływ teologii na egzystencję chrześcijańską, Paris 1993.
Nossol A., Teologia na usługach wiary, Opole 1979.
Piwowarski W., Socjologia religii i katolicka nauka społeczna - przeciwieństwo czy wzajemne uzupeønianie się?, Kierunki 1986 nr 22.
Rahner K., H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, tłum. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, Warszawa 1987.
Ratzinger J., Czym jest teologia?, tłum. L. Balter, w: Podstawy wiary. Teologia, red. L. Balter, S. Dusza, F. Mickiewicz, St. Stancel, Poznań 1991.
Ratzinger J., Theologie, w: Die Religion in Geschichte und Gegenwart, t. VI, Tubingen 1962.
Ratzinger J., Zur Lagedes Glaubens. Ein Gesprachmit Vittorio Messori, Munchen – Zurich - Wien 1985.
Renard J.C., Poesie, foi et theologie, Concilium 12 (1976) z. 5.
Rosanvallon P., Le Capitalisme utopique. Histoire de l'ideÂe de marche, Seuil 1999.
Sorge B., Wykłady z katolickiej nauki społecznej. Od Ewangelii do cywilizacji miłości, Kraków 2001.
Stratthaus G., Die Wirtschaftspolitik der grossen Koalition, Civitas 1969 nr 8, s. 145-146.
Szulc F., Jak badać obraz Boga w literaturze?, Teologia w Polsce 6(1988) nr 17.
Szymik J., Słowo u źródeł Teo-Logii, w: Veritati et caritati. W służbie teologii i pojednania, red. P. Jaskóła, Opole 1992.
Szymik J., W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury. Literatura piękna jako locus theologicus, Katowice 1994.
Toso M., L'insegnamento della dottrina sociale della Chiesa oggi, w: Dottrina sociale etestimonianza cristiana - Atti del Simposio in onore del Cardinale Joseph Hoffner - (Roma,30.10.1997), Citta del Vaticano 1997.
Wojtyła K. (Jan Paweł II), Nauczanie społeczne Kościoła integralną częścią jego misji, Rzym 1996.
Zuberbier A., Teologia dzisiaj, Katowice 1975.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
