Teologia czułości papieża Franciszka i jej dwudziestowieczne filozoficzno-teologiczne antecedensy

Wojciech Tadeusz Surmiak

Instytut Nauk Teologicznych; Wydział Teologiczny; Uniwersytet Śląski w Katowicach , Polska
https://orcid.org/0000-0003-4468-9279


Abstrakt

Teologia moralna nie poświęciła jak dotąd w swojej historii wiele miejsca zagadnieniu czułości. Wystarczy rzucić okiem do najpopularniejszych słowników teologii moralnej, aby stwierdzić albo całkowitą nieobecność, albo jedynie marginalną obecność tej problematyki, czy to w nauczaniu doktrynalnym, czy chociażby w katalogu cnót. W niniejszym artykule zostaną ukazane niektóre dwudziestowieczne próby filozoficznego i teologicznego zmagania się z zagadnieniem czułości, które stanowiły niejako wprowadzenie do zaproponowanej przez papieża Franciszka teologii czułości. Zostaną także ukazane sposoby rozumienia czułości w teologii Franciszka oraz jej egzystencjalne przykłady. Papież Franciszek, wydaje się rozumieć czułość jako sposób egzystencji i relacji z drugim człowiekiem, który współgra ze sposobem bycia chrześcijaninem w świecie, ponieważ jest to sposób ukazania Boga światu. Ten sposób życia charakteryzuje się empatyczną bliskością, egzystencją na sposób daru z siebie, realnym uczestnictwem w życiu drugiego człowieka w jego radościach i cierpieniach, i w końcu, w ojcowskim i macierzyńskim zatroskaniu. Wedle miary, w której teologia moralna ma jako swój przedmiot ukazanie autentycznej egzystencji ludzkiej w konkretnych miejscach życia człowieka, trzeba powiedzieć, że po nauczaniu Franciszka nie jest możliwym uprawianie teologii moralnej, która abstrahuje od czułości jako centralnej cnoty w realizacji chrześcijańskiego powołania.

Słowa kluczowe:

teologia moralna, czułość, teologia czułości, Jan Paweł II, Papież Franciszek

Analzone G., Etica della tenerezza. Stile di vita cristiana di fronte ale fenomeno mafioso, San Cataldo: Centro Studi Cammarata 1998.

Bombaci N., Juan Rof Carballo tra medicina e antropologia filosofica. La tenerezza, „ordito” primario dell’uomo, Brescia: Morcelliana 2015.

Carlotii P., Teologia morale di papa Francesco, Bologna: EDB 2017.

Chirpaz F., Le corps, Paris: PUF 1963.

Clardy J.L., Civic tenderness: Love’s Role in Achieving Justice. Theses and Dissertations [University of Arkansas] No 2399, https://scholarworks.uark.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3939&context=etd [dostęp: 01 IV 2020 r.].

Cussiánovich A.V., Aprender la condición humana. Ensayo sobre pedagogía de la ternura, Lima: Instituto de Formación de Educadores de Jóvenes, Adolescentes y Niños Trabajadores de América Latina y el Caribe 2010.

Francesco, Discorso ai membri dell; Associazione Nazionale Comuni Italiani ANCI (30 IX 2017), http://w2.vatican.va/content/francesco/it/speeches/2017/september/documents/papa-francesco_20170930_anci.html [dostęp: 1.04.2020 r.].

Francesco, Discorso ai partecipanti al convegno nazionale promosso dal Centro Familiare „Casa della tenerezza” sul tema: Teologia della Tenerezza in papa Francesco” (13 IX 2018), http://w2.vatican.va/content/francesco/it/speeches/2018/september/documents/papa-francesco_20180913_convegno-tenerezza.html [dostęp: 01 IV 2020 r.].

Franciszek, Adhortacja apostolska Amoris laetitia, Kraków: Wydawnictwo Św. Stanisława 2016.

Franciszek, Adhortacja apostolska Christus vivit, Wrocław: Wydawnictwo TUM 2019.

Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii Gaudium, Kraków: Wydawnictwo M 2013.

Franciszek, Adhortacja apostolska Gaudete et exultate, Wrocław: Wydawnictwo TUM 2018.

Franciszek, Posynodalna adhortacja Querida Amazonia, Kraków: Wydawnictwo M 2020.

Franciszek, Bądźmy «opiekunami» stworzenia. Homilia w czasie Mszy św. na rozpoczęcie posługi Piotrowej (19 III 2012), „L’Osservatore Romano” (Pl) 5 (2013), s. 18-19.

Franciszek, Czułość jest «kluczem» do zrozumienia człowieka chorego. Przemówienie do członków włoskiej Krajowej Federacji Izb Pielęgniarskich (3 III 2018 r.), „L’Osservatore Romano” (Pl) 3-4 (2018), s. 21-23.

Franciszek, Encyklika Laudato Si’, Częstochowa: Edycja Św. Pawła 2015.

Franciszek, Encyklika Lumen fidei, Częstochowa: Edycja Św. Pawła 2013.

Fuchs E., Le désir et la tendresse. Sources et histoire d’une éthique chrétienne de la sexualité et du marriage, Géneve: Labor et fides 1979.

Fumagalli A., Camminare nell’amore. La teologia morale di papa Francesco, Città del Vaticano: LEV 2017.

Fumagalli A., L’amore sessuale. Fondamenti e criteri teologico-morali, Brescia: Queriniana 2017.

Guanzini I., Tenerezza. La rivoluzione del potere gentile, Firenze: Ponte di grazie 2017.

Katechizm Kościoła Katolickiego, Watykan 1992.

Lacroix X., Il corpo del carne. La dimensione estetica e spirituale del amore, Bologna: EDB 1997.

Léon-Dufour X., Słownik teologii biblijnej, tłum. K. Romaniuk, Poznań: Pallottinum 1990.

Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, Warszawa PWN 2020.

Miller G., A Wall of Ideas: The „Taboo on Tendereness” in Theory and Culture, „New Literarure History” 4 (2007), s. 667-681.

Petrà B., Prospettive morali della teologia della tenerezza, w: M. Musolino (red.), La virtù della tenerezza. Il „vangelo” di papa Francesco, Assisi: Edizioni Porziuncola 2019, s. 171-198.

Regini M., Vivere in Cristo. Una teologia morale fondamentale, Bologna: EDB 2018.

Restrepo L.C., El derecho a la ternura, Bogota: Arango Editores 1994; https://www.uv.mx/veracruz/cosustentaver/files/2015/09/6.-Restrepo-L.-C.-2010_El-derecho-a-la-ternura.pdf [dostęp: 01 IV 2020 r.].

Rocchetta C., Manes R., La tenerezza. Grembo di Dio amore. Saggio di teologia biblica, Bologna: EDB 2015.

Rocchetta C., Teologia della tenerezza. Un «vangelo» da riscoprire, Bologna: EDB 2000.

Scheler M., Istota i formy sympatii, tłum. A. Węgrzecki, Warszawa: PWN 1980.

Sobór Watykański II, Dekret o formacji kapłanów Optatam totius, Watykan 1965.

Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin: TNKUL 2001.

Pobierz

Opublikowane
2020-09-15


Surmiak, W. T. (2020). Teologia czułości papieża Franciszka i jej dwudziestowieczne filozoficzno-teologiczne antecedensy. Studia Nauk Teologicznych PAN, (15), 79–98. https://doi.org/10.31743/snt.8430

Wojciech Tadeusz Surmiak  wojciech.surmiak@us.edu.pl
Instytut Nauk Teologicznych; Wydział Teologiczny; Uniwersytet Śląski w Katowicach

Prezbiter archidiecezji katowickiej, doktor nauk teologicznych w zakresie teologii moralnej (KUL), pracownik Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, redaktor naczelny Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych, przewodniczący Sekcji Polskiej Europejskiego Stowarzyszenia Teologii Katolickiej, członek komisji bioetycznej przy Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, członek Zespołu ds. Leczenia Zaburzeń Rozwoju Płci przy Górnośląskim Centrum zdrowia Dziecka, krajowy delegat Konferencji Episkopatu Polski przy Europejskim Komitecie Duszpasterzy Akademickich, duszpasterz akademicki pracowników naukowych, przewodniczący Kapituły Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia. Ostatnio opublikował: Celibat a intymność, ,,Roczniki Teologiczne” 65 (2018), s. 131-147; Integral ecology of Pope Francis in the experience of the University of Silesia in Katowice, ,,Studia Hildegardiana Sariensia. Zeszyt naukowy festiwalu Fide et Amore” 5 (2019), s. 83-91; The preferential option for the poor as an expression of social love, ,,Studia Pastoralne” 15 (2019), s. 242-253. Kontakt: wojciech.surmiak@us.edu.pl

https://orcid.org/0000-0003-4468-9279