Decreta caelestia versus princeps bonus in the Light of Ammianus Marcellinus’s "Res Gestae"
Abstract
Ammianus Marcellinus in Res Gestae made Emperor Julian the model of a good ruler, even though the gods decided about the defeat of his Persian expedition, in which he himself died. In assessing his character, he assigned him a specific catalogue of virtues. They were headed first by four cardinal virtues: temperantia, prudentia, iustitia and fortitudo, which were additionally supplemented by scientia rei militaris, auctoritas, felicitas and liberalitas. There was no pietas among them, which, according to the Romans, belonged to the fundamental moral virtues, which in the era of the empire became the cardinal virtue of the emperors. This issue has not yet found a proper explanation in the literature on the subject. Analyzing the message of Ammianus Marcellinus, the author of the article showed that he gave up pietas, because the exaggeration with which Julian celebrated traditional cults was widely known. All the more so since this type of abuse generated accusations of superstitio. Undoubtedly, the Ammianus was fascinated by the figure of the emperor, seeing his conduct as a model for other rulers to follow. However, the dependence of felicitas on pietas was a serious problem for him that needed to be resolved. So he decided to abandon the promotion of Julian's piety as an imperial virtue. However, the historian did not want to explain Julian's defeat by impiety. So he found an explanation that did not burden the emperor, and it was the capricious nature of Fortune.
Keywords:
Ammianus Marcellinus, Julian the Apostate, cardinal virtuesReferences
Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri qui supersunt, t. 1-2, ed. C.V. Clark, Berlin 1910-1915, tł. I. Lewandowski, Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, t. 1-2, Warszawa 2001-2002.
Gregorius Nazianenus, Orationes 2731, ed. P. Gallay, SCh 250, Paris 1978.
Joannes Chrysostomus, De sancto Babyla, contra Julianum et gentiles, PG 50, 533-572.
Libanii opera, ed. R.Foerster, t. 1-4, Lipsiae 1903-1908.
Res Gestae Divi Augusti, ed. A.E.Cooley, Cambridge 2009.
Plato, Politeia, ed. B. Jowett – L. Campbell, Oxford 1894.
Seneca L.A., De Clementia libri duo, Berlin – Boston 2017. (Crossref)
Socrates, Historia ecclesiastica, t. 1, ed. G.C. Hansen, Die Griechischen Christlichen Schriftseller. Neue Folge, Berlin 1995, tł. S.J. Kazikowski, Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Warszawa 1986.
Autin L., Virtus et Fortuna: le général et l’armée au combat chez Tacite, „Vita Latina” 195- 196 (2017) s. 207-231. (Crossref)
Balbuza K., Triumfator. Triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki cesarstwa, Poznań 2005.
Barnes T.D., Ammianus Marcellinus and the Representation of Historical Reality, Ithaca – London 1998.
Baynes N.H., The Death of Julian the Apostate in a Christian Legend, „The Journal of Roman Studies” 37 (1937) s. 22-29. (Crossref)
Blockley R.C., Ammianus Marcellinus: A Study of His Historiography and Political Thought, Brussels 1975.
Bradbury S., Julian’s Pagan Revival and the Decline of Blood Sacrifice, „Phoenix” 49/4 (1995) s. 331-335. (Crossref)
Brandt A., Moralische Werte in den „Res Gestae” des Ammianus Marcellinus (Hypomnemata 122), Göttingen 1999. (Crossref)
Brodka D., Ammianus Marcellinus Studien zum Geschichtsdenken im vierten Jahrhundert n. Ch., Kraków 2009.
Budzanowska D., Cztery cnoty władcy w De Clementia Seneki Młodszego, Warszawa 2013.
Champeaux J., „Pietas”: piété personelle et piété collective à Rome, „Bulletin l’Association Guillaume Budé” 3 (1989) s. 263-279. (Crossref)
Charlesworth M.P., The Virtues of a Roman Emperor: Propaganda and the Creation of Belief, „Proceedings of the British Academy” 23 (1937) s. 105-133.
Cichocka H., Ammianus Marcellinus a literatura Grecka i Rzymska, „Meander” 29 (1974) s. 289-306.
Demandt A., Zeitkritik und Geschichtsbild im Werk Ammians, Bonn 1965.
Fears J.R., The cult of Virtues and Roman Imperial Ideology, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II/17/2, Berlin – New York 1981. (Crossref)
Fornara C.W., Julian’s Persian Expedition in Ammianus and Zosimus, „The Journal of Hellenic Studies” 111 (1991) s. 1-15. (Crossref)
Gärtner H., Einige Überlegungen zur kaiserzeitlichen Panegyrik und zu Ammians Charakteristik des Kaisers Julian, „Akademie der Wissenschaft en und der Literatur in Mainz. Abhandlungen der Geistes- und Sozialwissenschaft lichen Klasse” 10 (1968) s. 497-529.
Heim F., La théologie de la Victoire de Constantin á Théodose, Paris 1992. (Crossref)
Heim F., Virtus. Idéologie politique et croyances religieuses au IVe siècle, Berne – Frankfurt a. M. – New York 1991.
Jenkins F.W., Ammianus Marcellinus. An Annotated Bibliography 1474 to the Present, Leiden – Boston 2017. (Crossref)
Kelly G., Ammianus Marcellinus: The Allusive Historian, Cambridge 2008.
Kloft H., Liberalitas Principis. Herkunft und Bedeutung. Studien zur Prinzipatsideologie, Köln – Wien 1970.
Kluczek A.A., Primordia. Mityczna przeszłość Rzymu i pamięć o niej w rzymskich numizmatach zaklęta, Katowice 2019.
Kolb F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, tł. A. Gierlińska, Poznań 2008.
Korpanty J., Pietas Romana, w: Studia Archeologica. Prace dedykowane Profesorowi Januszowi A. Ostrowskiemu w sześćdziesięciolecie urodzin, red. E. Papuci-Władyka – J. Śliwa, Kraków 2001, s. 189-196.
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu republiki rzymskiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976.
Krauze A., Od antycznej Pietas do wczesnochrześcijańskich przedstawień orantów, w: Kultura cnoty-cnoty kultur. Materiały z konferencji naukowej. Gniezno 10-11 maja 2007, red. T. Ewertowski – S. Krawczyk, Poznań 2010, s. 27-38.
Laconi S., Virtus, Studio semantico e religioso dalle origini al Basso Impero, Cagliari 1988, s. 13-107.
Manning C.E., „Liberalitas” – the Decline and Rehabilitation of a Virtue, „Greece and Rome” 32 (1985) s. 73-83. (Crossref)
Matthews J., The Roman Empire of Ammianus, Michigan 2007.
Metropoulos N.P., Oi kyries aretes kai e aristotelike ethike, „Erkyna, Epitheorese Ekpaideutikon-Epistemonikon Thematon” 20 (2014) s. 76-86.
Mikocki T., Zgodna, pobożna, płodna, skromna, piękna… Propaganda cnót żeńskich w sztuce rzymskiej, Wrocław 1997.
Mleczek A., Dekadencja moralna społeczeństwa rzymskiego w Res Gestae Ammiana Marcellina, Kraków 2019.
Mleczek A., Julian the Apostate’s religious policy and renovatio imperii morumque in the Res Gestae of Ammianus Marcellinus, „Classica Cracoviensia” 23 (2020) s. 77-116. (Crossref)
Naudé C.P.T., Fortuna in Ammianus Marcellinus, „Acta Clasica” 7 (1964) s. 70-88.
Neri V., Constanzo, Giuliano e l’ideale del „civilis princeps” nelle storie di Ammiano Marcellino, Roma 1984.
Neri V., Ammiano e il cristianesimo. Religione e politica nelle Res Gestae di Ammiano Marcellino, „Studi di storia antica” 11 (1985) s. 71-157.
Olszaniec S., Julian Apostata jako reformator religijny, Kraków 1999.
Paschoud F., Roma Aeterna. Études sur les patriotisme Romain dans l’occident latin á l’époque des grandes invasions, Rome 1967.
Piechocka-Kłos M., Opis śmierci Juliana Apostaty w wybranych źródłach chrześcijańskich i pogańskich (IV-V w.), „Studia Warmińskie” 51 (2014) s. 341-352. (Crossref)
Rike R.L., Apex Omnium: Religion in the Res Gestae of Ammianus, Berkeley – Los Angeles – London 1987. (Crossref)
Ross A.J., Ammianus’ Julian: Narrative and Genre in the Res Gestae, Oxford 2016. (Crossref)
Rüpke J., Superstition ou individualité? Déviance religieuse dans l’Empire romain, Bruxelle 2015.
Samberger Ch., Die Kaiserbiographie in den Res Gestae des Ammianus Marcellinus. Eine Untersuchung zur Komposition der ammianeischen Geschichtsschreibung, „Klio” 51 (1969) s. 349-482. (Crossref)
Stachura M., Wrogowie porządku rzymskiego. Studium zjawiska agresji językowej w Kodeksie Teodozjusza, Nowelach Postteodozjańskich i Konstytucjach Sirmondiańskich, Kraków 2010.
Szopa A., Wódz doskonały w świetle łacińskich panegiryków późnoantycznych, „Vox Patrum” 35 (2015) s. 1-23. (Crossref)
Waagenvoort H., Pietas, w: Pietas. Selected Studies in Roman Religion, Leiden 1980, s. 1-20. (Crossref)
Wallace-Hadrill A., The Emperor and His Virtues, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte”, 30/3 (1981) s. 298-323.
Zanker P., August i potęga obrazów, tł. L. Olszewski, Poznań 1999.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
