The Early Church and the Problem of Orphaned and Abandoned Children

Paweł Wygralak

Adam Mickiewicz University in Poznań image/svg+xml , Poland
https://orcid.org/0000-0001-7790-7864


Abstract

The article discusses the problem of care for orphaned and abandoned children by ancient Christians. Based on the available sources, it is shown that the bishop was responsible for organizing care for such children. It was primarily on his initiative, although sometimes also on the initiative of laymen, that orphanages (orphanotrophia) and homes for abandoned children (brefatrofia) were established. Christian families also took care of these children. Efforts were made to prepare children for adult life. Such activity of Christians was a complete novelty in the ancient world, where there was no systematic care for orphaned and abandoned children.




Ambrosius Mediolanensis, De officiis ministrorum, PL 16, 25-184.

Święty Ambroży z Mediolanu, Obowiązki duchownych, tł. K. Abgarowicz, Warszawa 1967.

Ambrosius Mediolanensis, Epistulae, SAEMO 19-21, Milano – Roma 1988.

Św. Ambroży z Mediolanu, Listy, t. 1-3, tł. P. Nowak, Kraków 1997–2012.

Aristides, Apologia, SCh 470, ed. B. Pouderon – M.J. Pierre – B. Pouderon, Paris 2003.

Arystydes z Aten, Apologia, tł. L. Misiarczyk, w: Pierwsi apologeci greccy, Kraków 2004, s. 135-146.

Augustinus Hipponensis, Sermones, PL 38-39.

Cyprianus Episcopus, Firminus Episcopus, Viventius Episcopus, Messianus Presbyter, Stephanus Diaconus, Vita sancti Caesarii Arelatensis, w: Sancti Caesarii, episcopi Arelatensis Opera omnia, t. 2: Opera varia, ed. D.G. Morin, Maretioli 1942,

s. 296-349.

Cyprian, Firmin, Wiwencjusz, Messjan, Stefan, Żywot Cezarego z Arles, tł. A. Strzelecka, POK 37, Poznań 2008.

Cyprianus Carthaginensis, De opere et elemosynis, CCL 3A, ed. M. Simonetti, Turnhout 1976, s. 55-72,

Cyprian z Kartaginy, O uczynności i jałmużnach, w: Św. Cyprian, Pisma i traktaty, tł. J. Czuj, POK 19, Poznań 1937, s. 324-347.

Codex Theodosianus, Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis et leges novellae ad Theodosianum pertinentes, t. 1-2, ed. T. Mommsen – P.M. Meyer, Berlin 1905.

Concilium Arelatense, tł. A. Caba, Synod w mieście Arles, w: Acta synodalia ann. 431-504, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 62, Kraków 2011, s. 24*-32* (s. 24-32 tekst łaciński).

Concilium Gangrense, tł. S. Kalinkowski, Synod w Gangrze, w: Acta synodalia ann. 50-381, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 37, Kraków 2006, s. 125*-128* (s. 125-128 tekst grecki).

Concilium Vasense, tł. A. Caba, Synod w Vaison, w: Acta synodalia ann. 431-504, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 62, Kraków 2011, s. 21*-24* (s. 21-24 tekst łaciński).

Constitutiones Apostolorum, tł. S Kalinkowski, Konstytucje Apostolskie, w: Constitutiones Apostolorum, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 42, Kraków 2007, s. 1*-293* (s. 1- 293 tekst grecki).

Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica, PG 20, 45-909, tł. A. Cyba, Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, Kraków 2013.

Euzebiusz z Cezarei, O męczennikach palestyńskich, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, tł. T. Wnętrzak, OŻ 24, Kraków 2021, s. 278-306.

Hieronymus Stridonensis, Epistula 66, tł. J. Czuj, Hieronim ze Strydonu, Listy, t. 2: (51-79), ŹMT 55, Kraków 2010, s. 134*-143* (s. 134-143 tekst łaciński).

Iustinus, Apologia, PG 6, 328-440.

Justyn Męczennik, 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy, tł. L. Misiarczyk, Kraków 2004, s. 207-257.

Lactantius, Epitome Divinarum Institutionum, PL 6, 1017-1094, tł. M. Michalski, Laktancjusz, Skrót wykładu prawodawstwa boskiego, w: Antologia literatury patrystycznej, t. 1, Warszawa 1975, s. 447-465.

Minucius Felix, Octavius, PL 3, 201-672.

Minuncjusz Feliks, Oktawiusz, tł. J. Sajdak, POK 2, Poznań 1925.

Passio Sanctorum Carpii, Papylii et Agathonice, w: H. Musurillo, The Acts of Christian Martyrs, Oxford 1972, s. 22-37.

Męczeństwo św. Karpusa, Papilusa i Agatoniki, tł. J. Kozłowski, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, OŻ 24, Kraków 2021, s. 129-132.

Passio sanctarum Perpetuae et Felicitatis, w: H. Musurillo, The Acts of Christian Martyrs, Oxford 1972, s. 106-131.

Męczeństwo św. Perpetuy i Felicyty, tł. A. Malinowski, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, OŻ 24, Kraków 2021, s. 162-175.

Pastor Hermae, PG 2, 891-1012.

Hermas, Pasterz, w: Ojcowie Apostolscy, tł. A. Świderkówna, PSP 45, Warszawa 1990, s. 135-211.

Tertullianus, Apologeticus, CCL 1, ed. E. Dekkeres, Turnhout 1954, s. 77-171.

Tertulian, Apologetyk, tł. J. Sajdak, POK 20, Poznań 1947.

Bartkowiak E., Z historii opieki. Szpitale i zakłady zakonne dla dzieci w tradycji polskiej, Relacje, „Studia z Nauk Społecznych” 2 (2016) s. 41-60.

Dusik-Krupa W., Uniwersalizm kanonów synodu w Gangrze (340 r.), „Rocznik Teologiczny” 62/1 (2020) s. 87-108.

Hamman A., Życie codzienne w Afryce Północnej w czasach św. Augustyna, Warszawa 1989.

Hamman A., Życie codzienne pierwszych chrześcijan (95-197), Warszawa 1990.

Kempa A., Edukacja w Konstantynopolu, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 576-642.

Kempa A. – Wolińska T., Mieszkańcy Konstantynopola, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 178-233.

Leszka M.B., Kościół i jego wpływ na życie mieszkańców Konstantynopola, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 350-400.

Longosz S., Ksenochodium – hospicjum wczesnochrześcijańskie, „Vox Patrum” 30-31 (1996) s. 275-336.

Miller T.S., Orphanages and Philanthropy in Byzantium, „Road to Emmaus” 48 (2012) s. 53-78.

Naumowicz J., Instytucje charytatywne św. Bazylego – „Bazyliada”, „Vox Patrum” 30-31 (1996) s. 125-139.

Nieścior L., Misyjny wymiar chrześcijaństwa pierwszych trzech wieków, Warszawa 2010.

Nowak A., Pojęcie władzy ojcowskiej w rzymskim prawie kanonicznym, „Studia Prawnoustrojowe” 1 (2002) s. 35-54.

Wójcik M., Świeccy fundatorzy instytucji dobroczynnych w kościele starożytnym, „Vox Patrum” 42-43 (2002) s. 327-337. (Crossref)

Szczur P., Opieka duszpasterska jako zadanie biskupa w praktyce św. Jana Chryzostoma. Zarys problematyki, w: Ecclesia in republica. Studia patrystyczne zebrane w 90. rocznicę ustanowienia Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku, red. W. Myszor, Katowice 2014, s. 70-89.

Wróblewska T., Problem opieki nad dzieckiem rys historyczny, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1 (1998) s. 27-41.


Published
2025-12-15


Wygralak, P. (2025). Kościół pierwszych wieków wobec problemu dzieci osieroconych i porzuconych. Vox Patrum, 96, 195–208. https://doi.org/10.31743/vp.18680

Paweł Wygralak  pawelwyg@amu.edu.pl
Adam Mickiewicz University in Poznań image/svg+xml https://orcid.org/0000-0001-7790-7864



License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.