Kościół pierwszych wieków wobec problemu dzieci osieroconych i porzuconych
Abstrakt
W artykule został poruszony problem opieki starożytnych chrześcijan nad dziećmi osieroconymi i porzuconymi. Na podstawie zachowanych źródeł ukazano, że odpowiedzialnym za organizację opieki nad takimi dziećmi był biskup. To przede wszystkim z jego inicjatywy, choć niekiedy także osób świeckich, zakładano sierocińce (orfanotrofia) i domy opieki nad dziećmi porzuconymi (brefatrofia). Opiekę takimi dziećmi podejmowały także rodziny chrześcijańskie. Starano się przygotować dzieci do dorosłego życia. Taka działalność chrześcijan stanowiła całkowitą nowość w świecie antycznym, w którym brakowało systemowej opieki nad dziećmi osieroconymi i porzuconymi.
Bibliografia
Ambrosius Mediolanensis, De officiis ministrorum, PL 16, 25-184.
Święty Ambroży z Mediolanu, Obowiązki duchownych, tł. K. Abgarowicz, Warszawa 1967.
Ambrosius Mediolanensis, Epistulae, SAEMO 19-21, Milano – Roma 1988.
Św. Ambroży z Mediolanu, Listy, t. 1-3, tł. P. Nowak, Kraków 1997–2012.
Aristides, Apologia, SCh 470, ed. B. Pouderon – M.J. Pierre – B. Pouderon, Paris 2003.
Arystydes z Aten, Apologia, tł. L. Misiarczyk, w: Pierwsi apologeci greccy, Kraków 2004, s. 135-146.
Augustinus Hipponensis, Sermones, PL 38-39.
Cyprianus Episcopus, Firminus Episcopus, Viventius Episcopus, Messianus Presbyter, Stephanus Diaconus, Vita sancti Caesarii Arelatensis, w: Sancti Caesarii, episcopi Arelatensis Opera omnia, t. 2: Opera varia, ed. D.G. Morin, Maretioli 1942,
s. 296-349.
Cyprian, Firmin, Wiwencjusz, Messjan, Stefan, Żywot Cezarego z Arles, tł. A. Strzelecka, POK 37, Poznań 2008.
Cyprianus Carthaginensis, De opere et elemosynis, CCL 3A, ed. M. Simonetti, Turnhout 1976, s. 55-72,
Cyprian z Kartaginy, O uczynności i jałmużnach, w: Św. Cyprian, Pisma i traktaty, tł. J. Czuj, POK 19, Poznań 1937, s. 324-347.
Codex Theodosianus, Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis et leges novellae ad Theodosianum pertinentes, t. 1-2, ed. T. Mommsen – P.M. Meyer, Berlin 1905.
Concilium Arelatense, tł. A. Caba, Synod w mieście Arles, w: Acta synodalia ann. 431-504, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 62, Kraków 2011, s. 24*-32* (s. 24-32 tekst łaciński).
Concilium Gangrense, tł. S. Kalinkowski, Synod w Gangrze, w: Acta synodalia ann. 50-381, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 37, Kraków 2006, s. 125*-128* (s. 125-128 tekst grecki).
Concilium Vasense, tł. A. Caba, Synod w Vaison, w: Acta synodalia ann. 431-504, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 62, Kraków 2011, s. 21*-24* (s. 21-24 tekst łaciński).
Constitutiones Apostolorum, tł. S Kalinkowski, Konstytucje Apostolskie, w: Constitutiones Apostolorum, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 42, Kraków 2007, s. 1*-293* (s. 1- 293 tekst grecki).
Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica, PG 20, 45-909, tł. A. Cyba, Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, Kraków 2013.
Euzebiusz z Cezarei, O męczennikach palestyńskich, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, tł. T. Wnętrzak, OŻ 24, Kraków 2021, s. 278-306.
Hieronymus Stridonensis, Epistula 66, tł. J. Czuj, Hieronim ze Strydonu, Listy, t. 2: (51-79), ŹMT 55, Kraków 2010, s. 134*-143* (s. 134-143 tekst łaciński).
Iustinus, Apologia, PG 6, 328-440.
Justyn Męczennik, 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy, tł. L. Misiarczyk, Kraków 2004, s. 207-257.
Lactantius, Epitome Divinarum Institutionum, PL 6, 1017-1094, tł. M. Michalski, Laktancjusz, Skrót wykładu prawodawstwa boskiego, w: Antologia literatury patrystycznej, t. 1, Warszawa 1975, s. 447-465.
Minucius Felix, Octavius, PL 3, 201-672.
Minuncjusz Feliks, Oktawiusz, tł. J. Sajdak, POK 2, Poznań 1925.
Passio Sanctorum Carpii, Papylii et Agathonice, w: H. Musurillo, The Acts of Christian Martyrs, Oxford 1972, s. 22-37.
Męczeństwo św. Karpusa, Papilusa i Agatoniki, tł. J. Kozłowski, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, OŻ 24, Kraków 2021, s. 129-132.
Passio sanctarum Perpetuae et Felicitatis, w: H. Musurillo, The Acts of Christian Martyrs, Oxford 1972, s. 106-131.
Męczeństwo św. Perpetuy i Felicyty, tł. A. Malinowski, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, OŻ 24, Kraków 2021, s. 162-175.
Pastor Hermae, PG 2, 891-1012.
Hermas, Pasterz, w: Ojcowie Apostolscy, tł. A. Świderkówna, PSP 45, Warszawa 1990, s. 135-211.
Tertullianus, Apologeticus, CCL 1, ed. E. Dekkeres, Turnhout 1954, s. 77-171.
Tertulian, Apologetyk, tł. J. Sajdak, POK 20, Poznań 1947.
Bartkowiak E., Z historii opieki. Szpitale i zakłady zakonne dla dzieci w tradycji polskiej, Relacje, „Studia z Nauk Społecznych” 2 (2016) s. 41-60.
Dusik-Krupa W., Uniwersalizm kanonów synodu w Gangrze (340 r.), „Rocznik Teologiczny” 62/1 (2020) s. 87-108.
Hamman A., Życie codzienne w Afryce Północnej w czasach św. Augustyna, Warszawa 1989.
Hamman A., Życie codzienne pierwszych chrześcijan (95-197), Warszawa 1990.
Kempa A., Edukacja w Konstantynopolu, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 576-642.
Kempa A. – Wolińska T., Mieszkańcy Konstantynopola, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 178-233.
Leszka M.B., Kościół i jego wpływ na życie mieszkańców Konstantynopola, w: Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, s. 350-400.
Longosz S., Ksenochodium – hospicjum wczesnochrześcijańskie, „Vox Patrum” 30-31 (1996) s. 275-336.
Miller T.S., Orphanages and Philanthropy in Byzantium, „Road to Emmaus” 48 (2012) s. 53-78.
Naumowicz J., Instytucje charytatywne św. Bazylego – „Bazyliada”, „Vox Patrum” 30-31 (1996) s. 125-139.
Nieścior L., Misyjny wymiar chrześcijaństwa pierwszych trzech wieków, Warszawa 2010.
Nowak A., Pojęcie władzy ojcowskiej w rzymskim prawie kanonicznym, „Studia Prawnoustrojowe” 1 (2002) s. 35-54.
Wójcik M., Świeccy fundatorzy instytucji dobroczynnych w kościele starożytnym, „Vox Patrum” 42-43 (2002) s. 327-337. (Crossref)
Szczur P., Opieka duszpasterska jako zadanie biskupa w praktyce św. Jana Chryzostoma. Zarys problematyki, w: Ecclesia in republica. Studia patrystyczne zebrane w 90. rocznicę ustanowienia Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku, red. W. Myszor, Katowice 2014, s. 70-89.
Wróblewska T., Problem opieki nad dzieckiem rys historyczny, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1 (1998) s. 27-41.
Adam Mickiewicz University in Poznań https://orcid.org/0000-0001-7790-7864
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
