Traces of the Biblical, Sacred North and Ancient Hyperborea in Patristic and Medieval Literature
Piotr Kochanek
The John Paul II Catholic University of Lublin, Poland , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-9702-548X
Abstract
„Hyperborea” is a concept well known to researchers of antiquity. Also, the sacred biblical North, as the antithesis of Gog's sinister North, is well known to Bible scholars. This article takes these two concepts as a starting point. However, the purpose of this article is to confront the biblical and ancient vision of the North with selected patristic and medieval sources. It is about presenting changes in the historical and geographical understanding of the term „Hyperborea”. Greek literature describes Hyperborea as a paradise located in the farthest reaches of the North. This vision of the North seems to be similar to a northern paradise in the Bible. However, the patristic literature, which is well acquainted with the Greek myth of the Hyperboreans, does not apply it to any exegetical analyzes. Hyperborea is for the Fathers of the Church an „extension” of Scythia, so it is neither a paradise nor an ideal promised land. It is part of the ecumene and has all the good and bad features of the territory that ordinary people inhabit. Hyperborea has been transformed from a Greek ideal land into a historical, existing reality. The name was therefore applied both to the Scythian territory and to the areas north of Scythia. However, the development of the geographical horizon constantly shifted the concept of „Hyperborea” further north. The line of this geographical horizon was marked in Byzantine literature by Theophanes in the eighth century and by Nicephorus Gregoras in the fourteenth century. The latter pointed to Moscow Ruthenia as the Christian Hyperborea in the north-east. The same line of geographical horizon in Latin literature was very delicately indicated by Adam of Bremen in the eleventh century, who wrote about Hyperborean Scandinavia. Next to the geographical horizon, there was a strictly literary horizon, dominated by the classical topos, based on texts written by Greek and Latin classical authors.
Keywords:
biblical sacred North, Hyperborea, Byzantium, Bible, Romans, Greeks, NorthReferences
Aeschylus, Tragoediae, ed. U. de Wilamowitz-Moellendorff, Berolini 1914.
Adamus Bremensis, Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum, ed. B. Schmeidler, Hannover – Leipzig 1917 (= PL 146, 451B-660B).
Aethicus, Cosmographia, ed. O. Prinz, MGH Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters 14, München 1993.
Anastasius Bibliothecarius, Historia tripartita, w: Theophanes, Chronographia, ed. C. de Boor, t. 2, Lipsiae 1885, s. 33-346 (= PG 1187A-1428A).
Anonymus Leidensis, De situ orbis, ed. R. Quadri, Thesaurus Mundi 13, Patavii 1974.
Apollonius Rhodius, Argonautica, ed. G.W. Mooney, London – Dublin 1912.
Arnobius Maior, Adversus nationes, ed. A. Reifferscheid, CSEL 4, Vindobonae 1875 (= PL 5, 715D-1290C).
Beda Venerabilis, De natura rerum, ed. Ch.W. Jones, w: Beda Venerabilis, Opera, cz. 6: Opera didascalica 1, CCL 123A, Turnholti 1975, s. 173-234 (= PL 90, 187A-278A).
Callimachus, Hymnus ad Delum (IV), w: Callimachus and Lycophron – Aratus, tł. A.W. Mair – G.R. Mair, LCL 129, London – New York 1921, s. 84-111.
Cyrillus Alexandrinus, Adversus Iulianum, t. 2: Livres III-V, opr. M.-O. Boulnois – Ch. Riedweg (GCS NF 20), tł. J. Bouffartique – M.-O. Boulnois – P. Castan, SCh 582, Paris 2016 (= PG 76, 613A-777C → całość: PG 76, 504A-1057B).
Clemens Alexandrinus, Stromata, ks. I-VI, ed. O. Stählin, GCS 15, Leipzig 1939 (= SCh 30, 38, 278-279, 446, 463 = PG 8, 685A-1381B i PG 9, 9A-401A).
Constantine Porphyrogenitus, De administrando imperio, ed. G. Moravcsik, tł. R.J.H. Jenkins, Magyar-Görög Tanulmányok 29, Budapest 1949 (= CSHB [9], s. 65-270 = PG 113, 157A-421A).
Cosmas Indicopleustes, Topographia chritiana, t. 1: Livres I-IV, opr. i tł. W. Wolska-Conus, SCh 141, Paris 1968 (PG 88, 52A-192D → całość: PG 88, 52A-461A).
Dicuilus, Liber de mensura orbis terrae, ed. G. Parthey, Berlin 1870.
Diodorus Siculus, Bibliotheca historica, t. 1: Libri I-IV, ed. I. Bekker – L. Dindorf – F. Vogel, Lipsiae 1888.
Einhardus, Vita Karoli Magni, ed. G.H. Pertz – G. Waitz, Scriptores rerum Germanicarum ad usum scholarum [25], Hannoverae – Lipsiae 1905.
Ekkehardus Uraugiensis, Chronicon universale, ed. G. Waitz, w: MGH Scriptores VI, ed. G.H. Pertz, Hannoverae 1844, s. 33-231 (= PL 154, 459C-1060A).
Ennodius, Carmina, ed. G. Hartel, w: Ennodius, Opera omnia, CSEL 6, Vindobonae 1882, s. 507-609 (= PL 63, 309A-362B).
Eusebius Caesariensis, Praeparatio evangelica (livres II-III et V-VI), opr. i tł. E. des Places, SCh 228 et 266, Paris 1976-1980 (= GCS 43/1-2 = PG 21, 21A-1408B).
Die Fragmente der Vorsokratiker, ed. H. Diels, t. 2, Berlin 1922.
Georgius Cedrenus, Historiarum compendium, ed. I. Bekkerus, CSHB [13-14], Bonnae 1838-1839 (= PG 121, 24A-1166C i PG 122, 9A-368A).
Georgius Monachus, Chronicon, ed. C. de Boor, t. 1-2, Lipsiae 1904 (= PG 110, 41A-1285D).
Gervasius Tilleberiensis, Otia imperialia, ed. S.E. Banks – J.W. Binns, Oxford Medieval Texts, Oxford 2002.
Hecataeus Abderita, Fragmenta (III A 264), w: Die Fragmente der griechischen Historiker, t. 3: Geschichte von Städten und Völkern (Horographie und Ethnographie), A: Autoren über verschiedene Städte (Länder), ed. F. Jacoby, Leiden 1940, s. 11-64 (por. Die Fragmente der Vorsokratiker 60, ed. Diels, t. 2, s. 149, 12-154, 36).
Hellanicus Lesbius, Fragmenta (I A 4), w: Die Fragmente der griechischen Historiker, t. 1: Genealogie und Mythologie, A: Vorrede, Text, Addenda, Konkordanz, ed. F. Jacoby, Leiden 1968, s. 104, 5-152, 18.
Herodotos, [History] IV: Melpomene, ed. E.S. Shuckburgh, Cambridge 1906.
Homerus, Ilias, t. 2/1: Gesang XIII-XV, ed. K.F. Ameis – C. Hentze, Leipzig 1878.
Honorius Augustodunesis, Imago mundi, ed. V.I.J. Flint, „Archives d’Histoire Doctrinale et Littéraire du Moyen Age” 57 (1982) s. 48-151 (= PL 172, 119-188C).
Hymni Homerici, ed. Th.W. Allen – E.E. Sikes, London 1904.
Ioannes Cantacuzenus, Historiae, ed. L. Schopenus, t. 1-3, CSHB [23-25], Bonnae 1828-1832 (= PG 153, 41D-1300C; PG 154, 16A-369C).
Ioannes Chrysostomus, In Epistulam ad Titum commentarius, PG 62, 663-700.
Ioannes Tzetzes, Historiarum variorum chiliades, ed. Th. Kiessling, Lipsiae 1826.
Isidorus Hispalensis, Etymologiarum sive Originum libri XX, t. 1-2, opr. W.M. Lindsay, Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Oxford 1911 (= PL 82, 73A-728C).
Landolfus Sagax, Historia Romana, ed. A. Crivellucci, Fonti per la Storia d’Italia 49-50, Roma 1912-1913.
Landulphus Sagax, Historia miscella, PL 95, 743D-1144B.
Marius Victor, Aletheia, ed. C. Schenkl, w: Poetae christiani minores, cz. 1, CSEL 16/1, Vindobonae 1888, s. 359-436 (= CCL 128, s. 125-193 = PL 61, 937B-970A).
Martianus Capella, De nuptiis Philosophiae et Mercurii, ed. F. Eyssenhardt, Lipsiae 1866.
Michael Glycas, Annales, ed. I. Bekkerus, CSHB [37], Bonnae 1836 (= PG 158, 28A-624A).
Nicephorus Callistus Xanthopulus, Ecclesiasticae historiae, PG 145, 560A-1332B; PG 146, 9A-1273C; PG 147, 9A-448C.
Nicephorus Gregoras, Byzantina historia, ed. L. Schopenus, CSHB [38-40], Bonnae 1829-1845 (= PG 148, 120A-1450D; PG 149, 9A-501B).
Philipp H., Die historisch-geographischen Quellen in den Etymologiae des Isidorus von Sevilla, t. 2: Textausgabe und Quellenangabe, Quellen und Forschungen zur alten Geschichte und Geographie 26, Berlin 1913.
Pindarus, Olympia et Pythia, ed. C.A.M. Fennell, Cambridge 1879.
Plinius Maior, Naturalis historia, t. 1: Libri I-VI, ed. L. von Jan – C. Mayhoff, Lipsiae 1906.
Poetae epici graeci: testimonia et fragmenta, cz. 1, ed. A. Bernabé, Leipzig 1987.
Pomponius Mela, De chorographia, ed. C. Frick, Lipsiae 1880.
[Pseudo-]Longinus, De sublimitate, ed. W.R. Roberts, Cambridge 1907.
Pseudo-Anastasius Sinaita, Anagogicae contemplationes in Hexaemeron ad Theophilum, PG 89, 851A-1078A.
Pseudo-Nonniani in IV orationes Gregorii Nazianzeni commentarii, ed. J. Nimmo Smith, CCG 27, Turnhout 1992.
Servius Grammaticus, Qui feruntur in Vergilii Bucolica et Georgica commentarii, ed. G. Thilo, Lipsiae 1887.
Solinus, Collectanea rerum memorabilium, ed. Th. Mommsen, Berolini 1864.
Strabo, Geographica, ed. A. Meineke, t. 1-3, Lipsiae 1877.
Theodoretus Cyrensis, Graecorum affectionum curatio, [t.] 2: Livres VII-XII, ed. i tł. P. Canivet, SCh 57, Paris 1958 (= PG 83, 992A-1152B → całość: PG 83, 783A-1152B).
Theophanes, Chronographia, ed. C. de Boor, t. 1-2, Lipsiae 1883-1885 (= CSHB [46‑47] = PG 108, 56B-1009B).
Albani M., The Downfall of Helel, the Son of Dawn: Aspects of Royal Ideology in Isa 14:12-13, w: Fall of the Angels, ed. Ch. Auffrath – L.T. Stuckenbruck, Themes in Biblical Narrative 6, Leiden – Boston 2004, s. 62-86. (Crossref)
Albaum L.I. – Brentjes B., Strażnicy złota, tł. A. Reiche, Warszawa 1982.
Alfrink B., Der Versammlungsberg im äussersten Norden, „Biblica” 14/1 (1933) s. 41-67.
Beschi F., La menzione degli Iperborei negli „Epigoni”, „Studi Classici e Orientali” 63 (2017) s. 59-72.
Belyakov A.V. – Matveychev O.A., Giperboreya: priklyucheniya idei, Моskvа 2019.
Bilić T., Pytheas and Hecataeus: Visions of the North in the Late Four Century B.C., „Greek, Roman and Byzantine Studies” 60 (2020) s. 574-593.
Bolton J.D.P., Aristeas of Proconnesus, Oxford 1962.
Boulogne J., Espaces et peoples septentrionaux dans les représentations mythiques des Grecs de l’Antiquité, „Revue du Nord” 87/360-361 (2005) s. 277-291. (Crossref)
Bowra C.M., A Fragment of the „Arimapeia”, „The Classical Quarterly” 6/1-2 (1956) s. 1-10.
Breslau H., Bamberger Studien, t. 2: Die Chroniken des Frutolf von Bamberg und des Ekkehard von Aura, „Neues Archiv der Gesellschaft für Ältere Deutsche Geschichtskunde” 21 (1895) s. 197-234.
Bridgman T.P., Celts and Hyperboreans: Crossing Mythical Boundaries, „Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium” 22 (2002) s. 39-55.
Brown Ch.G., The Hyperboreans and Nemesis in Pindar’s „Tenth Pythian”, „Phoenix” 46 (1992) s. 95-107. (Crossref)
Bunbury E.H., A History of Ancient Geography among the Greeks and Romans from the Earliest Ages till the Fall of the Roman Empire, t. 1, London 1879.
Chochorowski J., Siberian and European „Hyperboreans” as related by Herodotus – literary Myth or Echo of historical Reality, „Tomsk State University Journal of History” 68 (2020) s. 72-78. (Crossref)
Coppola A., Ancora su Celti, Iperborei e propaganda dionigiana, „Hesperia” 2 (1991) s. 103-106.
Daebritz R., Hyperboreer, w: Real-Encyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft, t. 17: Hyaia – Imperator, Stuttgart 1914, szp. 258, 36-279, 67.
Dan A., Le Nord-Est avant la Sibérie. Utopies et dystopies occidentales à longue durée et grande distance, w: Transferts culturels en Sibérie. De l’Altaï à la Iakoutie, red. P. Alexeiev – E. Dmitrieva – M. Espagne, Paris 2018, s. 25-89. (Crossref)
Delitzsch F., Wo lag das Paradies? Eine biblisch-assyriologische Studie, Leipzig 1881.
Dillery J., Hecataeus of Abdera: Hyperboreans, and the „Interpretatio Graeca”, „Historia” 47/3 (1998) s. 255-275.
Dion R., La notion d’Hyperboréens, ses vicissitudes au cours de l’Antiquité, „Bulletin de l’Association Guilaume Budé” 2 (1976) s. 143-157. (Crossref)
Evans R., Searching for Paradise: Landscape, Utopia, and Rome, „Arethusa” 36/3 (2003) s. 285-307. (Crossref)
Fauth W., Der Garten des Königs von Tyros bei Hesekiel vor dem Hintergrund vorderorientalischer und frühjüdischer Paradiesvorstellungen, „Kairos” 29/1-2 (1987) s. 57-84.
Fraesdorff D., Der barbarische Norden: Vorstellungen und Fremdheitskategorien bei Rimbert, Thietmar von Merseburg, Adam von Bremen und Helmold von Bosau, Orbis Mediaevalis 5, Berlin 2005. (Crossref)
Gagné R., Cosmography and the Idea of Hyperborea in Ancient Greece: A Philology of Worlds, Cambridge Classical Studies, Cambridge 2021. (Crossref)
García Valdés M. – Pérez Jiménez A., Las vírgenes Hiperbóreas: tradición ritual y creación poética, w: Realidad, fantasía, interpretación, funciones y pervivencia del mito griego: estudios en honor del profesor Carlos García Gual, red. A. Pérez Jiménez, Zaragoza 2014, s. 297-312.
Gaster Th.H., Thespis. Ritual, Myth, and Drama in the Ancient Near East, New York 1966.
Gelinne M., Les Champs Élysées et les îles des Bienheureux chez Homère, Hésiode et Pindare. Essai de mise au point, „Les Études Classiques” 56/3 (1988) s. 225-240.
Gębura K., Hyperborea: religia Greków na północnych wybrzeżach Morza Czarnego, Siedlce 2009.
Ginzberg L., The Legend of the Jews, t. 3: Bible Times and Characters from the Exode to the Death of Moses, tł. P. Radin, Philadelphia 1968.
Ginzberg L., The Legend of the Jews, t. 5: Notes to Volumes I and II, from the Creation to the Exodus, tł. P. Radin, Philadelphia 1968.
Grelot P., Isaïe XIV 12-15 et son arrière-plan mythologique, „Revue de l’Histoire des Religions” 149 (1956) s. 18-48. (Crossref)
Grelot P., La géographie mythique d’Hénoch et ses sources orientales, „Revue Biblique” 65 (1958) s. 33-69.
Heiser M.S., The Mythological Provenance of Isa XIV 12-15: A Reconsideration of the Ugaritic Material, „Vetus Testamentum” 51/3 (2001) s. 354-369. (Crossref)
Hennig R., Terra Incognitae. Eine Zusammenstellung und kritische Bewertung der wichtigsten vorcolumbischen Entdeckungsreisen an Hand der darüber vorliegenden Originalberichte, t. 1: Altertum bis Ptolemäus, Leiden 1944.
Istoty hybrydalne i zmieniające postać w kulturach europejskich i azjatyckich, red. K. Mikoś – K. Kleczkowska, Kraków 2016.
Kiessling E., Ῥίπαια ὄρη, w: Real-Encyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft, t. 2/1, Stuttgart 1914, k. 846, 47-916, 11.
Kleczkowska K., Grypomachia – walka gryfów z Arimaspami w źródłach starożytnych, w: Istoty hybrydalne i zmieniające postać w kulturach europejskich i azjatyckich, red. K. Mikoś – K. Kleczkowska, Kraków 2016, s. 19-43. (Crossref)
Kleczkowska K., Szamański trans czy realna podróż? Gryfy i Arimaspowie w wizji Aristeasza z Prokonnezu, „Maska” 30 (2016) s. 179-190.
Koch Ch., Gottes himmlische Wohnstatt: Transformation im Verhältnis von Gott und Himmel in tempeltheologischen Entwürfen des Alten Testaments in der Exilzeit, Forschungen zum Alten Testament 119, Tübingen 2018.
Koch Ch., Vorstellung von Gottes Wohnort im Ezechielbuch, w: Das Buch Ezechiel: Komposition, Redaktion und Rezeption, red. J.Ch. Gertz – C. Körtling – M. Witte, Beihefte zur ZAW 516, Berlin – Boston 2020, s. 207-232. (Crossref)
Kochanek P., Die Vorstellung vom Norden und der Eurozentrismus. Eine Auswertung der patristischen und mittelalterlichen Literatur, Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte Mainz. Abteilung für Abendländische Religionsgeschichte 205, Mainz 2004.
Kochanek P., Gdzie leży Raj? Biblia a średniowieczny obraz świata, w: Sympozja kazimierskie, t. 5: Miejsca święte w epoce późnego antyku, red. B. Iwaszkiewicz-Wronikowska – D. Próchniak, Prace Wydziału Historyczno-Filologicznego TN KUL 121, Lublin 2005, s. 83-118.
Kochanek P., Four Rivers of Eden (Gen 2, 10-14) in Greek and Latin Patristic Literature. Geographical Aspect, w: Byzantina et Slavica. Studies in Honour of Professor Maciej Salamon, red. S. Turlej – M. Stachura – B.J. Kołoczek – A. Izdebski, Kraków 2019, s. 189-204.
Kochanek P., Gog – eschatologiczny i realny wróg z Północy w literaturze patrystycznej i średniowiecznej, „Vox Patrum” 79 (2021) s. 145-174. (Crossref)
Kozicki Ł., Aristeas z Prokonnezu na krańcach świata, „Ibidem” 6 (2009) s. 31-58.
Köszeghy M., Hybris und Prophetie: Erwägungen zum Hintergrund von Jesaja XIV 12‑15, „Vetus Testamentum” 44/4 (1994) s. 549-554. (Crossref)
Kretschmer K., Scythae, w: Real-Encyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft, t. 2/3: Sarmatia – Selinos, Stuttgart 1921, szp. 923, 15-942, 27.
Kustár Z., Ez 28, 11-19: Entstehung und Botschaft. Nachzeichnen eines komplexen traditionsgeschichtlichen Prozesses, w: Die unwiderstehliche Wahrheit: Studien zur alttestamentlichen Prophetie, Festschrift für Arndt Meinhold, red. R. Lux – E.‑J. Waschke, Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte 23, Leipzig 2006, s. 199-227.
Lacroix L., Pays légendaires et transferts miraculeux dans les traditions de la Grèce ancienne, „Bulletins de l’Académie Royale de Belgique” 69 (1983) s. 72-106. (Crossref)
Lauha A., Zaphon. Der Norden und die Nordvölker im Alten Testament, Annales Academiae Scientiarum Fennicae B/XLIX 2, Helsinki 1943.
Leksykon terminów etnicznych i geograficznych, w: Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria łacińska, t. 1: Starożytność. Pisarze najdawniejsi, tł. i opr. A. Kotłowska – R. Grzesik – B. Grunwald-Hajdasz, Prace Slawistyczne 139, Poznań – Warszawa 2016, s. 111-363.
Lengauer W., Religijność starożytnych Greków, Warszawa 1994.
Lexicon in Veteris Testamenti libros, ed. L. Koehler – W. Baumgartner, Leiden 1958.
Lust J., The King/Prince of Tyre in Ezekiel 28:11-19 in Hebrew and in Greek, w: Textual Criticism and Dead Sea Scrolls Studies in Honour of Julio Trebolle Barrera, Florilegium Complutense, red. A. Piquer Otero – P.A. Torijano, Supplements to the Journal for the Study of Judaism 158, Leiden – Boston 2012, s. 223-234. (Crossref)
McKay J.W., Helel and the Dawn-Goddess: A Re-examination of the Myth in Isaiah XIV 12-15, „Vetus Testamentum” 20 (1970) s. 451-464. (Crossref)
Meserve M., Medieval Sources for Renaissance Theories on the Origines of the Ottoman Turks, w: Europa und die Türken in der Renaissance, red. B. Guthmüller – W. Kühlmann, Frühe Neuzeit 54, Tübingen 2000, s. 409-436. (Crossref)
Mikoś K., Wiarygodność najstarszych przekazów greckich o Arimaspach i „ich” gryfach. Aristeasz, Herodot i kwestia starego Prokonnezu, w: Istoty hybrydalne i zmieniające postać w kulturach europejskich i azjatyckich, red. K. Mikoś – K. Kleczkowska, Kraków 2016, s. 45-78.
Morgenstern J., Psalm 48, „Hebrew Union College Annual” 16 (1941) s. 1-95.
Müllenhoff K., Deutsche Altertumskunde, t. 3, Berlin 1892.
Myres J.L., An Attempt to Reconstruct the Maps Used by Herodotus, „The Geographical Journal” 8/6 (1896) s. 605-631. (Crossref)
Patmore H.M., Adam, Satan, and the King of Tyre: The Interpretation of Ezekiel 28:11‑19 in Late Antiquity, Jewish and Christian Perspectives Series 20, Leiden – Boston 2012. (Crossref)
Prinsloo W.S., Isaiah 14:12-15 – Humiliation, Hubris, Humiliation, „Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft” 93/3 (1981) s. 432-438.
Quick L., Helel ben-Sahar and the Chthonic Sun: A New Suggestion for the Mythological Background of Isa 14:12-15, „Vetus Testamentum” 68/1 (2018) s. 129-148. (Crossref)
Redondo J., Elements of salvation in the Greek myths on the Hyperboreans, „Forma Breve” 15 (2018) s. 481-491.
Romm J., Herodotus and Mythic Geography: the Case of the Hyperboreans, „Transactions of the American Philological Association” 119 (1989) s. 97-113. (Crossref)
Ruck C.A.P., The Offerings from the Hyperboreans, „Journal of Ethnopharmacology” 8/2 (1983) s. 177-207 (= Persephone’s Quest: Entheogens and the Origins of Religions, red. R.G. Wassson – S. Kramrisch – J. Ott – C.A.P. Ruck, Etnomycological Studies 10, New Haven 1986, s. 225-257). (Crossref)
Sale W., The Hyperborean Maidens on Delos, „The Harvard Theological Review” 54/2 (1961) s. 75-89. (Crossref)
Sandin P., Famous Hyperboreans, w: Rara avis in Ultima Thule, red. P.P. Aspaas – S. Albert – F. Nilsen, Trondheim 2014 (= „Nordlit” 33 (2014)), s. 205-221. (Crossref)
Sandin P., Scythia or Elysium? The Land of the Hyperboreans in Early Greek Literature, w: Visions of North in Premodern Europe, red. D. Jørgensen – V. Langum, Cursor 31, Turnhout 2018, s. 13-33. (Crossref)
Seltman C.T., The Offerings from the Hyperboreans, „The Classical Quarterly” 22/3-4 (1928) s. 155-159. (Crossref)
Sieberer W., Das Bild Europas in den Historien: Studien zu Herodots Geographie und Ethnographie Europas und seiner Schilderung der persischen Feldzüge, Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft 96, Innsbruck 1995.
Silberman A., À propos des Issédons: Hérodote (IV, 21-27) et les témoignages latins correspondants, „Revue de Philologie, de Littérature et d’Histoire Anciennes” (3e série) 64/117 (1990) s. 99-110.
Speiser E.A., The Rivers of Paradise, w: Festschrift Johannes Friedrich zum 65. Geburtstag am 27. August 1958 gewidmet, red. R. von Kienle – A. Moortgat – H. Otten – E. von Schuler – W. Zaumseit, Heidelberg 1959, s. 473-485 (= Oriental and Biblical Studies. Collected Writings of E.A. Speiser, red. M. Greenberg – J.J. Finkelstein, Philadelphia 1967, s. 23-34 = „I Studied Inscriptions from before the Flood”: Ancient Near Eastern, Literary, and Linguistic Approaches to Genesis 1-11, red. R.S. Hess – D.T. Tsumura, Sources for Biblical and Theological Study 4, Winona Lake 1994, s. 175-182).
Strzelczyk J., Odkrywanie Europy, Poznań 2000.
Svennung J., Belt und Baltisch: Ostseeische Namenstudien mit besonderer Rücksicht auf Adam von Bremen, Acta Universitatis Upsaliensis 4, Uppsala – Wiesbaden 1953.
Świderek A., La légende des Hyperboréens chez Callimaque, „Journal of Juristic Papyrology” 4 (1950) s. 341-347.
Tréheux J., La réalité historique des offrandes hyperboréennes, w: Studies Presented to D.M. Robinson on His Seventieth Birthday, t. 2, Saint Louis 1953, s. 758-774.
Verger S., Des Hyperboréens aux Celtes. L’Extrême-Nord occidental des Grecs à l’épreuve des contacts avec les cultures de l’Europe tempérée, w: Celtes et Gaulois. L’Archéologie face à l’Histoire, t. 2: La Préhistoire des Celtes, Actes de la table ronde de Bologne, 28-29 mai 2005, red. D. Vitali, Bibracte 12/2, Glux-en-Glenne 2006, s. 45-61.
Vigouroux F., Paradis terrestre, w: Dictionnaire de la Bible, t. 4/2: Miamin – Pavot, Paris 1912, k. 2120-2128.
Visions of North in Premodern Europe, red. D. Jørgensen – V. Langum, Cursor 31, Turnhout 2018.
Voisin C., Le plongeon des Hyperboréens, une pratique funéraire utopique, „Ktèma” 45 (2020) s. 221-235.
Votsis A., The Ancient Greek Myth of Hyperborea: Its Supernatural Aspects and Frameworks of Meaning, w: Imagining the Supernatural North, red. E.R. Barraclough – D.M. Cudmore – S. Donecker, Edmonton 2016, s. 39-54.
Welb L., „Inter imperium sine fine”: Thule and Hyperborea in Roman Literature, w: Visions of North in Premodern Europe, red. D. Jørgensen – V. Langum, Cursor 31, Turnhout 2018, s. 35-58. (Crossref)
Werhahn H.M., Hyperboreer, w: Reallexikon für Antike und Christentum, t. 16: Hofzeremoniell – Ianus, Stuttgart 1994, k. 967-986.
West S., Aristeas u Herodota, tł. W. Juszczak, „Konteksty” 57/3-4 (2003) s. 187-200.
Winiarczyk M., O Hyperborejczykach Hekatajosa z Abdery: stan badań (1848-2005) i próba interpretacji, „Meander” 61/1-2 (2006) s. 29-55.
Winiarczyk M., Das Werk „Peri Hyperboreon” des Hekataios von Abdera (FGrHist 264 F 7-14): Forschungsgeschichte (1848-2005) und Interpretationsversuch, „Eos” 93/1 (2006) s. 26-54.
Winiarczyk M., Die hellenistischen Utopien, Beiträge zur Altertumskunde 293, Berlin 2011. (Crossref)
Zhmud L., Pythagoras’ Northern Connections: Zalmoxis, Abaris, Aristeas, „The Classical Quarterly” 66/2 (2016) s. 446-462. (Crossref)
Zwolski E., Kasjodor i Jordanes: Historia gocka czyli scytyjska Europa, Towarzystwo Naukowe KUL. Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego 49, Lublin 1984.
The John Paul II Catholic University of Lublin, Poland https://orcid.org/0000-0001-9702-548X
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
