Virgo Mater w kazaniach na Boże Narodzenie św. Augustyna
Sylwester Jaśkiewicz
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4941-3610
Abstrakt
Artykuł wychodząc naprzeciw ożywionemu zainteresowaniu problematyką dziewictwa i macierzyństwa Maryi we współczesnej mariologii, stara się ukazać te dwie ważne prawdy w nauczaniu św. Augustyna w oparciu o jego kazania (sermones) wygłoszone na Boże Narodzenie. Jako najbardziej reprezentatywny dla podejmowanej problematyki został wybrany tytuł maryjny Virgo Mater i to on jest przewodnikiem w rozważaniach, które obok wstępu i zakończenia obejmują następujące zagadnienia: Sermones de Natali Domini, Nativitas Christi duplex, Maria Virgo Mater, Virginalis maternitas Mariae oraz Maria Mater et Virgo et Ecclesia mater et virgo. Podstawową metodą pracy jest metoda historiozbawcza, z wyraźnym wykorzystaniem narzędzi hermeneutyki języka, obrazu i symbolu, a także charakterystycznej dla osoby Maryi mistagogii. Uważna lektura maryjnego przesłania wielkiego Ojca i Oratora starożytności chrześcijańskiej prowadzi do wniosku, że tak istotne w tajemnicy Wcielenia – dziewictwo i macierzyństwo Maryi są nie tylko „narzędziami zbawienia”, ale niepowtarzalnymi i indywidualnymi elementami osobowości Maryi. Tak, jak w pierwszej kolejności Dziewica Matka ofiarowała się Boskiemu Synowi, tak teraz ofiaruje się Kościołowi, wszystkim chrześcijanom (omnes Christiani) i całej ludzkości. Kazania na Boże Narodzenie biskupa Hippony w żaden sposób nie mogą mierzyć się z jego wiekopomnymi dziełami, nie sposób jednak nie podkreślić, że swym przesłaniem wyrażonym w charakterystycznej formie i stylu, przez wieki żywiły pobożność wielu pokoleń chrześcijan zwłaszcza w późnej starożytności chrześcijańskiej i wczesnym średniowieczu.
Słowa kluczowe:
Dziewica Matka, dziewictwo, macierzyństwo, kazanie, Boże Narodzenie, św. Augustyn, Biskup HipponyBibliografia
Bernardus Claraevallensis, In laudibus Virginis Matris, ed. J.-P. Migne, PL 183, Paris 1862, 55-88.
Ambrosius, Expositio Evangelii secundum Lucam, ed. J.-P. Migne, PL 15, Paris 1845, 1525-1850.
Augustinus, Contra Faustum Manichaeum, ed. J. Zycha, CSEL 25/1, Vienna 1892, 249-797, tł. J. Sulowski: Św. Augustyn, Przeciw Faustusowi. Księgi I-XXI, wstęp i opr. W. Myszor, PSP 55, Warszawa 1991.
Augustinus, De civitate Dei, ed. B. Dombart – A. Kalb, CCL 47-48, Turnhout 1955, tł. W. Kubicki: Święty Augustyn, Państwo Boże, wstęp J. Salij, Kęty 1998.
Augustinus, De haeresibus ad Quodvultdeum liber unus. Appendix, ed. R. Vander Plaetse, C. Beukers, CCL 46, Turnhout 1969, 265-358.
Augustinus, De sancta virginitate, ed. J.-P. Migne, PL 40, Paris 1865, 397-428.
Augustinus, Enarrationes in Psalmos (1-50), ed. A. Corticelli, R. Minuti, NBA 25, Roma 1967.
Augustinus, Sermones 140, 184-196, 369-370, ed. J.-P. Migne, PL 38, Paris 1841, 773-775.995-1021, PL 39, Paris 1845, 1655-1659, tł. M. Stróżyński: Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 55-111.
Augustinus, Sermo 184, ed. D.C. Lambot, Sancti Aurelii Augustini, Sermones selecti duodeviginti quos ad fidem codicum recensuit prolegomenis notisque instruxit, „Stromata Patristica et Mediaevalia” 1 (1950), s. 74-76, tł. M. Stróżyński: Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 55-58.
Augustinus, Sermo 189, ed. D.G. Morin, Sancti Augustini sermones post Maurinos reperti: probatae dumtaxat auctoritatis nunc primum disquisiti in unum collecti et codicum fide instaurati, „Miscellanea Agostiniana”, t. 1, Roma 1930, 209-211, tł. M. Stróżyński: Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 72-75.
Augustinus, Sermo 196 A, ed. R. Étaix, Sermon inédit de saint Augustin sur la Circoncision dans un ancien manuscrit de Saragosse, „Recherches Augustiniennes et Patristiques” 26 (1980) s. 70-72, tł. M. Stróżyński: Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 97-100.
Augustinus, Sermo 369, ed. C. Lambot, L'authenticité du sermon CCCLXIX de saint Augustin pour la fête de Noël, „Revue Benedictine” 79 (1969) s. 124-128, tł. M. Stróżyński: Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 101-104. (Crossref)
Augustinus von Hippo, Predigten zum Weihnachtsfest (Sermones 184-196). Einleitung, Text, Übersetzung und Anmerkungen von H.R. Drobner, Beiträge zum Studium der Kirchenväter 11, Frankfurt am Main 2003.
Sant’Agostino, Discorsi sul Natale e l’Epifania, ed. M. Colavita, introduzione di B. Forte, Todi 2010.
Sant’Agostino, Il Natale. Pagine scelte dai Discorsi, introduzione e scelta dei testi a cura di P. Bellini, wyd. 2, Roma 1996.
Sermons de saint Augustin pour le temps de Noël, ed. P. Raulx, Pères de l'Eglise, (EPUB 2014).
St. Augustine, Sermons for Christmas and Epiphany, transl. T.C. Lawer, Ancient Christian Writers 15, London 1952.
Agostino d’Ippona, La Vergine Maria. Introduzione e pagine scelte a cura di Michele Pellegrino, presentazione, fonti e bibliografia di E. Corsini, Milano 2015.
Bulanda E., Kult bogini-matki w religiach pogańskich a cześć Matki Bożej w chrześcijaństwie, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 7/3-6 (1954) s. 156–175. (Crossref)
Cantalamessa R., Maryja zwierciadłem dla Kościoła, tł. J. Królikowski, Warszawa 1994.
Doyle D.E., Maria, Madre di Dio, Agostino. Dizionario Enciclopedico, red. A.D. Fitzgerald – L. Alici – A. Pieretti, Roma 2007, 907-912.
Drobner H.R., Patrologia. Presentazione di A. Di Berardino, Casale Monferrato 1998.
Dunn G.D., The Functions of Mary in the Christmas Homilies of Augustine of Hippo, „Studia Patristica” 44 (2010) s. 433-446.
Fischer B., Verzeichnis der Sigel für Kirchenschriftsteller, Vetus Latina 1/1, Freiburg 1963.
Florkowski E., Matka Boża w nauce Ojców Kościoła, w: Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy, red. B. Przybylski, Poznań-Warszawa-Lublin 1965, s. 59-77.
Gacka B., Dziewica Matka obrazem człowieka stworzonego dla Boga, „Salvatoris Mater” 4/1 (2002) s. 91-101.
Gila A., Mariologia patristica, Dizionario di Spiritualità Biblico-Patristica, XLI. Maria Madre del Signore nei Padri della Chiesa, Roma 2005, 16-229.
Gilski M., Kult maryjny według św. Augustyna, „Salvatoris Mater” 4/4 (2002) s. 156-171.
Gilski M., Mariologia kontekstualna św. Augustyna, Lublin 2006.
Gilski M., Maryja w De haeresibus św. Augustyna, „Salvatoris Mater” 6/1 (2004) s. 345-353.
Gilski M., Anton A., Świętego Augustyna rozumienie duchowego macierzyństwa, „Salvatoris Mater” 13/3-4 (2011) s. 35-44.
Grégoire R., Sermo, Dizionario Patristico e di Antichità Critiane, ed. A. di Berardino, II. G-Z, Casale Monferrato 1983, 3157-3163.
Grossi V., Leggere la Bibbia con S. Agostino, Brescia 1999.
Kanony II Soboru Konstantynopolitańskiego 553 r., w: Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa, Poznań 2007, s. 86-92.
Królikowski J., Mariologia Ojców a współczesna refleksja mariologiczna. Uwagi terminologiczne, „Vox Patrum” 48 (2005) s. 275-289. (Crossref)
Kunzelmann A., Die Chronologie der Sermones des hl. Augustinus, Miscellanea Agostiniana, Romae 1931, s. 417-520.
Laurenceau J., Dziewictwo wiekuiste, Mały Słownik Maryjny, tł. K. Brodzik, Niepokalanów 1987, s. 16-17.
Maloney G.A., Maryja – łonem Boga, wstęp i tł. W. Łaszewski, Warszawa 1993.
Manelli G.M., Il parallelismo Eva-Maria in sant’Agostino. Analisi dei testi e delle fonti, Frigento 2016.
McHugh J., Maryja w Nowym Testamencie, tł. A. Czarnocki, Niepokalanów 1998.
Maritano M., Maria nei Padri della Chiesa, w: Letteratura patristica, ed. A. Di Berardino – G. Fedalto – M. Simonetti, Cinisello Balsamo 2007, s. 838-846.
Napiórkowski A.A., Koncepcje Kościoła i ich wpływ na stan mariologii i maryjności, w: Kościół i Maryja, red. A.A. Napiórkowski, Kraków 2020, s. 305-327.
Ozorowski E., Teologia dziewictwa Maryi w piśmiennictwie starochrześcijańskim, „Studia Teologiczne Białystok-Drohiczyn-Łomża” 7 (1989) s. 3-17.
Padovese L., Wprowadzenie do teologii patrystycznej, tł. A. Baron, Kraków 1994.
Panimolle S.A., Vergine madre, figlia del tuo figlio!, Dizionario di Spiritualità Biblico-Patristica, XLI. Maria Madre del Signore nei Padri della Chiesa, Roma 2005, 7-15.
Pannet R., Maryja w Kościele i świecie, tł. A. Liduchowska, Kraków 1995.
Pellegrino M., Maria santissima nel pensiero di sant’Agostino, w: Agostino d’Ippona, La Vergine Maria. Pagine scelte, introduzione e pagine scelte a cura di Michele Pellegrino, presentazione, fonti e bibliografia di Eugenio Corsini, Milano 2015, s. 15-40.
Pitre B., Jezus i Żydowskie korzenie Maryi, tł. M. Sobolewska, Kraków 2020.
Rahner H., Mariologia w patrystyce łacińskiej (wprowadzenie i opracowanie bibliograficzne ks. M. Starowieyski), „Częstochowskie Studia Teologiczne” 7 (1979) s. 131-187.
Sant’Agostino, Maria «Dignitas terrae», introduzione e note a cura di Agostino Trapè, revisione a cura di O. Campagna, wyd. 2, Roma 1995.
Söll G., Maria als Urbild und Mutter der Kirche, w: Maria im Glauben der Kirche, hrsg. M. Seybold, Eichstät-Wien, s. 86-111.
Starowieyski M., Maryja w Kościele starożytnym, w: Matka Jezusa pośród pielgrzymującego Kościoła, red. J.S. Gajek, K. Pek, Warszawa 1993, s. 93-94.
Tavola dei „Sermones”, Agostino. Dizionario enciclopedico, red. A.D. Fitzgerald – L. Alici – A. Pieretti, Roma 2007, 75-101.
Testi mariani del primo millennio, III. Padri e altri autori latini, a c. G. Gharib et alii, Roma 1990, s. 306-377.
Von Campenhausen H., Ojcowie Kościoła, tł. K. Wierszyłowski, Warszawa 1967.
Wojtczak A., O dziewiczym macierzyństwie Maryi raz jeszcze, „Salvatoris Mater” 9/1-2 (2007) s. 361-373.
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-4941-3610
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
