Patristic Inspirations in Reflection on Therapeutic Procedures
Agnieszka Amilkiewicz-Marek
John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0009-0008-1479-6149
Marcin Wysocki
John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-5448-5566
Abstract
The article addresses the problem of understanding the concepts of therapy and therapist within the context of patristic thought and their relevance to contemporary speech therapy practice. The study adopts a hermeneutic and comparative approach, analyzing selected writings of the Church Fathers – especially Basil the Great, Gregory of Nazianzus, John Chrysostom, Augustine, Clement of Alexandria, and Paulinus of Nola – to explore the spiritual and moral dimensions of healing and human formation and the importance of the word in this process. The structure of the article moves from the exegesis of patristic sources, through a comparison with modern therapeutic principles, to the formulation of guidelines inspired by Christian tradition. Using historical-theological content analysis, the author demonstrates that, in patristic anthropology, therapy signifies the healing of the soul through word, relationship, and love. The findings highlight the enduring contribution of patristic thought to the anthropological and ethical foundations of contemporary speech therapy, revealing it as a form of service and integral accompaniment of the human person in their process of growth and restoration.
Keywords:
therapy, therapist, patristics, speech therapy, Church Fathers, ethics of speech, paideiaReferences
Asterius Amasenus, Homiliae, PG 61, 785-788.
Augustinus, De doctrina Christiana, ed. J. Martin, Sancti Aurelii Augustini, Opera 4/1, CCL 32, Turnholti 1962.
Św. Augustyn, O nauce chrześcijańskiej, tł. J. Sulowski, PSP 22, Warszawa 1979, s. 17-134.
Augustinus, Sermo 176, tł. J. Jaworski, Kazanie 176. O wdzięczności, w: Św. Augustyn, Wybór mów, PSP 12, Warszawa 1973, s. 244-249.
Augustinus, Sermo 46. De pastoribus in Ezechiel XXXIV 1-16, PL 38, 295-316.
Augustyn, O pasterzach. Kazanie 46. na Ezechiela XXXIV, 1-6, w: Starożytny chrześcijanin w obliczu przemian dziejowych, tł. A. Strzelecka, red. B. Częsz, Teologia Patrystyczna 8, Poznań 2011, s. 175-211.
Basilius Caesariensis, De legendis gentilium libris, PG 31, 563-590.
Bazyli Wielki, Do młodzieńców o korzyściach z czytania książek pogańskich, tł. R. Andrzejewski, „Vox Patrum” 57 (2012) s. 895-921. (Crossref)
Clemens Alexandrinus, Paedagogus, PG 8, 247-684.
Klemens Aleksandryjski. Wychowawca, tł. M. Szarmach, Toruń 2012.
Cyrillus Hierosolymitanus, Catecheses, ed. A. Piédagnel, SCh 126, Paris 1966.
Św. Cyryl Jerozolimski. Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, tł. W. Kania, BOK 14, Kraków 2000.
Epiphanius Constantiensis, Panarion, ed. K. Holl, GCS 25, Leipzig 1915.
Epifaniusz z Salaminy. Panarion. Herezje 1-33, tł. M. Gilski, Kraków 2015.
Gregorius Magnus, Homiliae XL in Evangelia 17, PL 76, 1075-1312.
Gregorius Magnus, Regula pastoralis, ed. F. Rommel, SCh 381-382, Paris 1992.
Grzegorz Wielki. Księga reguły pasterskiej, tł. E. Szwarcenberg-Czerny, ŹM 30, Kraków 2003, s. 47-264.
Gregorius Nazianzenus, Oratio 2, PG 35, 480, tł. J.M. Szymusiak, Mowa 2. Własna apologia po powrocie z Pontu i rozprawa o kapłaństwie, w: J.M. Szymusiak, Grzegorz Teolog – u źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań 1965, s. 257-290.
Gregorius Nyssenus, De opificio hominis, PG 44, 125-256.
Grzegorz z Nyssy. O stworzeniu człowieka, tł. M. Przyszychowska, ŹMT 39, Kraków 2006.
Iohannes Chrysostomus, De sacerdotio, ed. A.M. Malingrey, SCh 272, Paris 1980.
Św. Jan Chryzostom. Dialog „O kapłaństwie”, tł. W. Kania, BOK 1, Kraków 1992.
Paulinus Nolanus, Epistulae, w: Paolino di Nola, Le lettere, Testo latino con traduzione italiana, t. 1-2, ed. G. Santaniello, Nola 1992.
Paulin z Noli, Listy 1-51, opr. M. Wysocki – J. Pałucki – M. Pyzik-Turska, ŹMT 82, Kraków 2019.
Philo Alexandrinus, De vita contemplativa, ed. F. Daumas, Les Oeuvres de Philon d’Alexandrie 29, Paris 1963.
Philostorgius, Historia Ecclesiastica, PG 65, 459-624.
Amilkiewicz-Marek A., Wsparcie rozwoju religijnego uczniów z chorobą przewlekłą na przykładzie dzieci z zespołem nerczycowym, „Seminare” 43/2 (2022) s. 79-96. (Crossref)
Ashwin-Siejkowski P., The Second Century Debate about the Therapy of Passions – Various Christian Remedies, „Vox Patrum” 82 (2022) s. 53-72. (Crossref)
Bengtsson S., On the borderline – representations of disability in the Old Testament, “Scandinavian Journal of Disability Research” 16/3 (2014) s. 280-292. (Crossref)
Bengtssone S., The two-sided coin – disability, normalcy and social categorization in the New Testament, „Scandinavian Journal of Disability Research” 16 (2014) s. 280-292.
Biedroń W., Społeczność terapeutów i esseńczyków (II w. p.n.e.-I w. n.e.), Warszawa 2013.
Chałas K., Dydaktyczny wymiar integralnego rozwoju i wychowania osoby ucznia w świetle koncepcji Stefana Kunowskiego i podstawy programowej, „Roczniki Pedagogiczne” 10/2 (2018) s. 75-102. (Crossref)
Chrzanowska I., Pedagogika Specjalna. Od tradycji do współczesności, Kraków 2015.
Czaja-Chudyba I., Myślenie w ujęciu psychopedagogicznym – w kierunku poznawczej samodzielności i odpowiedzialności jednostki, „Argument. Biannual Philosophical Journal” 10/2 (2021) s. 289-314. (Crossref)
Czyżewski B., Osobowość kaznodziei na przykładzie „De doctrina christiana” i „De pastoribus” św. Augustyna, w: Refleksja Ojców Kościoła nad słowem Bożym, red. B. Częsz, Teologia patrystyczna 6, Poznań 2009, s. 55-73.
Degórski B., L’ispirazione teo-cristologica dell’antropologia patristica, „Vox Patrum” 63 (2015) s. 17-34. (Crossref)
Degórski B., Visioni antropologiche dei Padri, w: Antropologia cristiana. Bibbia, teologia, cultura, red. B. Moriconi, Roma 2001, s. 373-414.
Domagała-Zyśk E., Personalistyczne integralne wychowanie dzieci w wieku szkolnym, Lublin 2025.
Domagała-Zyśk E., Personalistyczne wychowanie integralne w kontekście współczesnych uwarunkowań rozwoju i wychowania dzieci, w: Personalistyczne integralne wychowanie dzieci w wieku szkolnym, red. E. Domagała-Zyśk, Lublin 2025, s. 13-44.
Dykcik W., Zakres i przedmiot zainteresowań pedagogiki specjalnej, w: Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Poznań 2003, s. 75-79.
Eckmann A., Św. Augustyn – Duszpasterz (dokończenie), „Vox Patrum” 14 (1988) s. 307-313. (Crossref)
Figiel J., Terapeuci, w: Encyklopedia Katolicka, red. E. Gigilewicz et al., t. 19, Lublin 2013, k. 702-703.
Grabias S. – Panasiuk J. – Woźniak T., Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik Akademicki, Lublin 2015.
Grabias S., Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii, w: Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik Akademicki, red. S. Grabias – J. Panasiuk – T. Woźniak, Lublin 2015, s. 13-35.
Grossi V., Antropologia, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1, red. A. Di Berardino, Genova – Milano 2006, k. 370-378.
Grossi V., Lineamenti di antropologia patristica, Roma 1983.
Hoffner M., Dusza i ciało w antropologii Grzegorza z Nyssy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica” 39 (2006) s. 81-100.
Hołowiński I., Mistrzowie Słowa. Św. Cyprian, w: https://ultramontes.pl/Cyprian.htm (dostęp 10.10.2025).
Kaczmarek T., Sermo de Disciplina Christiana św. Augustyna. Omówienie syntetyczne, „Vox Patrum” 52/1 (2008) s. 373-383. (Crossref)
Kaczorowska-Bray K., Diagnoza we wczesnej interwencji logopedycznej, w: Diagnoza logopedyczna – podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska – S. Milewski, Sopot 2015, s. 223-259.
Karowicz A., Kompleksowa diagnoza i terapia jako warunki skuteczności terapii logopedycznej dziecka z opóźnionym rozwojem mowy, w: Interdyscyplinarne aspekty diagnozy i terapii logopedycznej, red. E. Zając – M. Szurka, Łódź 2020, s. 211-227. (Crossref)
Kodeks etyczny działalności zawodowej logopedów, w: https://www.jakanie-terapia.pl/aktualnosci/50-kodeks-etyczny-i-dzialalnosc-zawodowa-logopedow (dostęp:10.10.2025).
Kodeks etyczny logopedy, w: https://logopeda.org.pl/onas_c.php?id=73 (dostęp:10.10.2025).
Kołosowski T., Pasterz pasterzy. Papież Grzegorz Wielki i jego „Księga reguły pasterskiej”, „Seminare” 29 (2011) s. 249-260. (Crossref)
Krajewska O., Holistyczne ścieżki zdrowia, w: https://www.youtube.com/watch?v=4Yx0CNa6ik4&t=466s (dostęp: 10.10.2025).
Krakowiak K., Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu, Lublin 2012.
Krakowiak K., Założenia koncepcji diagnozy specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, w: Diagnoza specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży. Standardy, wytyczne i wskazówki do przygotowania i adaptacji narzędzi diagnostycznych dla dzieci i młodzieży z wybranymi specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi, red. K. Krakowiak, Warszawa 2017, s. 11-19.
Lewandowicz J., Warunki skutecznego głoszenia słowa według Grzegorza Wielkiego „Liber regulae pastoralis”, w: Refleksja Ojców Kościoła nad słowem Bożym, red. B. Częsz, Teologia patrystyczna 6, Poznań 2009, s. 75-93.
Longosz S., Godność kapłana chrześcijańskiego w nauczaniu Ojców Kościoła „Częstochowskie Studia Teologiczne” 38 (2010) s. 21-57.
Ludewicz M.J., Stworzył mężczyznę i niewiastę (Rdz 1,27). Antropologia pisarzy wczesnochrześcijańskich (Sekcja Patrystyczna, Kamień Śląski, 23-25.09.2024), „Vox Patrum” 92 (2024) s. 299-303. (Crossref)
Marciniak B.J., Medical metaphors in Augustine’s letters, „Vox Patrum” 71 (2019) s. 373-388. (Crossref)
Marcu M.L., The Orthodox Christian Church Fathers and Pastoral Counseling, „The New Journal of San Spiritual Research” 3 (2022) s. 31-44.
Melcher S.J., A Review of Disability in the Hebrew Bible: Interpreting Mental and Physical Differences, „Journal of Religion, Disability & Health” 14/1 (2010) s. 96-97. (Crossref)
Misiarczyk L., Terapeuci – Żydowscy Prekursorzy Monastycyzmu Chrześcijańskiego w „De Vita Contemplativa” Filona z Aleksandrii, „Vox Patrum” 70 (2018) s. 9-23. (Crossref)
Muse S., Finding the Fit: An Eastern Orthodox Approach to Pastoral Counseling, „Journal of Psychology and Christianity” 31/3 (2012) s. 248-255.
Naumowicz J., Środowisko aleksandryjskie i pisarze III wieku, w: Literatura Grecji starożytnej. T. 2. Proza historyczna, krasomówstwo, filozofia i nauka, literatura chrześcijańska, red. H. Podbielski, Lublin 2018, s. 1079-1089.
Niewiadomska I. – Wysocki M., Universality of the Resilience Paradox on the Example of Paulinus of Nola’s Letters to the Trauma-Experiencing Faithful (forthcoming: Journal of Religion and Health).
Nowak M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008.
Olejnik K., Kurt Goldstein – pionier neuropsychologii oraz holistycznego podejścia do człowieka, w: Wrocławska psychologia: Ludzie i idee, red. J. Kowal – K. Chatzipentidis, Wrocław – Poznań 2024, s. 67-71.
Oliynyk A., Saint John Chrysostom’s preaching „logotherapy” in the face of heresy of anomoeanism, „Vox Patrum” 61 (2014) s. 249-256. (Crossref)
Olyan S.M., Disability in the Hebrew Bible: Interpreting Mental and Physical Differences and Physical Differences, Cambridge 2008. (Crossref)
Otrębski W. – Mariańczyk K. – Amilkiewicz-Marek A. – Bieńkowska K.I. – Domagała-Zyśk E. – Kostrubiec-Wojtachnio B. – Papuda-Dolińska B. – Pisula E., Podręcznik metodyczny: Standardy przebiegu oceny funkcjonalnej oraz planowania wsparcia edukacyjno-specjalistycznego w przypadku wystąpienia następujących trudności: uszkodzenie słuchu; dysfunkcja wzroku; specyficzne zaburzenia uczenia się, zaburzenia rozwoju mowy i języka; zaburzenia rozwoju intelektualnego; zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD); zaburzenia zachowania i emocji, Lublin 2022.
Paradowski R., Strajk nauczycieli w komunikatach medialnych Związku Nauczycielstwa Polskiego na Twitterze, „Konteksty Społeczne” 8/2 (2020) s. 91-111. (Crossref)
Rynio A., Integralny rozwój człowieka, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas – A. Maj, Radom 2016, s. 448.
Sienkiewicz E., Człowiek w myśli starożytnych pisarzy chrześcijańskich, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 12 (2007) s. 159-175.
Skorek E.M., Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001.
Szram M., Integralność ciała ludzkiego i granice jego naruszalności w epoce patrystycznej, w: Integralność ciała ludzkiego jako powinność moralna. Przesłanie moralne Kościoła, red. K. Smykowski, Lublin 2022, s. 60-84.
Weitzman E. – Greenberg J., Razem uczymy się mówić: przewodnik dotyczący wspomagania rozwoju językowego dzieci dla opiekunów i nauczycieli przedszkolnych, Gdańsk 2014.
Wołosiuk B., Pedagog specjalny w procesie edukacji i rehabilitacji, w: Pedagog i pracownik socjalny wobec wyzwań współczesności, red. A. Błasiak – E. Dybowska – N. Pikuła, Kraków 2012, s. 62-88.
Wygralak P., Obraz kapłana-duszpasterza w nauczaniu św. Grzegorza z Nazjanzu, „Vox Patrum” 64 (2015) s. 569-579. (Crossref)
Wygralak P., Świętego Asteriusza, biskupa Amazji, pouczenia dla ludzi bogatych. Analiza wybranych homilii, „Vox Patrum” 52/2 (2008) s. 1257-1268.
Wysocki M., „Shall I show joy or sorrow?” (Poem 31). Pain of loss – a study of Paulinus of Nola’s works, „Vox Patrum” 82 (2022) s. 221-236. (Crossref)
Wysocki M., List wczesnochrześcijański. Studium wybranych zagadnień z epistolariów łacińskich IV i V wieku, Kraków 2024.
Wysocki M., Moc i rola słowa według Paulina z Noli i jego listów, w: W przestrzeni słowa i czasu. Księga Jubileuszowa dla Księdza Profesora Jana Walkusza, red. T. Moskal – M. Nabożny, Lublin 2020, s. 901-910.
Wysocki M., Si tu vales bene est… Czy tylko grzecznościowa formułka? Zdrowie i choroba w listach wczesnochrześcijańskich na przykładzie wybranych łacińskich kolekcji listów IV i V wieku, w: Zdrowie wartością absolutną? Odpowiedź Tradycji Kościoła, red. P. Wygralak, Teologia patrystyczna 18, Poznań 2021, s. 65-87.
Zając E. – Szurek M., Słowo wstępne, w: Interdyscyplinarne aspekty diagnozy i terapii, red. E. Zając – M. Szurek, Łódź 2020, s. 9-12. (Crossref)
Ziółkowska-Juś A., Poznanie integralne w praktyce medycznej, „Sensus Historiae. Studia interdyscyplinarne” 53 (2023) s. 273-288.
Ziółkowski P., Strajk nauczycieli w 2019 r., „Zeszyty Naukowe WSG” 36/5 (2020) s. 245-269.
John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0009-0008-1479-6149
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
