The attitude of the pro-Arian bishops towards the emperor in the period of reception of the Nicene Christology (325-381)

Oleksandr Kashchuk

Lviv Ukrainian Catholic University , Ukraine


Abstract

Sobór Nicejski nie położył kresu kontrowersji ariańskiej. Po soborze nastą­pił długi okres walki o recepcję chrystologii nicejskiej. Kontrowersja stała się przedmiotem zainteresowania cesarza, ponieważ postrzegano ją jako zagrożenie dla jedności cesarstwa. Z tego powodu zwyczaj ingerowania cesarza w sprawy kościelne stawał się coraz częstszy i nawet dotyczył nauki Kościoła. Taka sy­tuacja wywołała reakcję biskupów i stała się okazją do określenia roli cesarza w Kościele. W IV w. istniały dwa główne stanowiska w tej kwestii – biskupów proariańskich i antyariańskich. Głównym celem artykułu było ukazanie stanowi­ska biskupów proariańskich wobec cesarza. Analiza źródeł historycznych i lite­ratury wykazała, że ich postawa wobec cesarza nie była ani bezwzględnym pod­porządkowaniem się ani całkowitą niezależnością. Ich model stosunków między Kościołem a państwem został zainspirowany przez Euzebiusza z Cezarei, który przeniósł na grunt chrześcijański antyczną, hellenistyczną teorię polityczną oraz hebrajską koncepcję władcy. W kontekście antycznych idei cesarz jako żywe prawo posiadał szczególną rolę w Kościele. Przejawiała się ona szczególnie na synodach. Biskupi proariańscy dopuścili cesarza do interweniowania nawet w sferę kościelnej doktryny. Ich postawa wobec cesarza znacznie różniła się od modelu wypracowanego w dobie przednicejskiej. Z drugiej jednak strony bisku­pi proariańscy starali się dochować wierności Tradycji Kościoła. Z tego powodu nie mogli uznać cesarza za jego głowę. Zakończenie kontrowersji ariańskiej nie uwolniło Kościoła od zależności od cesarza. Kościół Wschodni w okresie recepcji Credo Nicejskiego został niejako zaprogramowany pod kątem uzależnienia od ce­sarza. W ten sposób postawa proariańskich biskupów legła u podstaw przyszłego bizantyńskiego cezaropapizmu.

Keywords:

Church, Emperor, state, council, synod, creed, politics

Ammianus Marcellinus, Res gestae
Athanasius, Apologia
Athanasius, Contra Arianos
Athanasius, De synodis
Athanasius, Historia Arianorum
Athanasius, Tomus ad Antiochenos
Barnes T.D., Athanasius and Constantius. Theology and politics in the Constantinian Empire, Cambridge – London 1993
Barnes T.D., Constantine and Eusebius, Cambridge Mass. – London 1981
Barnes T.D., The exile and recalls of Arius, JTS 60 (2009) 109-129
Beatrice P.F., The Word “Homoousios” from Hellenism to Christianity, ChH 71 (2002) 243-272
Bra¬lewski S., Polityka Konstantyna Wielkiego wobec arian po soborze w Nicei: Nagły zwrot czy kontynu¬acja?, VoxP 18 (1998) t. 34-35, 335-355
Brendan J., The Arian controversy: A purely theological dispute or a political controversy?, “Phro¬nema” 12 (1997)
Burgess R.W., The Date of the Deposition of Eustathius of Antioch, JTS 51 (2000)
Chadwick H., Faith and Order at the Council of Nicaea: A Note on the Background of the Sixth Canon, HTR 53 (1960) fasc. 3
Chadwick H., The Early Church, London 1990
Clemens Romanus, Epistola ad Cirinthios
Connell M.F., Heresy and Heortology in the Early Church: Arianism and the Emergence of the Triduum, “Worship” 72 (1998) fasc. 2, 117-132
Drake H.A., Constantine and the Bishops. The Politics of Intolerance, Baltimore – London 2000
Dvornik F., Early Christian and Byzantine Political Philosophy: Origins and background, vol. 2, Washington 1966
Eusebius Caesariensis, De laudibus Constantini
Eusebius Caesariensis, Epistula ad ecclesiam Caesariensem, ed. A. Baron – H. Pietras, in: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, układ i opracowanie A. Ba-ron – H. Pietras, DSP 1, Kraków 2005
Eusebius Caesariensis, HE
Eusebius Caesariensis, Vita Constantini
Farber J.J., The Cyropaedia and Hellenistic Kingship, “The American Journal of Philo¬logy” 100 (1979) 497-514
Fiedrowicz M., Teologia Ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą, Kraków 2009
Frend W.H.C., Constantine’s Settlement with the Church and its Legacy, “Modern Churchman” 6 (1962) fasc. 1
Frend W.H.C., The Rise of Christianity, Phila¬delphia 1984
Geanakoplos D.J., Church and Sta¬te in the Byzantine Empire: A Reconsideration of the Problem of Caesaropapism, ChH 34 (1965) 381-403
Gibbon E., The Decline and Fall of the Roman Empire, vol. 1: 180 A.D. - 395 A.D., New York 1960
Goodenough E.R., Kingship in Early Israel, JBL 48 (1929) 3/4, 169-177
Hieronymus, Adversus Luciferianos
Hie¬ronymus, De viris illustribus
Hilarius Pic¬taviensis, De synodis
Hilarius Pic¬taviensis, Excerpta ex opere historico
Jones D.L., Christianity and Emperor Worship from Hadrian to Constantine, “Perspecti¬ves in Religious Studies” 6 (1979) fasc. 1
Justinus, Apologia
Kelly J.N.D., Early Chri¬stian Creeds, London 1972
Кащук О., Роль Римського єпископа у засудженні аріанського вчення на І Вселенському Соборі в Нікеї, “Наукові записки Національного університету «Острозька академія»: серія «Історичне релігієзнавство»” 7 (2012)
Laeuchli S., The Case of Athanasius Against Arius, “Concordia Theological Monthly” 30 (1959)
Lucifer Calaritanus, Moriendum esse pro Deo filio, PL 13
Millar F., The Emperor in the Roman World (31 BC - AD 337), New York 1984
Momigliano A., How Roman Emperors became Gods, “American Scholar” 55 (1986) fasc. 2
Novak R.M., Christianity and the Roman Empire: Background texts, Harrisburg 2001
Patterson L.G., Nikaia to Constanti¬nople: the Theological Issues, GOTR 27 (1982)
Rahner H., Church and State in Early Christianity, trans. L.D. Davis, San Francisco 1992
Russell P.S., Saint Gregory’s Exegeses Against the Arians: Still a Viable Christian Tool, GOTR 39 (1994) fasc. 2
Sesboüé B., Bóstwo Syna i Ducha Świętego (IV wiek), w: Historia dogmatów, I: Bóg zba-wienia, red. B. Sesboüé – J. Wolinski, tłum. P. Rak, Kraków 1999
Smulders P., A Bold Move of Hilary of Poitiers “Est ergo erans”, VigCh 42 (1988) 121-131
Socrates, HE
Sozomenus, HE
Stertz S.A., Themistius: A Hellenic Philosopher-Statesman in the Christian Roman Empire, “Classical Journal” (1976) 350-357
Sulpitius Severus, Chronicorum lib.
Tertullianus, Apologeticum
Theodoretus, HE
Theophilus, Ad Autolycum
Williams G.H., Christology and Church-State Relations in the Fourth Century (I), ChH 20 (1951) fasc. 3
Williams G.H., Christology and Church-State Relations in the Fourth Century (II), ChH 20 (1951) fasc. 4
Download

Published
2014-01-05


Kashchuk, O. (2014). The attitude of the pro-Arian bishops towards the emperor in the period of reception of the Nicene Christology (325-381). Vox Patrum, 61, 137–155. https://doi.org/10.31743/vp.3614

Oleksandr Kashchuk 
Lviv Ukrainian Catholic University



License

Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.