The comparison between Bible and philosophy in controversy with apollinarism of Basil the Great

Mieczysław C. Paczkowski

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu , Poland


Abstract

This article presents the role played by philosophy and biblical exegesis in controversy with Apollinarius of Laodicea. First of all it tries to present the gene­ral context of the dispute, then to develop Basil’s theological thinking and apply it to the problematic Christological field, where Apollinarius directed his challenge. Faced with the anthropological-soteriological problem relating to the defence of the integrity of Christ’s human nature, Basil draws on Stoic and Neoplatonic phi­losophical tradition. Then, this paper focuses attention on Basil’s interpretation of some biblical passages in the confutation of Apollinaris’ doctrine. Basil had star­ted the controversy by describing Apollinarius as supporter of fabulous theories, which are not based on the Scriptures, and of Judaizing ideas which concerned the eschatological renewal. Generally, the Cappadocian prefers to distance himself from Apollinaris and does not intervene in complete manner on the theological de­bate. The bishop – monk tries to unmask the errors of the opponents’ theories star­ting with the correct interpretation of the scriptural passages used by Apollinarius. In some points of his works, the Cappadocian insists that the Savior had a soul capable of feeling and suffering. According to the bishop of Caesarea some of anthropological and philosophical principles used by Apollinaris, along with the distorted reading of biblical texts, revealed the ambiguities and the inconsistencies of his arguments.

Keywords:

Basile the Great, Apollinarius of Laodicea, Christology, Patristic, philosophy, biblical interpretation

Apollinare, Epifanio, Gregorio Nazianzeno, Gregorio di Nissa e altri su Cristo. Il grande dibattito nel quarto secolo, testi originali, introduzione, note e traduzione a cura di E. Bellini, Di Fronte e Attraverso 35, Milano 1978.

Apollinarius, Epistula ad Dionysium, ed. H. Lietzmann, w: Apollinaris von Laodicea und seine Schule, TU, Tübingen 1904, 256-262.

Apollinarius, Recapitulatio, ed. H. Lietzmann, w: Apollinaris von Laodicea und seine Schule, TU, Tübingen 1904, 242-246.

Basilius Caesariensis, Adversus Eunomium, éd. B. Sesboüé – G.-M. de Durand – L. Doutreleau, SCh 299 i 305, Paris 1982 i 1983.

Basilius Caesariensis, Homiliae in Hexaemeron, éd. S. Giet, SCh 26bis, Paris 1968.

Basilius Caesariensis, Epistulae, ed. Y. Courtonne, I-III, Paris 1957-1966, tłum. W. Krzyżaniak: Św. Bazyli Wielki, Listy, Warszawa 1972.

Basilius Caesariensis, De baptismo, éd. U. Neri, SCh 357, Paris 1989.

Basilius Caesariensis, De fide, PG 31, 676-692, tłum. J. Naumowicz, ŹM 5, Kraków – Tyniec 20112, 91-105.

Basilius Caesariensis, De Spiritu Sancto, éd. B. Pruche, SCh 17bis, Paris 1968, tłum. A. Brzóstowska: Św. Bazyli Wielki, O Duchu Świętym, wstęp J. Naumowicz, Warszawa 1999.

Basilius Caesariensis, Homilia I et II: De ieiunio, PG 31, 163-198.

Basilius Caesariensis, Homilia IV: De gratiarum actione, PG 31, 217-257.

Basilius Caesariensis, Homilia V: In martyrem Iulittam, PG 31, 237-262.

Basilius Caesariensis, Homilia IX: Quod Deus non est auctor malorum, PG 31, 329-353.

Basilius Caesariensis, Homilia XV: De fide, PG 31, 464-472.

Basilius Caesariensis, Homilia XVI: In illud: „In principium erat Verbum”, PG 31, 472-481.

Basilius Caesariensis, Homilia adversus eos qui per calumniam dicunt dici a nobis tres deos esse, PG 31, 1488-1496.

Basilius Caesariensis, Homilia in sanctam Christi generationem, PG 31, 1457-1476, tłum. W. Kania: Św. Bazyli, Homilia na Boże Narodzenie, Głos Tradycji 25, Tarnów 1992.

Basilius Caesariensis, Homiliae in Psalmos, PG 29, 209-493.

Basilius Caesariensis, Regulae brevius tractatae, PG 31, 1052-1305, tłum. J. Naumowicz, w: Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, ŹM 6, Kraków – Tyniec 20112, 207-501.

Basilius Caesariensis, Regulae fusius tractatae, PG 31, 889-1052, tłum. J. Naumowicz, w: Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, ŹM 6, Kraków – Tyniec 20112, 57-203.

Basilio di Cesarea, Testi cristologici, a cura di G. Mazzanti, Cultura Cristiana Antica. Testi, Roma 1991.

Clemens Alexandrinus, Paedagogus, ed. O. Stählin – U. Treu, GCS 12, Berlin 1972, 89- 292, tłum. M. Szarmach: Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, Toruń 2012.

Epictetus, Diatriba, ed. W.A. Oldfather, LCL 131, I, Cambrigde MA – London 1959, tłum. L. Joachimowicz: Epiktet. Diatryby, Encheiridion z dodaniem Fragmentów oraz Gnomologium Epiktetowego, Warszawa 1961.

Epiphanius, Panarion haer. 65-80. De fide, ed. K. Holl – J. Dummer, GCS 37, Berlin 1985.

Eusebius Caesariensis, De ecclesiastica theologia, ed. E. Klostermann, GCS 14, Leipzig 1906, 59-182.

Gregorius Nazianzenus, Epistulae, PG 37, 21-388, tłum. J. Stahr: Grzegorz z Nazjanzu, Listy, POK 15, Poznań 1933.

Gregorius Nyssenus, Antirrheticus adversus Apollinarem, ed. F. Mueller, GNO 3/1, Leiden 1958, 131-233.

Gregorius Nyssenus, De instituto christiano, ed. W. Jaeger, GNO 8/1, Leiden 1952, 40-89.

Hieronymus, Commentariorum in Danielem libri III (IV), ed. F. Glorie, CCL 75A, Turnhout 1964.

Hieronymus, Epistulae, pars I: Epistulae I-LXX, ed. I. Hilberg, CSEL 54, Vindobonae 1910, tłum. J. Czuj i M. Ożóg: Hieronim, Listy, t. 1 (1-50) - 2 (51-70), tekst łaciński przygotował H. Pietras, ŹMT 54-55, Kraków 2010.

Hieronymus, Tractatus sive Homiliae in Psalmos, ed. G. Morin, editio altera, CCL 78, Turnhout 1958.

Il Cristo, vol. 2: Testi teologici e spirituali in lingua greca dal IV al VII secolo, a cura di M. Simonetti, Scrittori Greci e Latini, [Roma – Milano] 1986.

Iustinus, Apologia II, ed. J.C.Th. Otto, w: Corpus Apologetarum Christianorum saeculi secundi, I/1, Wiesbaden 1969, 194-243, tłum. L. Misiarczyk: Justyn Męczennik, 2 Apologia, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, 91-100.

Origenes, Commentarii in Iohannem, t. 1: Livres I-V, éd. C. Blanc, SCh 120, Paris 1966, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, ŹMT 27, Kraków 2003.

Origenes, De principiis, t. 3: Livres III et IV, éd. H. Crouzel – M. Simonetti, SCh 268, Paris 1980, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, O zasadach, PSP 23, Warszawa 1979.

Origenes, Contra Celsum, ed. P. Koetschau, GCS 3, Leipzig 1899, tłum. S. Kalinkowski: Orygynes, Przeciw Celsusowi, PSP 17/1-2, Warszawa 1977.

Philo Alexandrinus, De Cherubim, ed. F.H. Colson – G.H. Whitaker, w: Philo, [Works], with an English translation, vol. 2, LCL 227, Cambridge MA – London 1958, 8-85.

Philo Alexandrinus, De specialibus legibus, ed. F.H. Colson, w: Philo, Works, with an English translation, vol. 7-8, LCL 320 i 341, Cambridge MA – London 1958-1960.

Plato, Respublica, ed. C.F. Hermann, w: Plato, Dialogi, vol. IV, Lipsiae 1911, 1-317, tłum. W. Witwicki: Platon, Państwo z dodatkiem siedmiu ksiąg „Praw”, t. 1-2, Warszawa 1958.

Plotinus, Enneades, ed. R. Volkmann, vol. 1-2, Lipsiae 1883-1884, tłum. A. Krokiewicz: Plotyn, Enneady, t. 1-3, Warszawa 2000.

Simplicius, In Aristotelis Categorias commentarium, ed. C. Kalbfleisch, w: Simplicius, Commentaria in Aristotelem Graeca, vol. 8, Berolini 1907.

Simplicius, In Aristotelis De caelo commentaria, ed. I.L. Heiberg, w: Simplicius, Commentaria in Aristotelem Graeca, vol. 7, Berolini 1894.

Sophronius Hierosolymitanus, Encomium in sanctum Joannem Baptistam, PG 86/3, 3321-3353.

Sophronius Hierosolymitanus, Epistula Synodica ad Sergium, PG 87/3, 3148-3200.

Beeley Ch.A., The Early Christological Controversy: Apollinarius, Diodore, and Gregory Nazianzen, VigCh 65 (2011) 376-407. (Crossref)

Capone A., Apollinarismo e geografia ecclesiastica, w: Temi e forme della polemica in età cristiana (III-V secolo), a cura di M. Marin – M. Veronese, Auctores nostri 9, Bari 2012, 457-473.

Capone A., Apollinaris, Basil and Gregory of Nyssa, ZACh 17 (2013) 315-331. (Crossref)

Cavalcanti E., Osservazioni sull’uso di Baruch 3, 36-38, w: Mémorial Dom Jean Gribomont (1920-1986), SEA 27, Roma 1988, 145-165.

Drecoll V.H., Die Entwicklung der Trinitätslehre des Basilius von Cäsarea. Sein Weg vom Homöusianer zum Neonizäner, Forschungen zur Kirchen und Dogmengeschichte 66, Göttingen 1996, 29-31. (Crossref)

Grillmeier A., Christ in Christian Tradition, transl. J. Bowden, London 1965.

Guinot J.-N., Théodoret et le millénarisme d’Apollinaire, ASE 15 (1998) fasc. 1, 153-180.

Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1988.

LongA.A., A Stoic and Socratic Guide to Life, Oxford 2002.

Naumowicz J., Wcielenie Boga i zbawienie człowieka. Złota reguła soteriologii patrystycznej, WST 13 (2000) 17-30.

Paczkowski M.C., Girolamo e la polemica antiapollinarista, „Antonianum” 79 (2004) 473-504.

Perrone L., „Four Gospels, Four Councils” – One Lord Jesus Christ. The Patristic Developments of Christology within the Church of Palestine, „Liber Annuus Studii Biblici Francescani” 49 (1999) 372.

Pohlenz M., Die Stoa. Geschichte einer geistigen Bewegung, Göttingen 1992.

Pyc M., Apolinaryzm w kontekście sporu o integralność człowieczeństwa Jezusa Chrystusa, „Teologia w Polsce” 6 (2012) fasc. 2, 5-16.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, tłum. E.I. Zieliński, t. 4, Lublin 2005.

Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej, tłum. T. Skibiński, Myśl Teologiczna 26, Kraków 2000.

Szewczyk P.M., Człowieczeństwo Logosu według Atanazego Wielkiego, Myśl Teologiczna 65, Kraków 2010.

Tielman T., Chrisippus’ On affections: Reconstruction and Interpretation, Boston 2003.

Tuilier A., Le sens de l’Apollinarisme dans les controverses théologiques du IVe siècle, StPatr 13 (1975) 295-305.

Vögtle A., Affekt, RACh I 160-173.

Wojciechowski M., Wprowadzenie, w: Atanazy z Aleksandrii, O wcieleniu Słowa, tłum. M. Wojciechowski, PSP 61, Warszawa 1998, 9-20.

Wolfson H.A., Philosophical Implications of Arianism and Apollinarianism, DOP 12 (1958) 3-28. (Crossref)


Published
2018-12-16


Paczkowski, M. C. (2018). Biblia i filozofia w konfrontacji Bazylego Wielkiego z apolinaryzmem. Vox Patrum, 68, 217–241. https://doi.org/10.31743/vp.3346

Mieczysław C. Paczkowski 
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu



License

Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.