Balkans in the Light of Constantinopolitan Ecclesiastical Historiography (in the Fifth Century)
Sławomir Bralewski
Uniwersytet Łódzki , PolandAbstract
In the accounts of Socrates of Constantinople, Hermias Sozomenus and Philostorgius, i.e. those ecclesiastical historians who represented the Constantinopolitan point of view in church history, the region of the Balkans was neither administratively nor culturally or religiously uniform. Contents of their works suggest, however, that the area was very important strategically, which was indirectly stressed in Sozomenus’ and Phlilostorgius’ accounts of the conflicts between Constantine and Licinius, and then directly referred to when the three historians wrote on the invasion of the Goths and Maximus’ usurpation. All the three sources also imply that the Balkan peninsula became a shelter not only for refugees from the outside of the empire but also a safe haven for political fugitives from the Roman territories, as for instance is the case of Valentinian II and his entourage. It is also clearly visible that the region was treated by the historians as the hinterland of Constantinople, i.e. the second capital of the Roman Empire, founded by order of Constantine. Security of the capital was largely dependent on the stability of the Roman rule in the Balkans and the maintenance of peace in the area. The advent of the Huns, who pushed other barbarians to cross the Danube river, destabilized the region. The destabilization occurred even despite efforts of christianizing the inflowing tribes, which was an element of the strategy of the Romans targeted at subjecting the barbarian peoples to the empire both politically as well as religiously. Socrates’, Sozomenus’ and Philostorgius’ accounts also show that the Balkans became a border zone of the empire (divided into its western and eastern parts) and a melting pot of various religious influences, which is exemplified by the regional history of Arianism. It is also undeniable that not only Socrates of Constantinople and Hermias Sozomenus but also Phlostorgius devoted to the Balkans more attention than Eusebius of Caesarea did. The fact can be explained on he basis of their geographical proximity to the region, which naturally drew the interest of the former, Constantinopole-based three. Last but not least, Sozomenus displayed in his narrative a better geographical competence as for the region than Socrates and therefore he tried to emend the account of his predecessor.
Keywords:
Balkans, Ecclesiastical Historiography, Sozomen, PhilostorgiusReferences
Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri, ed. É. Galletier, t. 5-6, Paris 1984-1999, tłum. I. Lewandowski: Ammianus Marcellinus, Dzieje Rzymskie, t. 1-2, Warszawa 2001.
Aurelius Victor, De Caesaribus, ed. P. Dufraigne, Paris 2003, tłum. P. Nehring – B. Bibik: Sekstus Aureliusz Wiktor, Księga o Cezarach, w: Brewiaria dziejów rzymskich, Akme. Źródła Starożytne 1, Warszawa 2010, 55-138.
Chronicon Paschale, 284-628 AD, ed. M. Whitby – M. Whitby, Liverpool 1989.
Eunapius Sardianus, Historiarum Fragmenta, ed. i tłum. A. Pająkowska-Bouallegui: Eunapios z Sardes, Zapiski historyczne. ISTORIKA UPOMNEMATA, [wyd. grecko-polskie], Christianitas Antiqua 5, Gdańsk 2013.
Eusebius, Historia ecclesiastica, ŹMT 70 [wyd. grecko-polskie, oprac. H. Pietras, tłum. A. Caba na podstawie tłum. A. Lisieckiego], Kraków 2013.
Notitia Dignitatum, ed. O. Seeck, Frankfurt am Main 1876.
Philostorgius, Historia ecclesiastica, ed. J. Bidez – F. Winkelmann, w: Philostorgius, Kirchengeschichte, mit dem Leben des Lucian von Antiochien und den Fragmenten eines arianischen Historiographen, GCS 21, Berlin 19722, 1-150.
Socrates, Historia ecclesiastica, ed. G.Ch. Hansen, GCS NF 1, Berlin 1995, tłum. S. Kazikowski: Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Warszawa 1972.
Sozomenus, Historia ecclesiastica, ed. J. Bidez – G.Ch. Hansen, GCS NF 4, Berlin 1995, tłum. S. Kazikowski: Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, Warszawa 1980.
Zosimus, Historia Nova, ed. F. Paschoud, t. 1-2, Paris 1979-2000, tłum. H. Cichocka: Zosimos, Nowa Historia, Warszawa 2012.
Baczwarow M. – Suliborski A., Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce, Warszawa 2003.
Barnes T.D., Athanasius and Constantius, Cambridge 1993.
Barnes T.D., Constantine: Dynasty, Religion and Power in the Later Roman Empire, Oxford 2011.
Bralewski S., Imperatorzy późnego Cesarstwa Rzymskiego wobec zgromadzeń biskupów, Byzantina Lodziensia 1, Łódź 1997.
Bralewski S., Kościół w świecie rzymskim w IV wieku, w: Świat rzymski w IV wieku, red. P. Filipczak – R. Kosiński, Kraków 2015, 307-353.
Bralewski S., Le choix du lieu pour la deliberation des conciles convoqués par les empereurs du Bas-Empire romain, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 56 (1996) 49-73.
Bralewski S., Obraz papiestwa w historiografii kościelnej wczesnego Bizancjum, Łódź 2006.
Chesnut G. F., The First Christian Histories. Eusebius, Socrates, Sozomen, Theodoret, and Evagrius, Paris 1977.
Dam R. van, Remembering Constantine at the Milvian Bridge, Cambridge 2011.
Donciu R., L’empereur Maxence, Bari 2012.
Dymarski M., „Miękkie podbrzusze Europy” – Bałkany w nowoczesnych stosunkach międzynarodowych. Wprowadzenie do studiów wschodnioeuropejskich, t. 1: Bałkany: Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, Lublin 2013, 347-386.
Goldsworthy V., Invention and In(ter)vention: The Rhetoric of Balkanization, w: Balkan as Metaphor. Between Globalization and Fragmentation, ed. D.I. Bielić – O. Savić, Cambridge (Mass.) – London 2002, 32-33.
Ilski K., Idea jedności politycznej, społecznej i religijnej w świetle pism Ambrożego z Mediolanu, Poznań 2001.
Ilski K., Religijna przesłanka jedności państwa w „De fide catholica” (CTh XVI, 1, 1) i jej kontekst historyczny, w: Aetas Imperatoria, red. L. Mrozewicz – K. Ilski, Poznań 1999, 463-479.
Janiszewski P., Żywioły w służbie propagandy, czyli po czyjej stronie stoi Bóg. Studium klęsk i rzadkich fenomenów przyrodniczych u historyków Kościoła w IV i V wieku, w: Chrześcijaństwo u schyłku starożytności. Studia źródłoznawcze, t. 3, red. T. Derda – E. Wipszycka, Kraków 2000.
Jezernik B., Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, tłum. P. Oczko, Kraków 2007.
Kulikowski M., Wojny Rzymu z Gotami od III wieku do Alaryka, Oświęcim 2015.
Lange C.H., Constantine’s Civil War Triumph of AD 312 and the Adaptability of Triumphal Tradition, „Analecta Romana Instituti Danici” 37 (2012) 29-53.
Lenski N., Failure of Empire. Valens and the Roman State in the Fourth Century A.D., Berkeley – Los Angeles – London 2002.
Lenski N., Initium mali Romano imperio: Contemporary Reactions to the Battle of Adrianople, „Transactions of the American Philological Association” 127 (1997) 129-168. (Crossref)
Lenski N., The Reign of Constantine, w: Age of Constantine, ed. N. Lenski, Cambridge 2006, 59-91. (Crossref)
Leszka M.J., Uzurpacje w cesarstwie bizantyńskim w okresie od IV do połowy IX wieku, Byzantina Lodziensia 4, Łódź 1999.
Marinow K., Umocnienia Konstantynopola, w: Konstantynopol Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, red. M.J. Leszka – T. Wolińska, Warszawa 2011, 158-173.
Marinow K., W klisurach Hemosu. Znaczenie masywów Starej Płaniny i Srednej Gory w zmaganiach zbrojnych Bizancjum z Bułgarią (koniec VII – początek XI wieku), Byzantina Lodziensia 13, komputeropis (praca złożona do druku).
Nuffelen P. van, Un Héritage de Paix et de Piété. Étude sur les histoires ecclésiastiques de Socrate et de Sozomène, Leuven – Paris – Dudley 2004.
Odahl C.M., Konstantyn i chrześcijańskie cesarstwo, tłum. K. Bies, Oświęcim 2015.
Olszaniec Sz., Prefektura praetorio Italii, Illyrikum i Afryki (312-425 n.e.), Toruń 2014.
Prosopography of the Later Roman Empire, vol. 1-2, ed. H.J.M. Jones – J.R. Martindale – J. Morris, Cambridge 1971-1980.
Pawlak M.N., Cesarstwo rzymskie od Walentyniana I do Teodozjusza I (363-395), w: Świat rzymski w IV wieku, red. P. Filipczak – R. Kosiński, Kraków 2015, 117-176.
Sabbah G., Introduction, w: Sozomène, Histoire Ecclésiastique, ed. B. Grillet – G. Sabbah, SCh 306, Paris 1983, 9-87.
Srokowski K., Bałkany – „kocioł Europy”, w: Świat i życie. Zarys encyklopedycznej współczesnej wiedzy i kultury, t. 1, Lwów – Warszawa 1933.
Szczur P, Syrmijskie formuły, EK XVIII 1371-1372.
Todorova M., Bałkany wyobrażone, tłum. P. Szymor – M. Budzińska, Wołowiec 2008.
Young F., From Nicaea to Chakedon, London 1983.
Urbainczyk T., Observations on the differences between the Church Histories of Socrates and Sozomen, ,,Historia” 46 (1997) 355-373.
Wanke U., Die Gotenkriege des Valens. Studien zu Topographie und Chronologie im unteren Donauraum von 366 bis 378 n. Chr., Europäische Hochschulschriften. Reihe III: Geschichte und ihre Hilfswissenschaften 412, Frankfurt am Main 1990.
Wilczyński M., Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e. Studium historyczno-prosopograficzne, Kraków 2001.
Wolfram H., Historia Gotów, tłum. R. Darda-Staab – I. Dębek – K. Berger, Warszawa 2003.
Uniwersytet Łódzki
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
