What body will not inherit the kingdom of God? An early Christian exegesis of the First Epistle to the Corinthians 15:50
Mariusz Szram
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolandAbstract
Celem artykułu jest prześledzenie egzegezy wersetu 1Kor 15, 50 w literaturze wczesnochrześcijańskiej na przykładzie pism trzech autorów, reprezentujących podstawowe tradycje geograficzno-kulturowe funkcjonujące w Kościele pierwszych wieków: Ireneusza z Lyonu – przedstawiciela tradycji azjatyckiej; Tertuliana z Kartaginy – związanego z tradycją północnoafrykańską, zbliżoną w wielu punktach do azjatyckiej; oraz Orygenesa – wywodzącego się z tradycji aleksandryjskiej. U wszystkich wspomnianych pisarzy przeważała interpretacja moralna zwrotu „ciało i krew” jako grzesznych uczynków, które należy porzucić, aby wejść do królestwa niebieskiego. Każdy z nich dopuszczał jednak również swoistą interpretację dosłowną tego wersetu, próbując pogodzić ją z fundamentalną prawdą wiary o cielesnym zmartwychwstaniu: Ireneusz akcentował, że ciało nie może zmartwychwstać i osiągnąć królestwa Bożego o własnych siłach, a jedynie z pomocą Ducha Świętego; Tertulian był przekonany, że ciało w ziemskiej postaci zmartwychwstanie, ale nie będzie mogło wejść do królestwa niebieskiego bez przyjęcia nowych cech; Orygenes posunął się najdalej, podając w wątpliwość powrót do życia ciał w ziemskim kształcie. Przeanalizowane komentarze do Pawłowego wersetu dowodzą, że egzegeza patrystyczna była ukierunkowana teologicznie i zależna od ówczesnych sporów doktrynalnych. Ukazują też pewien paradoks: niekiedy w celu uzasadnienia konkretnego stanowiska filozoficzno-teologicznego zwolennik literalizmu lub umiarkowanej alegorezy mógł przywiązywać większą wagę do przenośnego znaczenia tekstu natchnionego niż zdeklarowany alegorysta, który z kolei odwoływał się do daleko idącej interpretacji dosłownej.
Keywords:
body, resurrection, St. Paul, patristic exegesis, Irenaeus, Tertullian, OrigenReferences
Ambrosiaster, Commentarius in 1 Epistulam ad Corinthios, ed. H.J. Vogels, CSEL 81/2, Vindobonae 1968, 3-194.
Ambrosius, Exameron, ed. C. Schenkl, CSEL 32/1, Pragae – Vindobonae – Lipsiae 1897, 3-261.
Augustinus, Contra Adimantum Manichaei discipulum, PL 42, 129-172.
Augustinus, De agone cristiano, PL 40, 289-310.
Augustinus, De civitate Dei, ed. B. Dombart – A. Kalb, CCL 47-48, Turnholti 1955.
Augustinus, De fide et symbolo, PL 40, 181-196.
Augustinus, Epistulae, ed. A. Goldbacher, vol. 4, CSEL 57, Vindobonae – Lipsiae 1911.
Clemens Alexandrinus, Stromata, II, ed. C. Mondesert – P.Th. Camelot, SCh 38, Paris 1954.
Cyrillus Alexandrinus, Explanatio in Epistulam 1 ad Corinthios, PG 74, 856-916.
Evangelium Philippi, ed. B. Layton, Nag Hammadi Codex II, 2-7, vol. 1, NHS 20, Leiden 1989, 142-215.
Joannes Chrysostomus, In Epistulam 1 ad Corinthios homiliae, PG 61, 9-382.
Irenaeus, Adversus haereses, ed. A. Rousseau – L. Doutreleau – B. Hemmerdinger – Ch. Mercier, I, SCh 263-264, Paris 1979; II, SCh 293-294, Paris 1982; III, SCh 210- 211, Paris 1974; IV, SCh 100/1-2, Paris 1965; V, SCh 152-153, Paris 1969.
Methodius Olympius, De resurrectione, ed. G. Bonwetsch, GCS 27, Leipzig 1917, 217-424.
Origenes – Hieronymus, Tractatus sive homiliae in psalmos, ed. G. Morin, CCL 78, Turnholti 1958, 1-447.
Origenes, Commentarii in Iohannem, ed. C. Blanc, I-V, SCh 120, Paris 1966; VI, X, SCh 157, Paris 1970; XIII, SCh 222, Paris 1975; XIX-XX, SCh 290, Paris 1982; XXVIII-XXXII, SCh 385, Paris 1992.
Origenes, Contra Celsum, ed. M. Borret, I-II, SCh 132, Paris 1967; III-IV, SCh 136, Paris 1968; V-VI, SCh 147, Paris 1969; VII-VIII, SCh 150, Paris 1969; Introduction et index, SCh 227, Paris 1976.
Origenes, De principiis, ed. H. Crouzel – M. Simonetti, I-II, SCh 252-253, Paris 1978; III-IV, SCh 268-269, Paris 1980; Compléments et index, SCh 312, Paris 1984.
Origenes, Fragmenta Commentariorum in 1 Epistulam ad Corinthios, ed. C. Jenkins, JTS 9 (1908) 231-247, 353-372 and 500-514; JTS 10 (1909) 29-51.
Origenes, Commentarii in Psalmos (fragmenta), in: Methodius Olympius, De resurrectione I 22-23, ed. G. Bonwetsch, GCS 27, Leipzig 1917, 242-250.
Origenes, Stromata (fragmenta), in: Hieronymus, Liber ad Pammachium contra Iohannem Hierosolymitanum Episcopum et Rufinum Origenis Adsertorem, ed. J.-L. Feiertag, CCL 79A, Turnholti 1999, 40-48.
Pelagius, In Epistulam 1 ad Corinthios Expositio, ed. A. Hamman, PLS 1, Paris 1958, 1181-1236.
Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. A. Kroymann, CCL 1, Turnholti 1954, 441-726.
Tertullianus, De carne Christi, ed. A. Kroymann, CCL 2, Turnholti 1954, 871-917.
Tertullianus, De praescriptione haereticorum, ed. R.F. Refoulé, CCL 1, Turnholti 1954, 185-224.
Tertullianus, De resurrectione carnis, ed. J.G.P. Borleffs, CCL 2, Turnholti 1954, 919-1012.
Theodoretus Cyrensis, Commentarius in Epistulam 1 ad Corinthios, PG 82, 225-376.
AlexandreJ., Une chair pour la gloire. L’anthropologie réaliste et mystique de Tertullien, Théologie historique 115, Paris 2001. (Crossref)
Altermath F., Du corps psychique au corps spirituel. Interprétation de 1 Cor. 15, 35-49 par les auteurs chrétiens des quatre premiers siècles, Tübingen 1977.
Barrett C.K., A Commentary on the First Epistle to the Corinthians, London 1968. (Crossref)
Boucaud P., Corpus Paulinum. L’exégèse grecque et latine des Épitres au premier millénaire, RHR 230 (2013) fasc. 3, 299-332. (Crossref)
Crouzel H., Origène, Paris 1985.
DeAndia Y., Homo vivens. Incorruptibilité et divinisation de l’homme selon Irénée de Lyon, Paris 1986. Fletcher P.J., Resurrection Realism. Ratzinger the Augustinian, Eugene 2014.
Gundry R.H., Sîma in Biblical Theology with Emphasis on Pauline Anthropology, Cambridge 1976. (Crossref)
Jewett R., Paul’s Anthropological Terms. A Study of Their Use in Conflict Settings, Leiden 1971. Kovacs J.L., 1 Corinthians Interpreted by Early Christian Commentators, Grand Rapids 2005.
Léon-Dufour X., Ciało, in: Słownik teologii biblijnej, translated from French to Polish: K. Romaniuk, Poznań – Warszawa 1985, 140-146.
Mees M., Paulus, Origenes und Methodius über die Auferstehung der Toten, “Augustinianum” 26 (1986) 103-113. (Crossref)
Mejzner M., Studio sull’escatologia di Metodio di Olimpo (Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum in Theologia et Scientiis Patristicis), Roma 2007.
Mejzner M., L’escatologia di Metodio di Olimpo, SEA 124, Roma 2011.
Orbe A., Antropología de San Ireneo, Madrid 1969.
Osborn E., Irenaeus of Lyons, Cambridge 2001. (Crossref)
Pietrella E., ”Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt” (1 Co XV, 50), “Aevum” 49 (1975) 36-76.
Prigent P., Justin et l’Ancien Testament. L’argumentation scripturaire du traité contre toutes les hérésies comme source principale du Dialogue avec Tryphon et de la première apologie, Paris 1964.
Prinzivalli E., Magister Ecclesiae. Il dibattito su Origene fra III e IV secolo, SEA 82, Roma 2002.
Robinson J.A.T., The Body: A Study in Pauline Theology, London 1952.
Rosik M., Pierwszy List do Koryntian. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2009.
Sand A., Der Begriff “Fleisch” in den paulinischen Hauptbriefen, Regensburg 1967.
Schauf W., Sarx. Der Begriff “Fleisch” beim Apostel Paulus unter besonderer Berücksichtigung seiner Erlösungslehre, Münster 1924.
Simonetti M., Asiatica (cultura), DPAC I 414-416.
Simonetti M., Lettera e/o allegoria. Un contributo alla storia dell’esegesi patristica, SEA 23, Roma 1985.
Simonetti M., Modelli culturali nella cristianità orientale del II-III secolo, in: De Tertullien aux Mosarabes. Antiquité tardive et Christianisme ancien (IIIe-VIe siècles). Mélanges offerts à Jacques Fontaine, ed. L. Holtz – J.C. Fredouille – M.H. Jullien, vol. 1, Paris 1992, 381-392.
Simonetti M., Teologia alessandrina e teologia asiatica al concilio di Nicea, “Augustinianum” 13 (1973) 369-398. (Crossref)
Spicq C., Theological Lexicon of the New Testament, vol. 3, Peabody Mass. 1994.
Szram M., Ciało zmartwychwstałe w myśli patrystycznej przełomu II i III wieku, Lublin 2010.
The New International Dictionary of New Testament Theology, ed. C. Brown, vol. 1-3, Exeter – Devon – Grand Rapids – Michigan 1975-1978.
Vitores A., Identidad entre el cuerpo muerto e resuscitado en Origenes segun el De resurrectione de Metodio di Olimpo, Studium Biblicum Franciscanum, Analecta 18, Jerusalem 1981.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
License
Papers published in Vox Patrum are covered by the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) licence. Authors and users can use published works licensed under the CC-BY-ND since 2018. For earlier publications, copyrights are available under fair use rights in accordance with the Act of February 4, 1994 on copyrights and related rights.
