„Wielka i bardzo ciężka zaraza nastąpiła w Rzymie, jakiej nie pamiętano za czasów innych pontyfików”. Zarazy i choroby według "Liber Pontificalis"
Michal Jan Ludewicz
KUL , PolskaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie w jaki sposób autorzy Liber Pontificalis postrzegali doświadczenie zarazy i choroby. W pierwszej części tekstu scharakteryzowano okoliczności powstania zbioru papieskich biografii. Szczególny nacisk położony został na zagrożenia, z jakimi zmagała się ludność Italii w VI wieku. Druga część pracy poświęcona została wybuchom zarazy przedstawionym w Liber Pontificalis. Opisując rzeczywistość zarazy autorzy posługiwali się zwrotami: pestilentia, clades, mors. Najczęściej zarazy przedstawiano jako wydarzenia spowodowane przyczynami naturalnymi. Jednakże odnaleźć można również fragment przypisujący wybuch zarazy gniewowi Bożemu. Trzecia część pracy dotyczy chorób, które dotykały jednostki. Najwięcej miejsca w opisie stanu zdrowia autorzy Liber Pontificalis poświęcili papieżom. Przekazali jednakże również informacje o chorobach, które dotknęły, cesarza, biskupa, żołnierza czy urzędnika. Choć tylko niektóre ze schorzeń okazały się śmiertelne, z lektury Liber Pontificalis można wyciągnąć wniosek, że każda z dolegliwości wywierała konkretny wpływ na życie doświadczanej przez nią jednostki.
Słowa kluczowe:
Liber Pontificalis, zaraza, plaga, choroba, Rzym, papiestwoBibliografia
Liber Pontificalis I-XCVI (usque ad annum 772), ed. M. Ożóg – H. Pietras, Synodi et Collectiones Legum 9, ŹMT 74, Kraków 2014; Liber Pontificalis XCVII-CXII (ann. 772-891), ed. M. Ożóg – H. Pietras, Synodi et Collectiones Legum 10, ŹMT 75, Kraków 2015, tr. R. Davis, The Book of Pontiffs (Liber Pontificalis). The Ancient Biographies of First Ninety Roman Bishops to AD 715, Liverpool 2010; The Lives of the Eighth-Century Popes (Liber Pontificalis), Liverpool 2007; The Lives of the Ninth-Century Popes (Liber Pontificalis), Liverpool 1995.
Paulus Diaconus, Historia Langobardorum, ed. L. Bethmann – G. Waitz, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rervm Langobardicarvm et Italicarvm saec. VI-IX, Hannoverae 1878, p. 12-187, tr. W.D. Foulke, History of the Langobards by Paul the Deacon, Philadelphia 1907.
Arnaldi G., Deusdedit, in: Enciclopedia dei papi, v. 1: Pietro, santo - Anastasio bibliotecario, antipapa, ed. G. Barone et al., Roma 2000, p. 582-583.
Airlie S., Private Bodies and the Body Politic in the Divorce Case of Lothar II, “Past and Present” 161 (1998) p. 3-38. (Crossref)
Bachrach B., Charlemagne’s Early Campaigns (768-777), A Diplomatic and Military Analysis, Leiden 2013. (Crossref)
Christie N., The Lombards, The ancient Longobards, Oxford 1998.
Durliat J., Adeodatus I., in: The Papacy, An Encyclopedia, v. 1, ed. P. Levillain, New York – London 2002, p. 5-6.
Fabbro E., Warfare and the making of Early Medieval Italy (568-652), New York 2020. (Crossref)
Heather P., The Restoration of Rome, Barbarian Popes and Imperial Pretenders, Oxford 2013.
Hibbert C., Rome. The Biography of a City, New York – London 1985.
Kelly J.N.D., The Oxford Dictionary of Popes, Oxford – New York 1989.
Lee A.D., From Rome to Byzantium AD 363 to 565: The Transformation of ancient Rome, Edinburgh 2013. (Crossref)
Liverani P., Saint Peter’s, Leo the Great, and the Leprosy of Constantine, “Papers of the British School at Rome” 76 (2008) p. 155-172. (Crossref)
Little L.K., Plague and The End of Antiquity. The Pandemic of 541-750, Cambridge 2007. (Crossref)
Ludewicz M., „Bóg codziennie przez swoje sługi czyni znaki i wielkie cuda”. Cuda przejawem władzy Boga nad światem w świetle Liber Pontificalis, in: Kościół na drogach przeszłości, ed. J. Walkusz – M. Nabożny, Lublin 2020, p. 145-160.
Machado C., Rome, sieges of, in: The Oxford Dictionary of Late Antiquity, ed. O. Nicholson, v. 2, Oxford 2018, p. 1308.
Mann H., The Lives of the Popes in The early Middle Ages, v. 1: The Popes under the Lombard Rule, St. Gregory I. (The Great) to Leo III 590-795, p. 1: 590-657, London 1914.
Mann H., The Lives of the Popes in The early Middle Ages, v. 1: The Popes under the Lombard Rule, St. Gregory I. (The Great) to Leo III 590-795, p. 2: 657-795, London 1914.
McCormick M., Gregory of Tours on Sixth-Century Plague and other Epidemics, “Speculum” 96/1 (2021) p. 38-96. (Crossref)
McKitterick R., Rome and the Invention of the Papacy. The Liber Pontificalis, Cambridge 2020. (Crossref)
Maddicott J.R., Plague in Seventh-Century England, “Past and Present” 156 (1997) p. 7-54. (Crossref)
Noble T.X., The Republic of St. Peter, The Birth of The Papal State (680-825), Philadelphia 1991.
Potter D.S., The Roman Empire at Bay AD 180-395, London – New York 2004. (Crossref)
Roy J., Saint Nicholas I, London 1901.
Rubery E., Conflict or Collusion? Pope Martin (649-654/5) and the Exarch Olympius in Rome after the Lateran Synod of 649, „Studia Patristica” 52 (2012) p. 339-367.
Sessa K., Exceptionality and Invention: Silvester and the Late Antique ‘Papacy’ at Rome, “Studia Patristica” 46 (2010) p. 77-94.
Sheedy C.E., Deusdedit, Pope, St., in: New Catholic Encyclopedia, v. 4, New York 1967, p. 822.
Sigal P.-A., Sickness of the Pope, Middle Ages, in: The Papacy, An Encyclopedia, v. 3, ed. P. Levillain, New York – London 2002, p. 1415-1417.
Sotinel C., Vigilius, in: The Papacy, An Encyclopedia, v. 3, ed. P. Levillain, New York – London 2002, p. 1616-1618.
Stathakopoulos D., Famine and Pestilence in the Late Roman and Early Byzantine Empire, New York 2004.
Stavrianeas N.G. – Toumbis Ioannou E., Constantine the Great and leprosy: fact or fiction?, “Clinics in Dermatology” 27 (2009) p. 139-141. (Crossref)
Ullmann W., A Short History of the Papacy in the Middle Ages, London – New York 2005.
Vogel C., Liber Pontificalis, in: Encyclopedia of Ancient Christianity, v. 2, ed. A. Di Berardino, Downers Grove 2014, p. 564.
Woods D., Olympius and the “Saracens” of Sicily, “Byzantine and Modern Greek Studies” 27 (2003) p. 262-265. (Crossref)
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
