Śmierć jako nośnik znaczeń symbolicznych – w poszukiwaniu patrystycznych inspiracji Pseudo-Garniera z Langres
Krzysztof Bardski
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa , PolskaAbstrakt
Pseudo-Garnier z Langres zawarł w swoim glosariuszu symboli biblijnych sześć alegorycznych znaczeń śmierci. Kojarzy się ona z umartwieniem, pychą, diabłem, nienawiścią do braci, grzechem oraz wieczną karą przeznaczoną dla grzeszników. Wszystkie interpretacje alegoryczne mają wydźwięk moralny i zdecydowana większość (z wyjątkiem umartwienia) ujmuje śmierć z negatywnej perspektywy. W toku badań udało się dotrzeć do wszystkich źródeł stanowiących bezpośrednie inspiracje dla Pseudo-Garniera z Langres, są to mianowicie: Moralia Grzegorza Wielkiego, Glossa Ordinaria oraz Komentarz do Psalmów Manegolda z Lautenbach, przypisywany Bedzie Czcigodnemu. Jednak pośrednio można dopatrzeć się inspiracji sięgających św. Augustyna. Autor glosariusza stara się pozostać wierny źródłom, z których korzysta. Ma świadomość, że jego praca stanowi posługę, mającą na celu uporządkowanie i sklasyfikowanie spuścizny interpretacji alegorycznej. Jego dzieło nie ma charakteru twórczego, lecz stara się przedstawić te skojarzenia symboliczne, które stanowią główny nurt chrześcijańskiej alegorystyki biblijnej.
Słowa kluczowe:
śmierć, symbol, Biblia, Garnier z Langres, interpretacja alegoryczna, Augustyn, Grzegorz WielkiBibliografia
Anselmus Laudunensis, Enarrationes in Apocalypsin, PL 169, 1499-1586.
Anselmus Laudunensis, Radulfus Laudunensis et schola, Glossa ordinaria, PL 113-114.
Augustinus Hipponensis, Contra Julianum, PL 44, 641-874, tł. W. Eborowicz, Augustyn, Przeciw Julianowi, PSP 19/1-2, Warszawa 1977.
Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, ed. E. Dekkers – J. Fraipont, CCL 38-40, tł. J. Sulowski, Augustyn, Objaśnienia Psalmów, PSP 37-42, Warszawa 1986.
Bruno Carthusianorum, Expositio in epistolas Pauli, PL 153, 11-567.
Garnerius Lingonensis (Pseudo), Allegoriae totius Sacrae Scripturae, PL 112, 849-1088, tł. P.G. di Domenico, Rabano Mauro (pseudo), Allegorie sulla Scrittura, Cittá del Vaticano 2002; tł. P. Throop, Anonymous, Allegories in All Holy Scripture, Charlotte, Vermont 2009.
Gregorius I, Moralia in Job, ed. M. Adriaen, CCL 143A-B, tł. T. Fabiszak – A. Strzelecka – R. Wójcik, Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 1, ks.1-5, Źródła Monastyczne 39, Tyniec 2006; K. Nastał, L. Gładyszewski, A. Wójcik, E. Buszewicz: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 2, ks.6-10, Źródła Monastyczne 41, Tyniec 2006; S. Naskręt, E. Buszewicz, K. Nastał. L. Gładyszewski: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 3, ks.11-16, Źródła Monastyczne 44, Tyniec 2007; E. Buszewicz, A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 4, ks.17-22, Źródła Monastyczne 63, Tyniec 2013; A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 5, ks.23-27, Źródła Monastyczne 75, Tyniec 2015; A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 6, ks.28-32, Źródła Monastyczne 77, Tyniec 2016; A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, tom 7 ks.33-35, Źródła Monastyczne 78, Tyniec 2016.
Haymo Antissiodorensis, Explicatio in Apocalypsin, PL 70, 1056-1106 = PL 117, 295-358,
Manegoldus Lautenbacensis, De libro Psalmorum, PL 93, 477-1097.
Petrus Abaelardus, Expositio in Epistolam Pauli ad Romanos, PL 178, 783-978.
Petrus Lombardus, Collectanea in epistolas Pauli, PL 191, 1296-192, 520.
Petrus Lombardus, Commentaria in Psalmos, PL 191, 55-1296.
Remigius Antissiodorensis, Enarrationes in Psalmos, PL 131, 133-844.
Rupertus Tuitiensis, Commentaria in Apocalypsin, PL 169, 825-1214.
Thomas de Aquino, Summa Theologiae, t. 1-3, opr. P. Caramello, Torino – Roma 1952-1956, tł. G. Kurylewicz – Z. Nerczuk – M. Olszewski, Traktat o Bogu. Summa teologii, kwestie 1-26, Kraków 1999.
Bardski K., Medieval Glossary of Biblical Symbols – Pseudo-Garnier’s of Langres „Allegoriae in Universam Sacram Scripturam”, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 27/2 (2019) s. 33-42.
Bardski K., Alegoryczno-symboliczna interpretacja Biblii, Kraków 2016.
Bardski K., Rzecz-symbol jako locus theologicus w ponaddosłownej interpretacji Biblii, „Ethos” 33 (2020) (w druku).
Gansweidt B., Lexicon des Mittel Alters, München 2002.
Glorieux P., Pour revaloriser Migne, Mélanges de science religieuse. Cahier supplémentaire, Lille 1952.
Machielsen I., Clavis patristica Pseudoepigraphorum Medii Aevi, Turnhaut 1994.
Morin G., Le Pseudo-Bède sur les Psaumes et l’Opus super Psalterium de Maître Manegold de Lautenbach, „Revue Bénedictine” 28 (1911) s. 331-340. (Crossref)
Spicq C., Esquisse d’une histoire de l’exégèse latine au moyen age, Paris 1944.
Stegmüller F., Repertorium Biblicum Medii Aevi, Madrid 1950.
Weisweiler H., Die handschriftlichen Vorlagen zum Erstdruck von Beda, In Psalmorum Librum exegesis, „Biblica” 18 (1937) s. 197-204.
Wilmart A., Les Allégories sur l’Écriture attribuées à Raban Maur, „Revue Bénedictine” 32 (1920) s. 47-56. (Crossref)
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
