Choroby duszy i ciała człowieka według brytyjskich i irlandzkich ksiąg pokutnych
Wojciech Marek Witowski
Wydział Teologii KUL, Instytut Historii Kościoła i Patrologii , PolskaAbstrakt
W życie człowieka wpisana jest rzeczywistość choroby. Dotyka ona zarówno ciała ludzkiego w postaci różnych dolegliwości i niedomagań, jak również, przez grzech, dotyka w analogiczny sposób jego duszy. Ponieważ człowiek jest jednością, musi troszczyć się o aspekt cielesny oraz duchowy, nie pomijając żadnego elementu składającego się na jego człowieczeństwo. W niniejszym artykule autor odpowiada na pytanie, w jaki sposób w starożytności chrześcijańskiej w Kościele Iroszkockim rozumiano choroby duszy i ciała człowieka. Dla osiągnięcia tego celu dokonał analizy wybranych kanonów z irlandzkich i brytyjskich ksiąg pokutnych. Penitencjały dotyczą przede wszystkim życia religijnego ówczesnych ludzi, dlatego analiza pozwoliła wydobyć przede wszystkim informacje na temat duchowej choroby, czyli grzechu oraz lekarstw pozwalających na jego leczenie. Na ile pozwalał na to materiał źródłowy w analizie uwzględniono również fizyczny aspekt choroby. Zastosowana metoda pozwoliła nakreślić obraz choroby duszy i ciała człowieka w późnej starożytności w oparciu o irlandzkie i brytyjskie księgi pokutne.
Słowa kluczowe:
choroba, grzech, Iroszkoci, lekarstwo, penitencjały, pokuta, spowiedź, Księgi pokutneBibliografia
Capitula Dacheriana, tłum. A. Caba: Capitula Dacheriana, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 115-131.
Capitula Theodori, tłum. A. Baron, A. Caba: Rozdziały Teodora, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 161-180.
Columbanus, De diversitate culparum, tłum. S. Kalinkowski: Kolumban, O różnych przewinieniach, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 38-47.
Discipulus Umbriensium, tłum. A. Baron: Discipulus Umbriensium, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 131-160.
Excarpsum de canonibus catholicorum Patrum vel Poenitential ad remedium animarum domini Egberti archiepiscopi Eburacae civitatis, tłum. A. Baron, A. Caba: Wyciąg z kanonów Ojców katolickich lub pokutne środki lecznicze dla dusz, arcybiskupa Egberta z Yorku, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 181-193.
Paenitentiale quod dicitur Bigotianum, tłum. A. Caba: Penitencjał zwany Bigotianum, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 249-259.
Paenitentiale Sancti Columbani, tłum. S. Kalinkowski: Księga pokutna św. Kolumbana, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 31-37.
Poenitentiale Cummaeani, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Kummeana, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 70-85.
Poenitentiale Pseudo-Cummaeani, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga pokutna Pseudo-Kummeana, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 86-114.
Poenitentiale Vinniani, tłum. A. Baron, J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Księga Pokutna Finniana, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 14-24.
Sancti Egberti Eboracensis archiepiscopi poenitentiale libri V, tłum. A. Baron. J. Łukaszewska-Haberko, H. Pietras: Penitencjał św. Egberta arcybiskupa Yorku w pięciu księgach, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 201-245.
Synodus alia S. Patricii, tłum. B. Frontczak: Drugi synod świętego Patryka, w: Księgi pokutne (tekst łaciński, grecki i polski), oprac. A. Baron, H. Pietras, Synody i Kolekcje Praw, tom V, ŹMT 58, Kraków 2011, s. 65-69.
Cahill T., How the Irish saved civilizaion. The Untold Story of Ireland’s Heroic Role from the Fall of Rome to the Rise od Medieval Europe, New York 1995.
Daniélou J., Marrou H.I., Historia Kościoła, Od początków do roku 600, tom I, tłum. M. Tarnowska, Warszawa 1986.
Dooley A., The Plague and Its Consequences in Ireland, w: Plague and the End of Antiquity. The Pandemic of 541-750, red. L.K. Little, Cambridge 2007, s. 215-228. (Crossref)
El-Radhi A.S., History of Fever, w: Clinical Manual of Fever in Children, red. J. Caroll, A.S. El-Radhi, N. Klein, Berlin 2009, s. 287-298. (Crossref)
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Sandomierz 2013.
Katolo A.J., Koncepcje zdrowia i choroby w starożytnej kulturze klasycznej i w ujęciu biblijnym. Próba porównania, „Studia Gdańskie” 24 (2009), s. 195-209.
Kieling M., Dwanaście sposobów odpuszczenia grzechów? Praktyka pokutna wczesnośredniowiecznego Kościoła na podstawie »Penitencjału Egberta«, „Teologia praktyczna” 13 (2012), s. 83-95. (Crossref)
Kosecki B., Wyznanie grzechów w praktyce pokuty Kościoła na Zachodzie, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 29 (1976) nr 2-3, s. 65-81 (Crossref)
Kwiatkowski D., Rzeczywistość grzechu i praktyki pokutne w Paenitentiale Vigilianum (Albeldense), „Liturgia Sacra” 18 (2002) nr 1, s. 113-126.
Misiarczyk L., Osiem duchów zła i sposoby walki z nimi według Ewagriusza z Pontu, Kraków 2015.
Strzelczyk J., Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987.
Szpetkowska B.J., Zamienniki pokut w ujęciu irlandzkich i brytyjskich ksiąg pokutnych, „Polonia Sacra” 24 (2020), nr 1, s. 113-134. (Crossref)
Wołek A.M., Metaforyka i symbolika krwi w tradycji antycznej, w: Źródła Humanistyki Europejskiej, tom 6, red. K. Korus, Kraków 2013, s. 209-218.
Worbs M., Leczniczy charakter sakramentu pokuty, w: Wiara a zdrowie (II), red. L. Sochocka, M. Worbs, Opole 2016, s. 91-106.
Zawadzki W., Bernharda Poschmanna nauka o pokucie wczesnośredniowiecznej, „Studia Warmińskie” 47 (2010), s. 181-195.
Wydział Teologii KUL, Instytut Historii Kościoła i Patrologii
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
