Teoria pulsu w starożytności
Judyta Krajewska
Uniwersytet Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa , PolskaAbstrakt
Rytmiczny ruch naczyń, polegający na rozciąganiu i skurczu ich ścian, na skutek mechanicznego działania tłoczonej przez serce krwi dostarcza wiele istotnych informacji o pracy naszego serca, naszym samopoczuciu, emocjach. Już w starożytności doceniano jego znaczenie dla oceny mierzalnych parametrów życiowych. Nie wszystkie jednak imiona starożytnych medyków zajmujących się tą tematyką są znane i uwzględniane w narracji historii medycyny. Praxagoras, Herofilus, czy Eratistratos to imiona wielkich lekarzy, którzy w znacznym stopniu przyczynili się do badań nad pulsem, a których dzieła stały się postawą do dalszych badań nad pulsem przez Galena jego następców. Marcellinus, medyk nieznany do niedawna w historii medycyny, mocno akcentował w swoim traktacie konieczność połączenia teorii i praktyki w kształceniu przyszłych lekarzy. Jego zdaniem nauka praktyczna, pozwalała dopracować umiejętność prawidłowej oceny i sposobu mierzenia tętna, które najlepiej było wyczuwalne w nadgarstku. To właśnie dzięki zapomnianym starożytnym badaczom, znanym często tylko z przekazów ich kontynuatorów medycyna starożytna uczyniła mierzenie pulsu podstawowym narzędziem diagnozy pomocnym dla określenia problemów zdrowotnych pacjenta.
Słowa kluczowe:
puls, historia medycyny, starożytnośćBibliografia
Arystoteles, O częściach zwierząt, tłum. P. Siwek, s.616-757, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 3, Warszawa 1992, s.1-757.
A. Cornelii Celsi, De medicina libri octo, ed. Ch.V. Daremberg, Lipsiae 1891.
Galeni Opera de pvlsibvs Hermanno Crvserio Campensi interprete. Quae in hoc opere continentur, proxima pagina indicabit, Parisiis 1532.
Diogenes Leartios, Vitae philosophorum, tł. W. Olszewski, Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, Warszawa 1984.
Pseudo-Rufus, Synopsis de pulsibus, ed. Daremberg, tł. H. von Staden, Cambridge 1989.
Banarsidass M., Sharma. A Critical Survey of Indian Philosophy, Chandradhar 2000.
Boylan M., Galen: on blood, the pulse, and the arteries, „Journal of the History of Biology” 40/2 (2007) s. 207-230. (Crossref)
Breasted J.H., The Edwin Smith Surgical Papyrus: published in facsimile and hieroglyphic transliteration with translation and commentary in two volumes, Chicago 1991.
Dobson J.F., Herophilus of Alexandria, „Proceedings of the Royal Society of Medicine”, 1925, s. 9-32. (Crossref)
Ghasemzadeh N. – Zafari A.M., A brief journey into the history of the arterial pulse, „Cardiology Research and Practice” 11 (2011) s.1-14 (Crossref)
R. L. Gupta, Science of sphygmica or sage kanád on pulse : an English translation with Sanskrit passages, Indie, 1891, s. 1-128.
Gryglewski R.W., Rola czynników kulturowych w kształtowaniu się badań anatomicznych opartych o autopsję ludzkiego ciała, „Kultura i Historia” 29 (2016) s. 55-84.
Flaws B., The Technique of Examining the Pulse. The Secret of Chinese Pulse Diagnosis, Colorado 1995.
Furley D.J. – Wilkie J.S., Galen on Respiration and the Arteries, Princeton 1984. (Crossref)
Ganz J., Herophilus and vivisection: A re-appraisal, „General aspects of history and philosophy” 2015, s. 5-12 (Crossref)
Harris C.R.S., Galen’s Pulse-Lore. The Heart and the Vascular System in Ancient Greek Medicine, from Alcmaeon to Galen, Oxford 1973.
Henry J., The Edwin Smith Surgical Papyrus, London 1984.
Horine E., An epitome of ancient pulse lore, „Bulletin of the History of Medicine” 10 (1941) s. 209-249.
Huang T.N., The Yellow Emperor’s Classic of Internal Medicine, tł. I. Veith, New York 1966.
Kajdański E., Chiny: leksykon, Warszawa 2011.
Katolo A., Koncepcje zdrowia i choroby w starożytnej kulturze klasycznej i w ujęciu biblijnym. Próba porównania, „Studia Gdańskie” 24 (2009) s. 193-209.
Lewis O., Marcellinus’ De pulsibus: a Neglected Treatise on the Ancient. Art of the Pulse, „Scripta Classica Israelica” 34(2015) s. 195-214.
Kovacs M., The Epic of Gilgamesh, Stanford 1989.
Kumaniecki K.F., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1987.
Marketos S.G. – Poulakou-Rebelakou E., Traditional medicine in ancient Greece (coexistence of Asclepian art and Hippocratic medicine), „Przegląd Lekarski” 52/12 (1995) s. 612-614.
Michon P., The Spread of Rhythm in Life Science and Medicine (1st – 2nd century AD) – part 2, „Rhuthmos”, 2017, s. 321-326.
Myths from Mesopotamia: Creation, The Flood, Gilgamesh, and Others, tł. S. Dalley, Oxford 2000.
Nunn J.F., Ancient Egyptian Medicine, London 1996.
Praagh R. van – Praagh S. von, Aristotle’s „triventricular” heart and the relevant early history of the cardiovascular system, CHEST Journal , 84/4 (1983) s. 462-468. (Crossref)
Staden H. von, The discovery of the body: human dissection and its cultural contexts in ancient Greece, „Yale Journal of Biology and Medicine” 65 (1992) s. 223-241.
Staden H. von, Herophilus the Art of Medicine in Early Alexandria, Cambridge 1989.
Upadhyay V.G.P., The Science of Pulse Examination in Ayurveda, New Delhi 1997.
Wang J., The Doctorine of the Pulse. History of Chinese Medicine; Being a Chronicle of Medical Happenings in China from Ancient Times, New York 1973.
Walzer R., Galen on Jews and Christians, London 1949.
Wills A., Herophilus, Erasistratus, and the birth of neuroscience, „Lancet” 354 (1999) s. 1719-1720. (Crossref)
Wiltse L.L. – Pait T.G., Herophilus of Alexandria (325-255 B. C.). The father of anatomy, „Spin” 23 (1998) s. 1904-1914. (Crossref)
Vlachopoulos C. – O’Rourke M., Genesis of the normal and abnormal arterial pulse, „Current Problems in Cardiology” 25/5(2000) s. 303-367. (Crossref)
Smith C.U., The triune brain in antiquity: Plato, Aristotle, Erasistratus, „Journal of the History of the Neurosciences” 19 (2010) s. 1-14. (Crossref)
Siegel R.E., Galen’s System of Physiology and Medicine, New York 1968.
Yuh-Ying Lin Wang – Sheng-Hung Wang – Ming-Yie Jan – Wei-Kung Wang, Past, Present, and Future of the Pulse Examination (脈診 mài zhěn), „Journal of Traditional and Complementary Medicine” 2/3 (2012) s. 164-185. (Crossref)
Zarshenas M.M. – Abolhassanzadeh Z. – Faridi, P. – Mohagheghzadeh A., Sphygmology of Ibn Sina, a Message for Future, „Heart Wievs” 14/3 (2013) s. 155-159. (Crossref)
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
