Proweniencja oraz funkcja teorii kosmologicznych następstw niesprawiedliwych rządów w zwierciadle Jonasza z Orleanu (ok. 780-843)
Małgorzata Chudzikowska-Wołoszyn
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5631-7259
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie popularnej pośród moralistów karolińskich VIII i IX w. idei, mówiącej o kosmologicznych konsekwencjach królowania. Przekonanie o tym, że grzechy króla mogą zagrozić całej społeczności było szczególnie silnie akcentowane w piśmiennictwie o charakterze wzorcotwórczym oraz napominającym. Tym samym motyw ten odnajdujemy w tak licznie powstających w czasie panowania Karola Wielkiego (747-814) i Ludwika Pobożnego (778-840) listach do władców oraz zwierciadłach. Podstawą podjętych w pracy analiz jest zwierciadło książęce (speculum principis) – De institutione regia - które ok. 831 r. biskup Orleanu Jonasz napisał dla cesarskiego syna Pepina I, króla Akwitanii (797-838). W III rozdziale tego dzieła zawarta została swoistego rodzaju kosmologiczna reguła władzy, zgodnie z którą pomiędzy kondycją cnót panującego a stanem jego ziemi i ludzi istniała ścisła i szczególna korelacja. Niesprawiedliwy król burzył bowiem równowagę kosmosu. Sprowadzał na swój lud klęski żywiołowe, choroby oraz śmierć. Autorka skoncentruje się na omówieniu proweniencji owej kosmologicznej idei współzależności pomiędzy sprawiedliwością króla i porządkiem kosmosu. Odniesie się również do jej roli w retoryce, którą przyjął Jonasz z Orleanu. W artykule – komparatystycznie - przywołane zostaną także inne zwierciadła karolińskie, podejmujące temat kosmologicznych konsekwencji królowania.
Słowa kluczowe:
De institutione regia, speculum principis, Jonasz z Orleanu, literatura karolińska, kosmologiczne następstwaBibliografia
Concilium Parisiense (a. 829), MGH, Conc. 2,2, red. A. Werminghoff, Hannover 1908, s. 609-668.
Jonae opusculum de institutione regia, Migne PL 106, 279C-306A.
Ionae Aurelianensis episcopi opusculum de institutione regia, w: Veterum aliquot scriptorum qui in Galliae bibliothecis, maxime Benedictinorum, latuerant spicilegium, t. 5, red. L. D’Achery, Paris 1661, s. 57-104.
Pseudo-Cyprianus, De XII abusiuis saeculi. Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, red. S. Hellmann, Leipzig 1909.
Anton H.H., Fürstenspiegel und Herrscherethos in der Karolingerzeit, Bonn 1968.
Anton H.H., Fürstenspiegel, Lateinisches Mittelalter, w: Lexicon des Mittelalters, t. 4, München – Zürich 1989, s. 1040-1049.
Berges W., Die Fürstenspiegel des Hohen und Späten Mittelalters, Leipzig 1938.Bober A., Studia i teksty patrystyczne, Kraków 1967.
Born L.K., The specula principis of the Carolingian Renaissance, „Revue belge de Philologie et d‘Histoire” 12 (1933) s. 583-612. (Crossref)
Bradley R., Backgrounds of the Title Speculum in Medieval Literature, „Speculum” 29 (1954) s. 100-115. (Crossref)
Clayton M., De duodecim abusivis, Lordship and Kingship in Anglo-Saxon England, w: Saint and Scholars. New Perspectives on Anglo-Saxon Literature and Culture in Honour of Hugh Magennis, red. S. McMilliams, Cambridge 2012, s. 141-163.
Dyson R.W., A Ninth- Century Political Tract. The Institutione Regia of Jonas of Orleans, Smithtown 1983.
Enright M.J., Iona, Tara and Soissons: The Origin of the Royal Anointing Ritual, Berlin – New York 1985. (Crossref)
Fałkowski W., Karolińskie zwierciadło władcy – powstanie gatunku, w: Europa barbarica, Europa christiana, red. R. Michałowski, Warszawa 2008, s. 59-74.
Fałkowski W., Wielki król. Ideologiczne podstawy władzy Karola Wielkiego, Warszawa 2011.
Gieysztor A., Władza Karola Wielkiego w opinii współczesnej, Warszawa 1938.
Grabes H., The Mutable Glass, Mirror-imagery in titles and texts of the Middle Ages and English Renaissance, Cambridge 1982.
Grigg J., The Just King and De Duodecim Abusiuis Saeculi, „Parergon” 27/1 (2010) s. 27-51. (Crossref)
Manitius M., Geschichte der Lateinischen Literatur des Mittelalters, t. 1, München 1959.
McKitterick R., Królestwa Karolingów. Władza – konflikty – kultura 751-987, tł. B. Hlebowicz – M. Wilk, Warszawa 2013.
Meens R., Politics, mirrors of princes and the Bible: sins, kings and the well-being of the realm, „Early Medieval Europe” 7 (1998) s. 345-357. (Crossref)
Sedlemeier F., Laienparänetischen Schriften der Karolingerzeit: Untersuchungen zu ausgewählten Texten des Paulinus von Aquileia, Alkuins, Jonas von Orleans, Dhuodas und Hinkmars von Reims, Neuried 2000.
Serejski M.H., Idea jedności karolińskiej. Studium nad genezą wspólnoty europejskiej w średniowieczu, Warszawa 1937.
Thurneysen R., Morands Fürstenspiegel, „Zeitschrift für celtische Philologie” 11/1 (1917) s. 56-106. (Crossref)
Wormald P., Celtic and Anglo-Saxon Kingship: Some Further Thoughts, w: Sources of Anglo-Saxon Culture, t. 20, red. P. Szarmach – V.D. Oggins, Kalamazoo 1986, s. 151-183.
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego https://orcid.org/0000-0001-5631-7259
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
