Kościół wobec chorych fizycznie i duchowo w świetle wybranych wschodnich tekstów prawnych IV wieku
Abstrakt
W niniejszym artykule opisano stanowisko Kościoła wobec chorych fizycznie i duchowo. W rozważaniach oparto się na analizie wschodnich tekstów prawnych IV w., takich jak: Euchologion Serapiona, Kanony Hipolita, Kanony Atanazego, Konstytucje Apostolskie, Kanony Ojców Greckich autorstwa biskupów żyjących w IV w., oraz ustawy synodów, które odbyły się w IV w. na Wschodzie. Z przeprowadzonych analiz wynika, że posługa Kościoła wobec chorych miała znaczenie priorytetowe i była dobrze zorganizowana. Realizowana była przede wszystkim w dwóch wymiarach: materialnym (udzielanie jałmużny, zapewnienie leków oraz miejsc w przytułkach) i duchowym (modlitwa lokalnego Kościoła, a zwłaszcza biskupa, odwiedziny przez biskupa i innych duchownych oraz wdowy, wiernych i katechumenów). Chorzy na specjalnych warunkach korzystali z sakramentów (zwłaszcza z pokuty, która w przypadku choroby penitenta mogła być skrócona). Objęci byli też dyspensami dotyczącymi obowiązkowych praktyk modlitwy i postu, jednak nie byli dyspensowani z udzielania jałmużny. Natomiast chorych duchowo, czyli grzeszników i heretyków, Kościół otaczał opieką duszpasterską. Otrzymywali oni duchowe lekarstwa w postaci karcenia i upominania. Gdyby jednak nadal trwali w grzechach lub w herezji, to dla dobra Kościoła, byli usuwani, aby nie zagrażali zdrowiu duchowemu pozostałych członków wspólnoty.
Słowa kluczowe:
Kościół starożytny, choroba, opieka nad chorymi, chorzy, grzech, herezja, prawo, Euchologion Serapiona, Kanony Hipolita, Konstytucje Apostolskie, Kanony Ojców GreckichBibliografia
Canones Athanasii (versio arabica), [wyd. arabsko-polskie], tłum. J. Szymańczyk: Kanony Atanazego (wersja arabska), w: Kanony Ojców Greckich, Atanazego i Hipolita, ŹMT 49 = SCL 3, Kraków 2009, s. 127-173.
Canones Hyppolyti (versio arabica), [wyd. arabsko-polskie], tłum. J. Szymańczyk: Kanony Hipolita (wersja arabska), w: Kanony Ojców Greckich, Atanazego i Hipolita, ŹMT 49 = SCL 3, Kraków 2009, s. 176-203; ed. R.-G. Coquin: Les Canons d’Hippolyte, Paris 1966.
Canones Patrum Graecorum, [wyd. grecko-polskie], tłum. S. Kalinkowski: Kanony Ojców Greckich, w: Kanony Ojców Greckich, Atanazego i Hipolita, ŹMT 49 = SCL 3, Kraków 2009, s. 1-124.
Constitutiones Apostolorum, [wyd. grecko-polskie], tłum. S. Kalinkowski: Konstytucje Apostolskie, układ i opracowanie A. Baron – H. Pietras, ŹMT 42 = SCL 2, Kraków 2007, s. 1-293.
Dokumenty soborów powszechnych (325-787), [wyd. grecko-łacińsko-polskie], tłum. zbiorowe, układ i opracowanie A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24 = DSP 1, Kraków 2001.
Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, [wyd. grecko-łacińsko-polskie], tłum. zbiorowe, układ i opracowanie A. Baron – H. Pietras, ŹMT 52 = SCL 4, Kraków 2010.
Dokumenty synodów od 50 do 381 roku, [wyd. grecko-łacińsko-polskie], tłum. zbiorowe, układ i opracowanie A. Baron – H. Pietras, ŹMT 37 = SCL 1, Kraków 2006.
Euchologion Serapionis, [wyd. grecko-polskie], tłum. A. Caba: Euchologion Serapiona, układ i opracowanie A. Baron – H. Pietras, ŹMT 42 = SCL 2, Kraków 2007, s. 300-318.
Baron A. – Pietras H., Wprowadzenie, w: Konstytucje Apostolskie, ŹMT 42 = SCL 2, Kraków 2007, s. XIII-XVIII.
Barrett-Lennard R.J.S., Christian Healing after the New Testament: Some Approaches to Illness and Healing in the Second, Third and Fourth Centuries, Lanham 1994.
Barrett-Lennard R.J.S., The Canons of Hippolytus and Christian Concern with Illness, Health, and Healing, JECS 13 (2005) fasc. 2, s. 137-138. (Crossref)
Botte B., L’Euchologe de Sérapion est-il authentique?, O 48 (1964) s. 50-56.
Brackman K., Alexandreia und die Kanones des Hippolyt, JbAC 22 (1979) s. 139-149.
Bradshaw P., An Ecumenical Ordination Prayer?, „Studia Liturgica” 26 (1996) s. 202-208. (Crossref)
Brzeziński M., Wiara w doświadczeniu choroby i cierpienia, „Studia nad Rodziną” 17 (32) (2013) fasc. s. 217-233.
Capelle B., L’anaphore de Sérapion, „Muséon” 59 (1946) s. 425-443.
Capelle B., L’anaphore de Sérapion: essai d’exégèse, „Questions Liturgiques” 80 (1999) s. 235-249. (Crossref)
Godlewska D. – Gebreselassie J., Religia a zdrowie i choroba, „Język. Religia. Tożsamość” 1 (17) (2018) s. 223-136.
Hamilton M., Incubation or the Cure of Diseases and Pagan Temples and Christian Churches, London 1906, 20122.
Harris C.H., Visitation of the Sick: Unction, Imposition of Hands and Exorcism, w: Liturgy and Worship: A Companion to the Prayer Books of the Anglican Communion, ed. W.K.L. Clarke – C.H. Harris, London 1932, s. 472-540.
Johnson M.E., A Fresh Look at the Prayers of Sarapion of Thmuis, StLit 22 (1992) s. 163-183. (Crossref)
Johnson M.E., The Prayers of Serapion of Thmuis. A Literary Liturgical and Theological Analysis, OCA 249, Roma 1995.
Maritano M., Serapione di Thmuis, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, ed. A. Di Berardino, vol. 3, Genova – Milano 2008, k. 4856-4857.
Markschies Ch., Wer schrieb die sogenannte Traditio Apostolica? Neue Beobachtungen und Hypothesen zu einer kaum lösbaren Frage aus der altkirchlichen Literaturgeschichte, w: Tauffragen and Bekenntnis: Studien zur sogenannten ‘Traditio Apostolica’ zu den ‘Interrogationes de fide’ and zum ‘Romischen Glaubensbekenntnis’, hrsg. W. Kinzig – C. Markschies – M. Vinzent, Arbeiten zur Kirchengeschichte 74, Berlin 1999, s. 1-74.
Metzger M., Introduction, w: Les Constitution Apostoliques, éd. M. Metzger, t. 1, SCh 320, Paris 1985, s. 11-93.
Mokrzycki B., Różnicowanie się liturgii w „złotym okresie” twórczości eucharystycznej (IV-VII w.). Anafora z Euchologium Serapiona, CT 49 (1979) fasc. 4, s. 109-119.
Nautin P., Canoni d’Ippolito, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, ed. A. Di Berardino, vol. 1, Genova – Milano 2006, k. 850-851.
Nautin P., Costituzioni Apostoliche, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, ed. A. Di Berardino, vol. 1, Genova – Milano 2006, k. 1250-1251
Neunheuser B. – Navascués P. de, Unzione, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, ed. A. Di Berardino, vol. 3, Genova – Milano 2008, k. 5512-5515.
Przybyłek M., Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros, „Collectanea Philologica” 14 (2011) s. 105-118.
Renberg G.H., Where Dreams May Come, vol. I: Incubation sanctuaries in the Greco-Roman world, Religions in the Graeco-Roman World 184, Leiden 2017. (Crossref)
Rousselle R., Healing Cults in Antiquity: The Dream Cures of Asclepius of Epidaurus, „Journal of Psychohistory” 12 (1985) fasc. 3, s. 339-352.
Starowieyski M. – Szymusiak J.M., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2018.
Szram M., Autokastracja Orygenesa – fakt czy nieporozumienie?, VoxP 23 (2003) t. 44-45, s. 171-202. (Crossref)
Szram M., Konstytucje Apostolskie, EK IX, k. 733-734.
Thomas J.C., The Devil, Disease, and Deliverance: Origins of Illness in New Testament Thought, Sheffield 1998.
Thurston B.B., The Widows: A Women’s Ministry in the Early Church, Philadelphia 1989.
Verheul A., La prière eucharistique dans l’Euchologe de Sérapion, „Questions Liturgiques” 80 (1999) s. 374-383. (Crossref)
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-3011-3404
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
