Wiktoryn z Poetavium – egzegeta Apokalipsy św. Jana
Dominika Łucja Budzanowska-Weglenda
Wydział Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Abstrakt
Celem artykułu jest pogłębienie myśli badawczej nad dziełem Wiktoryna z Poetavium – jego Komentarzem do Apokalipsy. Najpierw została przedstawiona krótka biografia tego pierwszego łacińskiego komentatora ostatniej księgi Pisma Świętego, jego twórczość pisarska, następnie jego metoda egzegezy literalno-alegorycznej oraz wybrane zagadnienia charakterystyczne dla teologicznej myśli Wiktoryna: millenaryzm, rolę Osoby Ducha Świętego w Apokalipsie, rozumienie Biblii Starego i Nowego Testamentu jako spójnej całości Słowa Bożego, wiarę Żydów w odniesieniu do Jezusa Chrystusa, a także stosunek egzegety do Państwa Rzymskiego. Zostały poddane analizie fragmenty Komentarza do Apokalipsy, następnie wnioski zebrano, zwłaszcza w dłuższym podsumowaniu artykułu. Oprócz tekstu Wiktoryna odniesiono się do innych tekstów źródłowych, m.in.: Augustyna z Hippony, Kasjodora, Euzebiusza z Cezarei, Hieronima ze Strydonu czy Justyna Męczennika.
Słowa kluczowe:
Wiktoryn z Poetavium, egzegeza, komentarz, Apokalipsa św. Jana, Stary i Nowy Testament, Duch Święty, Żydzi, RzymBibliografia
Augustinus, De civitate Dei, CCL 47/48, éd. B. Dombart – A. Kalb, Turnhout 1955.
Cassiodorus, Compexiones in Apocalypsi, CC 107, éd. R. Gryson, Turnhout 2003 (=PL 70, 1381 A-1382 A, 1405-1418).
Eusèbius Caésariénsis, Histoire ecclésiastique, SC 41, éd. G. Bardy, Paris 1994.
Hieronymus, De viris illustribus, éd. E. Richardson, Leipzig 1896 (=PL 23, 181-206; HO 15, éd. B. Degórski, Roma 2014).
Hieronymus, Recensio ad Commentarium in Apocalypsim Victorini Poetovionensis, in: Victorinus Petovionensis, Commentarius in Apocalypsim, edito Victorini, recensio Hieronymi cum additamentis, posteriorum, PLS 1, 103-172.
Iustinus, Dialogus cum Tryphone, in: Iustinus, Dialogue avec Tryphon, t. 1-2, éd. G. Archambault, Paris 1909.
Victorinus, Commentarius in Apocalypsim, CSEL 49, éd. J. Haussleiter, Vindobonae – Lipsiae 1916; Victorin de Poetovio, Sur l’Apocalypse, suivi du „Fragment chronologique” et de „La Construction du monde”, SC 423, éd. M. Dulaey, Paris 1997.
Victorinus Poetovionensis, Opera quae supersunt. Explanatio in Apocalypsin una cum recensione Hieronymi. Tractatus de fabrica mundi. Fragmentum de vita Christi, CC 5, éd. R. Gryson, Turnhout 2017.
Catéchisme de l’Église Catholique (CEC), in : http://www.vatican.va/archive/FRA0013/_INDEX.HTM (accéder: 8.01.2021).
Altaner B. – Stuiber A., Patrologie. Leben, Schriften und Lehre der Kirchenväter, t. 8, Freiburg – Basel – Wien 1978.
Bardy G., Victorin de Poetovio, in: Dictionnaire de théologie catholique, t. 15/2, Paris 1950, p. 2882-2887.
Bonsirven J., L’Apocalypse de Saint Jean, Paris 1951.
Bratož R., Viktorin Ptujski in njegova doba, Acta Ecclesiastica Sloveniae 8, Ljubljana 1986.
Curti C., Vittorino di Petovio, Dizionario Patristico e di Antichitá Cristiana, Casale Monferrato 1983, p. 2543-2545.
Daley B.E., Apocalypticism in Early Christian Theology, in: The Encyclopedia of Apocalypticism, t. 2: Apocalypticism in Western History and Culture, ed. B. McGinn, New York 1998, p. 3-47.
Daniélou J., Théologie du Judéo-Christianisme, Bibliothèque de Théologie. Histoire des doctrines chrétiennes avant Nicée, Paris 1991.
Delumeau J., Une histoire du paradis, t. 2: Mille Ans de bonheur, éd. Fayard, Paris 1995.
Desroche H., Dieux d’hommes. Dictionnaire des messianismes et millénarismes de l’ère chrétienne, Paris – La Haye 1969. (Crossref)
Dulaey M., Jérôme ‘éditeur’ du Commentaire sur l’Apocalypse de Victorin de Poetovio, „Revue des Études Augustiniennes” 37 (1991) p. 199-236. (Crossref)
Dulaey M., Victorin de Poetovio. Premier exégète latin, t. 1-2, Paris 1993.
Gryson R., Explanatio in Apocalypsin (Prolegomena), in: Opera quae supersunt (Victorinus Poetovionensis). Explanatio in Apocalypsin una cum recensione Hieronymi. Tractatus de fabrica mundi. Fragmentum de vita Christi, CCSL 5, Turnhout 2017, p. 9-103.
György H., Kezdet, vég, Krisztus, in: Poetovioi Victorinus, Kezdet és vég: A Teremtés könyvéről és a Jelenések könyvéről, Budapest 2017, p. 7-16.
Hanna K.F.A., La passione di Cristo nell’Apocalisse, Roma 2001.
Kelly J.N.D., Early Christian Doctrines, London 1968.
Lubac H. de, Typologie et allégorisme, „Recherches de Science Religieuse” 34 (1947) p. 180-224.
Mazzucco C., Il mllenarismo cristiano delle origini (II-III sec.), in: „Millennium” – l’attesa della fine nei primi secoli cristiani, éd. R. Uglione, Torino 2002, p. 145-182.
McGinn B., Vision of the End. Apocaliptic Tradition in the Middle Ages, New York 1979.
Pani G., Il millenarismo: Papia, Giustino e Ireneo, „Annali di Storia dell’esegesi” 15/1 (1998) p. 53-84.
Sily J., El Milenarismo, „Estudios” 365 (1941) p. 115-134.
Simonetti M., Il millenarismo cristiano dal I al V secolo, „Annali di Storia dell’esegesi” 15/1 (1998) p. 7-20.
Simonetti M., Lettera e/o allegoria: un contributo alla storia dell’esegesi patristica, Roma 1985.
Tixeront J., A Handbook of Patrology, London 1923.
Wielgus S., Badania nad Biblią w starożytności i w średniowieczu, Lublin 1990.
Wydział Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
