Habent sua fata libelli. Losy dzieła "De cardinalibus operibus Christi"
Agnieszka Dziuba
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5069-1642
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji losów dzieła De cardinalibus operibus Christi, popularnego w szesnastowiecznej dyskusji polemicznej z reformacją. Początkowo, przez kilka dziesięcioleci uznawano je za dzieło św. Cypriana, biskupa Kartaginy, i pod imieniem tego autora funkcjonowało w polskich dialogach Marcina Kromera. Także wybitni humaniści tego stulecia, jak Paweł Manucjusz, zaliczyli De cardinalibus operibus do prac biskupa z Kartaginy. Dopiero Jakub Pameliusz i Robert Bellarmin poddali w wątpliwość jego autorstwo. Nazwisko autentycznego twórcy 12 mów o najważniejszych wydarzeniach z dziejów Chrystusa ustalili niezależnie od siebie Philippus Labbe i John Owen, którzy dotarli do manuskryptu z biblioteki All Souls College w Oksfordzie, zawierającego w adresie zarówno właściwego adresata dzieła, jak i jego autora. Koleje recepcji De cardinalibus operibus Christi pokazują ciekawe losy książek, odsłaniają warsztat dawnego badacza, a także mogą zainspirować do dalszych studiów w tym zakresie, gdyż wiele jeszcze dawnych tekstów nie ma ustalonych autorów, jak chociażby te z pism, dawniej przypisywanych św. Cyprianowi, a dzisiaj uznanych za nieautentyczne.
Słowa kluczowe:
Cyprian z Kartaginy, mowa, kazanie, Arnold de Bonaevallis, śledztwo, fałszerstwo, manuskryptBibliografia
Cyprianus, Divi Caecilii Cypriani episcopi Carthaginensis et gloriosissimi martyris opera ad veritatem vetustissimorum exemplarium summa fide emendata, addito etiam quinto epistolarum libro, antea numquam edito. Alia eidem Cypriano adscripta, Romae 1563.
Cyprianus, Opera D. Caecilii Cypriani Carthaginensis episcopi, totius Africae primatis ac gloriosissimi martyris, iam denuo quam accuratissime recognita, collatione facta editionum Pauli Manutii et Guilielmi Morelii ad exemplaria aliquot manuscripta vetustissima; certoque ordine, habita temporum ratione, in tres tomos distincta.
Adnotationes Iacobi Pamelii [...] toti operis sparsim interiectae, quibus tum castigationum retio et lectionum varietas obiter indicatur, tum quidquid ad antiquitatem ecclesiasticam pertinet, paucis explicatur, Antwerpiae 1568.
Cyprianus, Opera divi Caecilii Cypriani episcopi Carthaginensis, ab innumeris mendis repurgata, adiectis nonnullis libellis ex vetustissimis exemplaribus, quae hactenus non habebantur, ac semotis iis, quae falso videbantur inscripta, una cum annota-tionculis. Atque haec omnia nobis praestitit ingenti labore suo Erasmus Roterodamus, vir iuvandis optimis studiis natus, Basilea 1520,
Cyprianus, Opera Sanctissimi martyris Caecilii Cypriani episcopi Carthaginensis, iam tertium habes lector a mendis repurgatoria, ex variarum aeditionum ec vetustissimorum codicum collatione, adiectis pluribus quae vulgata non fuerant, annotatis quae vel notha ferebantur vel ambigua studio curaque D. Erasmi Roterodami, Ba-sileae 1525.
Cyprianus, Opera recognita et illustrata per Ioannem Oxoniensem Episcopum. Accedunt Annales Cypriani, sive tredecim annorum, quibus S. Cyprianus inter Christianos versatus est, brevis historia chronologice delineata per Ioannem Cestriensem, Bremae 1690.
Ernaldus de Bonaevallis, De cardinalibus operibus Christi, PL 189, 1609-1677.
Bellarminus R., De scriptoribus ecclesiasticis [...] Liber unus, Coloniae Agrippinae 1631.
Benson E.W., Cyprian, his Life, His Times, His Work, Cambridge 2005.
James T., A Treatise of the Corruptions of Scripture, Councils, and Fathers, London 1843.
Labbe PH., De scriptoribus ecclesiasticis, quos attigit Eminentiss[imus] Robertus Bellarminus, philologica et historica dissertatio, Parisiis 1660.
Pontius Diaconus, De vita et passione sancti Caecilii Cypriani episcopi Cathaginensis et martyris per Pontium diaconum, PL 3, 1481-1498.
Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. J.M. Szymusiak – M. Starowieyski, Poznań 1971.
Turek W., Prymat biskupa Rzymu w okresie patrystycznym. Rozwój idei od Klemensa Rzymskiego do Leona Wielkiego, „Studia Płockie” 29 (2001) s. 51-58.
Upsher R. Jr., The „Liber de cardinalibus Christi Domini nostri operibus” of the lord Arnold, Abbot of Bonneval: Introduction and critical text with notes, w: http://dalspace.Library.dal.ca./handle/10222/55252?show=full [dostęp: 5.05.2020].
Van Gulik E., Erasmus and his books, tł. J.C. Grayson, Toronto 2018.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-5069-1642
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
