Św. Hieronim w polemice z herezjami w świetle "Homilii o Psalmie 82" (seria II)
Waldemar Jan Turek
professore invitato na Università Pontificia Salesiana w Rzymie , Włochyhttps://orcid.org/0000-0002-8126-4125
Abstrakt
Autor artykułu podejmuje temat polemiki św. Hieronima z herezjami w świetle jego Homilii o Psalmie 82 (seria II). Omawia najpierw niektóre cechy ogólne tej polemiki, a następnie te jej elementy, które odnoszą się do konkretnych autorów, czyli Maniego, Marcjona, Ariusza, Walentyna i Bazylidesa. Ukazuje w tym kontekście św. Hieronima jako obrońcę jedności całego Pisma św., twierdzącego, że Nowy Testament jest logiczną kontynuacją i dopełnieniem Starego Testamentu. Przedstawia autora Wulgaty jako opowiadającego się zdecydowanie za prawdziwym bóstwem Chrystusa, przeciwko wszystkim tym, którzy widzieli w Nim jedynie stworzenie. Wreszcie prezentuje księcia egzegetów głoszącego absolutne panowanie Boga Najwyższego nad światem i wszystkimi stworzeniami, przeciwko twórcom nauki o neonach i ich rzekomo szczególnej mocy. Z opracowania wynika, że św. Hieronim mógł przejąć niektóre elementy polemiki z dzieł Orygenesa, jednak wykazuje on dużą kreatywność także w sporze z tymi heretykami, którzy nie byli znani w czasach autora O zasadach.
Słowa kluczowe:
Hieronim, herezja, heretyk, polemika, Manes, Marcjon, Ariusz, Bazylides, Walentynian, Homilie na PsalmyBibliografia
Eusebius Caesariensis, Historia Ecclesiastica, opr. H. Pietras, tł. A. Caba, Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, ŹMT 70, Kraków 2013.
Hieronymus, Tractatus sive homiliae in Psalmos, ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 1-447, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Homilie o Księdze Psalmów, ŹMT 32, Kraków 2004.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo LXVII (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 40-48, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm LXVII (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 46-53.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo LXXXIV (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 103-109, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm LXXXIV (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 372-375.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo XCIII (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 142-149, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm XCIII (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 145-150.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo CIX (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 222-230, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm CIX (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 222-228.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo CXIX (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 246-261, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm CXIX (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 244-255.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo CXXXII (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 275-282, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm CXXXII (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 269-274.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo CXLVII (series I), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 336-342, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm CXLVII (seria I), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 327-332.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo LXXXII (series II), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 385-389, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm LXXXII (seria II), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 372-375.
Hieronymus, Tractatus de Psalmo XCI (series II), ed. G. Morin, CCL 78, Turnhout 1958, s. 424-429, tł. S. Kalinkowski, Orygenes-Hieronim, Psalm XCI (seria II), ŹMT 32, Kraków 2004, s. 411-415.
Origenes, Philokalia 1-20, ed. M. Harl, SCh 302, Paris 1983, tł. K. Augustyniak, Orygenes, Filokalia, Pax 20, Warszawa 1979.
Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. A. Kroymann, CCL 1, Turnhout 1954, s. 441-726.
Bandura A., Wstęp, w: Orygenes-Hieronim, Homilie o Księdze Psalmów, ŹMT 32, Kraków 2004, s. I-XIII.
Cannelis A., Introduction, w: SCh 592, Paris 2017, s. 53-223.
Capone A., Bibliografia, w: Tenże, Girolamo. 59 Omelie sui Salmi (1-115), Opere di Girolamo 9/1, Roma 2018, s. 29-41.
Carruso G., Girolamo polemista, „Rivista di Teologia” 67 (2020) 3, s. 77-102.
Degórski B., Eretici ed eresie nel Chronicon di San Girolamo, "Vox Patrum" 68 (2017) s. 371-398. (Crossref)
Gourdain J.-L., L’exégèse de Jérôme prédicateur, w: É. Ayroulet - A. Canellis (éd.), L’exégèse de saint Jérôme, Saint-Étienne 2018, s. 191-200.
Jay P., L’exégèse de Saint Jérôme d’après son „Commentaire sur Isaïe”, Études Augustiniennes. Série Antiquité 108, Paris 1985.
Jeanjean B., Saint Jérôme et l’hérésie, Études Augustiniennes. Série Antiquité 161, Paris 1999.
Nieścior L., Wstęp, w: Św. Hieronim ze Strydonu. Pisma polemiczne. Przeciw Helwidiuszowi, Przeciw Jowinianowi, Przeciw Wigilancjuszowi, ŹM 67, Tyniec-Kraków 2015, s. 77-110 (Jowinian).
Peri V., Omelie origeniane sui Salmi. Contributo all’identificazione del testo latino, Studi e testi 289, Città del Vaticano 1980.
Pochwat J., Złe duchy – diabeł i demony. Na podstawie Homilii o Księdze Psalmów Orygenesa-Hieronima, "Vox Patrum" 59 (2013) s. 129-150. (Crossref)
Rurański G., Wstęp, w: Św. Hieronim ze Strydonu. Pisma polemiczne. Przeciw Helwidiuszowi, Przeciw Jowinianowi, Przeciw Wigilancjuszowi, ŹM 67, Tyniec-Kraków 2015, s. 13-30 (Helwidiusz), s. 387-424 (Wigilancjusz).
Sołomieniuk M.P., Świętego Hieronima przedmowy do ksiąg biblijnych w Wulgacie – zagadnienia wstępne, "Vox Patrum" 76 (2020) s. 67-86. (Crossref)
Starowieyski M., Hieronim ze Strydonu, NSWP 436-447.
Starowieyski M., Orygenes, NSWP 747-766.
Vigne D., Enquête sur Basilide, w: Recherches et tradition, mélanges patristiques offerts à H. Crouzel, Paris 1992, s. 285-313.
Zmorzanka A.Z., Walentyn, NSWP 963-965.
professore invitato na Università Pontificia Salesiana w Rzymie https://orcid.org/0000-0002-8126-4125
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
