Virgo et Mater. Maryja a Kościół w duszpasterskiej myśli Ambrożego z Mediolanu i Augustyna z Hippony
Wojciech Kamczyk
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6861-7360
Abstrakt
Parabola Maryja-Kościół stanowi interesujący wątek rozwijających się we wczesnym chrześcijaństwie teologii i duszpasterstwa. Wielcy doktorzy Kościoła zachodniego, Ambroży z Mediolanu i Augustyn z Hippony, inspirując się dotychczasowymi refleksjami, rozwijają tę myśl i starają się wykorzystać duszpastersko. Niniejszy artykuł podejmuje próbę zestawienia myśli obu autorów, akcentując zwłaszcza ich pasterskie nauczanie. Dostrzegając źródła powiązania myśli mariologicznej z eklezjologiczną w postaciach biblijnych niewiast, rozważa dwa główne jej aspekty: dziewictwo i macierzyństwo zarówno Maryi, jak i Kościoła. Myśla ta stanowiła nie tylko przedmiot teoretycznych rozważań, lecz także ważny element pasterskiego nauczania obu biskupów.
Słowa kluczowe:
Ambroży z Mediolanu, Augustyn z Hippony, Maryja, Kościół, duszpasterstwo, sakramenty, macierzyństwo, dziewictwoBibliografia
Ambrosius Mediolanensis, De institutione virginis, ed. J.-P. Migne, PL 16, Paris 1845, s. 305-334, tł. W. Kania, Na obłóczyny dziewicy – wykład o wieczystym dziewictwie Najświętszej Maryi, w: Ojcowie Kościoła łacińscy. Teksty o Matce Bożej, Niepokalanów 1981, s. 43-68.
Ambrosius Mediolanensis, De virginibus, ed. P. Dückers, Fontes Christiani 81, Turnhout 2009, tł. W. Szołdrski – K. Obrycki, PSP 35, s. 178-228.
Ambrosius Mediolanensis, Exhortatio virginitatis, ed. J.-P. Migne, PL 16, Paris 1845, s. 335-364.
Ambrosius Mediolanensis, Expositio Euangelii secundum Lucam, ed. G. Tissot, SCh 45-52, Paris 1956-1958.
Ambrosius Mediolanensis, Expositio in Psalmo 118, ed. M. Petschenig, CSEL 62, Vindobonae – Lipsiae 1913.
Augustinus Hipponensis, De sancta virginitate, NBA 7/1, Roma 2002, s. 74-156, tł. R. Bobel – H. Bojko, Pisma świętego Augustyna o małżeństwie i dziewictwie. Przekład i komentarz, red. A. Eckmann, Lublin 2003, s. 119-182.
Augustinus Hipponensis, Enarrationes in Psalmos, ed. E. Dekkers – I. Fraipont, Corpus Christianorum. Series Latina 38-40, Turnholti 1990, tł. J. Sulowski, PSP 37-42, Warszawa 1987.
Augustinus Hipponensis, In Iohannis Euangelium Tractatus, éd. M.-F. Berrouard, Bibliothèque Augustinienne 71, Paris 1993, tł W. Szołdrski – W. Kania, PSP 15/1-2, Warszawa 1977.
Augustinus Hipponensis, In Epistolam Ioannis ad Parthos tractatus, ed. W. Mountain, Bibliothèque Augustinienne 76, Paris 2008, tł. W. Szołdrski – W. Kania, PSP 15/2, s. 381-502.
Augustinus Hipponensis, Sermo 22, NBA 29, Roma 1979, s. 410-426.
Augustinus Hipponensis, Sermo 65/A, NBA 30/1, Roma 1982, s. 322-338.
Augustinus Hipponensis, Sermo 72/A, NBA 30/1, Roma 1982, s. 464-480.
Augustinus Hipponensis, Sermo 188, NBA 32/1, Roma 1984, s. 24-28, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 69-72.
Augustinus Hipponensis, Sermo 189, NBA 32/1, Roma 1984, s. 30-34, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 72-75.
Augustinus Hipponensis, Sermo 191, NBA 32/1, Roma 1984, s. 44-48, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 79-82.
Augustinus Hipponensis, Sermo 192, NBA 32/1, Roma 1984, s. 50-54, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 82-85.
Augustinus Hipponensis, Sermo 195, NBA 32/1, Roma 1984, s. 66-68, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 91-94.
Augustinus Hipponensis, Sermo 196, NBA 32/1, Roma 1984, s. 70-76, tł. M. Stróżyński, Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, Kęty 2019, s. 94-97.
Augustinus Hipponensis, Sermo 198augm (Tractatus contra paganos), ed. F. Dolbeau, NBA 35/2, Roma 2002, s. 608-732, tł. W. Kamczyk, Bogowie i demony. Augustyn z Hippony a religijność pogańska późnej starożytności, StAC.SN 22, Katowice 2020, s. 76-145.
Augustinus Hipponensis, Sermo 207, NBA 32/1, Roma 1984, s. 148-152.
Augustinus Hipponensis, Sermo 213, NBA 32/1, Roma 1984, s. 202-216, tł. L. Gładyszewski, ŹMT 53, Kraków 2010, s. 75-89.
Augustinus Hipponensis, Sermo 359, NBA 34, Roma 1989, s. 302-318.
Bosak P., Leksykon wszystkich miejsc biblijnych, Kraków 2016.
Czyżewski B., Biblijne obrazy Kościoła w „Wykładzie ewangelii według św. Łukasza” św. Ambrożego z Mediolanu, „Studia Gnesnensia” 22 (2008) s. 51-61.
Dassmann E., Ambrosius von Mailand. Leben und Werk, Stuttgart 2004.
Dodaro R., Maria uirgo et mater, w: Augustinus-Lexikon, t. 3/7-8, ed. C. Mayer, Basel 2010, s. 1171-1179.
Doyle D.E., Marie, Mère de Dieu, tł. M.-A. Vannier, w: Encyclopédie Saint Augustin. La Méditerranée et l`Europe IVe-XXIe siècle, red. A.D. Fitzgerald – M.-A. Vannier, Paris 2005, s. 932-937.
Eckmann A., Kościół w życiu i nauczaniu św. Augustyna, w: Fructus Spiritus est Caritas. Księga jubileuszowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Franciszkowi Drączkowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, czterdziestopięciolecia święceń kapłańskich i trzydziestopięciolecia pracy naukowej, red. M. Wysocki, Lublin 2011, s. 133-142.
Eckmann A., Maryja w tajemnicy Kościoła według świętego Augustyna, w: A. Eckmann, Symbol Apostolski w pismach świętego Augustyna, Lublin 1999, s. 183-199.
Gilski M., Mariologia kontekstualna św. Augustyna, Lublin 2006.
Kamczyk W., Grzeszna kobieta (Łk 7,36-50) jako obraz Kościoła w nauczaniu św. Ambrożego, „Vox Patrum” 67 (2017) s. 177-195. (Crossref)
Kamczyk W., Tota Paschalis Solemnitas. Teologia i duszpasterstwo w kazaniach i homiliach św. Augustyna, StAC.SN 12, Katowice 2012.
Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, tł. J. Mrukówna, Warszawa 1988.
Lamirande E., Ecclesia, w: Augustinus-Lexikon, t. 2/5-6, ed. C. Mayer, Basel 2001, k. 687-720.
Lamirande E., Ecclesiae figurae, w: Augustinus-Lexikon, t. 2/5-6, ed. C. Mayer, Basel 2001, k. 721-732.
Libera P., Duchowość dziewictwa konsekrowanego w świetle pism św. Ambrożego z Mediolanu, „Collectanea Theologica” 64/3 (1994) s. 87-100.
Muller A., L`unité de l`Église et de la Sainte Vierge chez les Pères de IVe et Ve siècles, „Bulletin de la Société Française d`Études Mariales” 9 (1951) s. 27-38.
Nehring P., Dlaczego dziewictwo jest lepsze niż małżeństwo? Spór o ideał w chrześcijaństwie zachodnim końca IV wieku w relacji Ambrożego, Hieronima i Augustyna, Toruń 2005.
Pałucki J., Nawróceni grzesznicy i ich wkład w kształtowanie obrazu świętego Kościoła na przełomie IV i V wieku, „Teologia Patrystyczna” 1 (2004) s. 29-41.
Pałucki J., Święty Ambroży jako duszpasterz w świetle ekshortacji pastoralnych, Lublin 1996.
Przeczewski M., Morze u świętego Ambrożego, „Vox Patrum” 18 (1998) s. 167-181.
Rahner H., Symbole der Kirche. Die Ekklesiologie der Väter, Salzburg 1964.
Réveillaud M., Le Christ-Homme, tête de l`Église. Étude d`ecclésiologie selon les „Enarrationes in Psalmos” d`Augustin, „Recherches Augustiniennes et Patristiques” 28 (1995) s. 67-94. (Crossref)
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen Gentium”, Poznań b.r.w.
Santorski A., Eklezjologiczne elementy mariologii świętego Ambrożego, „Vox Patrum” 18 (1998) s. 119-127.
Staniszewski W., Kościół jako mistyczne ciało Chrystusa według św. Augustyna, Lublin 1936.
Swoboda A., Aspekty teologiczne małżeństwa i dziewictwa w pismach św. Augustyna, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 37/2 (2004) s. 139-157.
Szram M., Duchowy sens liczb w alegorycznej egzegezie aleksandryjskiej (II-V w.), Lublin 2001.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny https://orcid.org/0000-0002-6861-7360
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
