Obmowa, osądzanie, narzekanie czy milczenie? Rozważania Ojców Pustyni
Katarzyna Ewa Łeńska-Bąk
Uniwersytet Opolski , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3751-7957
Mateusz Dąsal
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4804-3766
Abstrakt
Pod koniec III wieku rozpoczyna się ruch monastyczny zainicjowany przez św. Antoniego, Powstała w ten sposób nowa forma ascezy charakteryzująca się zerwaniem ze światem, społeczeństwem: anachoreza, czyli pustelnictwo. Odtąd życie pustelników ma być pełne wyrzeczeń, na które składają się post, wstrzemięźliwość seksualna, modlitwa i praca, ale też milczenie. Wierzono bowiem, że tylko w ciszy brat otrzyma szansę na spotkanie Boga, usłyszenia Jego Słowa i tym samym wkroczy w Jego tajemnicę, a potem będzie mógł innych do tej tajemnicy doprowadzić, dzięki potędze swej miłości i pokory. Milczenie, zachowanie ciszy, powstrzymywanie się przed uwolnieniem słów były niezwykle ważnymi i częstymi tematami podejmowanymi przez Ojców Pustyni w ich apoftegmatach. Celem niniejszych rozważań jest zwrócenie uwagi na pewien rodzaj napięcia między milczeniem a mową, a właściwie konkretnymi przypadkami wypowiadanych słów, przez Ojców Pustyni nazywanych „złym słowem”, którego należało się wystrzegać nade wszystko, a za które każdorazowo uznawano m. in. obmowę, osądzanie i narzekanie. Zostaną wskazane różne rozumienia zachowania milczenia w kontekście powstrzymania się od ww. nadużyć oraz w celu zbudowania duchowego młodszego pokolenia mnichów.
Słowa kluczowe:
Ojcowie Pustyni, apoftegmaty, milczenie, obmowa, ascetyzmBibliografia
Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 1: Gerontikon, tł. S.M. Borkowska, opr. M. Starowieyski, Kraków 2007.
Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 2: Kolekcja systematyczna, tł. M. Kozera, Kraków 2006.
Św. Antoni, Pisma ascetyczne, tł. Z. Brzostowska, w: Św. Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, Kraków 2005, s. 253-327.
Św. Atanazy Aleksandryjski, Żywot świętego Antoniego, w: Św. Atanazy Aleksandryjski, Żywot św. Antoniego; św. Antoni Pustelnik, Pisma, tł. Z. Brzostowska, Warszawa 1987 s. 31-111.
Bouyer L., Antoni i cenobium, tł. J. Dembska, w: Święty Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, Kraków 2005, s. 381-390.
Chryssavgis J., W sercu pustyni. Duchowość Ojców i Matek Pustyni, tł. M. Chojnacki, Kraków 2007.
Desprez V., Początki monastycyzmu, t. 1: Dzieje monastycyzmu chrześcijańskiego do soboru efeskiego (431), tł. J. Dembska, red. M. Starowieyski, Kraków 2012.
Gannon Th.M. – Traub G.W., Pustynia i miasto, tł. P. Wilczek, Kraków 1999.
Guillaumont A., U źródeł monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 1-2, tł. S. Wirpszanka, Kraków 2006.
Höffner M., Doświadczenia wizji i ekstazy w pismach Ojców Pustyni, „Studia Religiologica” 44 (2011) s. 109-120.
Lane B.C., The desert Christians on apathy. Caring and not caring, „The Christians Century” 127 (2010) s. 26-28.
Łeńska-Bąk K., „Diabeł jest miłośnikiem próżnej gadaniny”. O przewadze milczenia nad słowem w ujęciu Ojców Pustyni, w: W krainie metarefleksji. Księga poświęcona Profesorowi Czesławowi Robotyckiemu, red. J. Barański – M. Golonka-Czajkowska – A. Niedźwiedź, Kraków 2015, s. 338-349.
Merton Th., Życie w milczeniu, tł. Benedyktyni tynieccy, Kraków 2015.
Misztal W., Cisza i milczenie: aktualność propozycji chrześcijańskiej, „Analecta Cracoviensia” 45 (2013) s. 185-203. (Crossref)
Przybylski R., Pustelnicy i demony, Kraków 1994.
Przybył-Sadowska E., Naturalne metody stymulacji. Doświadczenia ekstazy w praktykach prawosławnych hezychastów, „Studia Religiologica” 44 (2011) s. 121-133.
Regnault L., U źródeł apoftegmatów, w: Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 4: Zbiór anonimowy wydany przez François Nau, tł. M. Borkowska – E. Dąbrowska – M. Pawlik, red. Sz. Hiżycki, Tyniec 2013.
Ruggiero F., Szaleństwo chrześcijan. Poganie wobec chrześcijaństwa w pierwszych pięciu wiekach, tł. E. Łukaszyk, Kraków 2007.
Wheeler R., Holy feigning in the Apophthegmata Patrum, „HTS Teologiese Studies/Theological Studies” 72/4 (2016) s. 1-6. (Crossref)
Wipszycka E., Egipt – ojczyzna mnichów, w: Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 1: Gerontikon. Księga starców, tł. M. Borkowska, Kraków 2007, s. 15-62.
Wipszycka E., Pustynia i mnisi. Zagrożenia pustynnych wspólnot monastycznych, „U Schyłku Starożytności – Studia Źródłoznawcze” 7 (2008) s. 199-245.
Wortley J., The Significance of „Repose” in the Apophthegmata Patrum, „Greek, Roman, and Byzantine Studies” 51 (2011) s. 323-339.
Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-3751-7957
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu https://orcid.org/0000-0003-4804-3766
Licencja
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
