Najstarsze patrystyczne świadectwa refleksji mariologicznej (Ignacy Antiocheński, Justyn Męczennik, Ireneusz z Lyonu)
Waldemar Jan Turek
professore invitato na Università Pontificia Salesiana w Rzymie , Włochyhttps://orcid.org/0000-0002-8126-4125
Abstrakt
Artykuł podejmuje temat refleksji mariologicznej w najstarszych tekstach patrystycznych autorstwa św. Ignacego Antiocheńskiego, św. Justyna męczennika i św. Ireneusza, biskupa Lyonu. Ukazuje mocne powiązanie mariologii z chrystologią u wszystkich trzech autorów. Św. Ignacy odrzuca zdecydowanie nauczanie doketów i ukazuje, że Maryja zrodziła Chrystusa, dała Mu prawdziwe ciało ludzkie, które później pozwoliło Mu cierpieć i umrzeć. U św. Justyna pojawia się przeciwstawienie dzieła Ewy i Maryi, a narodzenie Jezusa Chrystusa z Dziewicy ukazane jest w świetle zapowiedzi starotestamentalnych. Z kolei św. Ireneusz pogłębia w kontekście polemiki z gnostycyzmem paralelizm Ewa – Maryja, biorąc pod uwagę także porównanie między Adamem i Chrystusem. Jak Adam został uformowany z dziewiczej ziemi, tak Chrystus, nowy Adam, został ukształtowany z Dziewicy Maryi, która przez swoją wiarę i posłuszeństwo otworzyła rodzajowi ludzkiemu drogę do nowego życia.
Słowa kluczowe:
Ignacy Antiocheński, Justyn Męczennik, Ireneusz z Lyonu, Chrystus, Maryja, Ewa, doketyzm, gnostycyzm, ciało ludzkie, MariologiaBibliografia
Ignatius Antiochenus, Epistula ad Ephesios, w: Die Apostolischen Väter. Griechisch-deutsche Parallelausgabe auf der Grundlage der Ausgaben von F. X. Funk – K. Bihlmeyer und M. Whittaker mit Übersetzungen von M. Dibelius und D.-A. Koch neu übersetzt und herausgegeben von A. Lindemann und H. Paulsen, Tübingen 1992, s. 178-190, tł. A. Świderkówna, Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, BOK 10, Kraków 1998, s. 113-119.
Irenaeus, Adversus haereses, ks. 3, ed. A. Rousseau – L. Doutreleau, SCh 210-211, Paris 1974; ks. 4, ed. A. Rousseau – B. Hemmerdinger – L. Doutreleau – C. Mercier, SCh 100, Paris 1965; ks. 5, A. Rousseau – L. Doutreleau – C. Mercier, SCh 153, Paris 1966, tł. J. Brylowski, Św. Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, Źródła Wiary, Pelplin 2018.
Iustinus, 1 Apologia, ed. M. Marcovich, Iustini Martyris. Apologiae pro Christianis, PTS 38, Berlin – New York 1994, tł. L. Misiarczyk, Justyn Męczennik, 1 Apologia, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, s. 43-89.
Iustinus, Dialogus cum Tryphone, ed. M. Marcovich, Iustini Martyris Dialogus cum Tryphone, PTS 47, Berlin – New York 1997, tł. L. Misiarczyk, Justyn Męczennik, Dialog z Żydem Tryfonem, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, s. 159-318.
Bergamelli F., „La Verginità di Maria” nelle lettere di Ignazio, „Salesianum” 50 (1988) s. 307-320.
Bergamelli F., Caratteristiche e originalità della confessione di fede mariana di Ignazio di Antiochia, Biblioteca di Scienze Religiose 88, Roma 1989.
Częsz B., Maryja w nauczaniu św. Ireneusza z Lyonu, „Salvatoris Mater” 11/2 (2009) s. 70-85.
Kasprzak D., Maryja w nauczaniu Kościoła epoki patrystycznej, w: Duc in altum 5: Matka Pana w katechezie. Materiały z XXXVI Sympozjum Katechetycznego Międzyzakonnego Wyższego Instytutu Katechetycznego w Krakowie (11 marca 2006 r.), red. A.E. Klich, Kraków 2006, s. 137-167.
Kochaniewicz B., Antyteza Ewa-Maryja w „Adversus haereses” św. Ireneusza z Lyonu. Perspektywa apologetyczna, „Poznańskie Studia Teologiczne” 23 (2009) s. 89-102. (Crossref)
Maritano M., La Vergine Madre negli scritti di Giustino martire. Miti pagani e mistero cristiano, w: La mariologia nella catechesi dei Padri (età prenicena), red. S. Felici, Biblioteca di Scienze Religiose 88, Roma 1989, s. 79-99.
Maritano M., Le profezie veterotestamentarie sulla nascita verginale di Cristo negli scritti di Giustino martire, w: „Adiutor gaudii vestri”. Miscellanea in onore del cardinale Giovanni Saldarini, arcivescovo di Torino, in occasione del suo LXXX compleanno, red. Archivio Teologico Torinese 1, Torino 1995, s. 331-374.
Menvielle L., Marie, Mère de vie. Approche du mystère marial à partir d’Irénée de Lyon, Centre Notre-Dame de Vie. Série Théologique 1, Avignon 1986.
Misiarczyk L., Wstęp, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, s. 7-39.
Orbe A., La Virgen María abogada de la virgen Eva (En torno a s. Ireneo, adv. haer. V,19,1), „Gregorianum” 63 (1982) s. 453-506.
Orbe A., La „recirculación” de la Virgen María en San Ireneo, w: La mariologia nella catechesi dei Padri (età prenicena), red. S. Felici, Biblioteca di Scienze Religiose 88, Roma 1989, s. 101-120.
Paulsen H., Studien zur Theologie des Ignatius von Antiochien, Göttingen 1978.
Peretto E., Maria nell’area culturale greca: da san Giustino († 165 ca) a san Giovanni Damasceno († 749 ca), w: Storia della mariologia 1. Dal modello biblico al modello letterario, red. E. dal Covolo – A. Serra, Roma 2009, s. 263-305.
Prinzivalli E. – M. Simonetti, Commento. Le Lettere di Ignazio, w: Seguendo Gesù, Testi Cristiani delle Origini 1, Milano 2010, s. 542-628.
Prinzivalli E. – M. Simonetti, Introduzione. Le Lettere di Ignazio, w: Seguendo Gesù,Testi Cristiani delle Origini 1, Milano 2010, s. 279-331.
Schoedel W.R., Ignatius of Antioch. A Commentary on the Letters of Ignatius of Antioch, Philadelphia 1985.
Starowieyski M., Ignacy Antiocheński, NSWP 472-475.
Starowieyski M., Ireneusz, bp Lyonu i Vienny, NSWP 479-483.
Starowieyski M., Justyn męczennik, filozof, NSWP 566-569.
Witko K., Maryja w zbawczej „ekonomii” Ojca według „Adversus haereses” Ireneusza z Lyonu, „Salvatoris Mater” 1/2 (1999) s. 179-184.
professore invitato na Università Pontificia Salesiana w Rzymie https://orcid.org/0000-0002-8126-4125
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
