Illuminatrix - stella maris - domina? (św. Hieronim). Patrystyczna interpretacja imienia Maria - wybrane hipotezy
Magdalena Małgorzata Jóźwiak
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1253-1162
Abstrakt
W erze patrystycznej chętnie pochylano się nad etymologią imion biblijnych, ponieważ Ojcowie Kościoła byli przekonani, że imiona używane w Biblii zawierają ukryte znaczenie, jak utrzymywał św. Augustyn w De doctrina christiana 2, 38, 56-57 (por. PL 34, 61-62). Na Wschodzie etymologią imion zajmował się obszernie Orygenes, na Zachodzie zaś św. Hieronim ze Strydonu. Niniejszy artykuł przedstawia wybrane patrystyczne interpretacje na temat imienia Maria, opierając się głównie na przekazie Hieronima (por. Liber de nominibus hebraicis, PL 23, 771-858), który jako pierwszy spośród Ojców Kościoła zachodniego zajął się wyprowadzaniem etymologii nazw własnych. Etymologie zaproponowane przez Strydończyka (Maria = illuminatrix/illuminata/illuminant me isti, smyrna maris, stella maris, amarum mare, domina) konfrontujemy z dzisiejszym stanem wiedzy o językach semickich i zestawiamy je z greckimi Onomastica sacra. W podpunkcie ostatnim zaś analizujemy wybrane pohieronimowe interpretacje tegoż imienia (Ambroży z Mediolanu, Eucheriusz z Lyonu, Izydor z Sewilli).
Słowa kluczowe:
Ojcowie Kościoła, Hieronim, etymologia imienia Maryja, imię, Maryja, Illuminatrix, Stella maris, DominaBibliografia
Ambrosius, De institutione virginis, PL 16, 305A-334B.
Augustinus, De doctrina christiana, PL 34, 15-122.
Benedykt XVI, Spe salvi, 30 listopada 2007, w: https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/encyclicals/documents/hf_benvi_enc_20071130_spe-salvi.html (dostęp: 12.10.2021).
Eucherius, Instructiones ad Salonium, PL 50, 773A-822D.
Hieronymus, Apologia adversus libros Rufini, PL 23, 397-492.
Hieronymus, Epistulae, PL 22, 325-1224, ŹMT 54, 55, 61, 63 i 68, tł. J. Czuj, Hieronim ze Strydonu, Listy, t. 1-5, opr. H. Pietras, Kraków 2010-2013.
Hieronymus, Liber de nominibus hebraicis, PL 23, 771-858; ed. P. de Lagarde, CCL 72, Turnhout 1959.
Hieronymus, Liber de situ et nominibus locorum hebraicorum, PL 23, 859-928.
Hieronymus, Liber hebraicarum quaestionum in Genesim, PL 23, 935A-1010A, tł. M. Jóźwiak, Kwestie hebrajskie w Księdze Rodzaju św. Hieronima. Przekład i komentarz, Wrocław 2010, s. 34-131.
Isidorus, Etymologiae, PL 82, 73A-728C.
Onomastica sacra, ed. P. de Lagarde, Gottingae 1870.
Origenes, Commentarii in Evangelium Joannis, PG 14, 21A-830B; Origenes, Commentarii in Evangelium Joannis, t. 1-5, ed. C. Blanc, SCh 120, 157, 222, 290, 385, Paris 1966-1992, tł. S. Kalinkowski, Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, ŹMT 27, Kraków 2003.
Pius XII, Doctor Mellifluus, 24 maja 1953, w: https://www.sanctamissa.pl/kosciol-katolicki/papiez-eugenio-maria-giuseppe-giovanni-pacelli-aka-pius-xii/encyklika-doctor-mellifluus/ (dostęp: 12.10.2021).
Sabatier P., Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae, t. 2, Parisiis 1751.
Bardenhewer B.-O., Der name Maria. Geschichte der Deutung Desselben, Freiburg 1895 (= Biblische Studien 1/1), s. 1-160. (Crossref)
Davidson B., The Analytical Hebrew&Chaldee Lexicon, London 1974.
Klawek A., Imię Maria. Et nomen virginis Maria (Łuk 1, 27), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 4/1-2 (1951) s. 56-58. (Crossref)
Koehler L. – Baumgartner W. – Stamm J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, t. 1-2, red. P. Dec, Warszawa 2008.
Plezia M., Słownik łacińsko-polski, t. 1-5, Warszawa 2007.
Rosenthal F., A Grammar of Biblical Aramaic, Porta Linguarum Orientalium 5, Wiesbaden 1961.
Tronina A., Jeszcze o imieniu Maria(m), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 43 (1990) s. 127-130. (Crossref)
Zorell F., Lexicon hebraicum et aramaicum Veteris Testamenti, Roma 1964.
Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-1253-1162
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
