„Mam okazywać radość czy smutek?” (Pieśń 31). Ból utraty – studium twórczości Paulina z Noli
Marcin Wysocki
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5448-5566
Abstrakt
Paulin z Noli nie jest niestety współcześnie bardzo docenianym Ojcem Kościoła, gdyż nie wniósł nic wielkiego w rozwój dogmatów wczesnego Kościoła, a jednak współcześni mu ludzie poważali go, wskazywali jako wzór i odwoływali się do jego nawrócenia i duchowej drogi. Był on traktowany jako mistrz duchowy. Dlatego też omawiając zagadnienie namiętności, a przede wszystkim bólu po stracie najbliższych, warto i powinniśmy sięgnąć do zachowanej twórczości Paulina: listów oraz pieśni. On sam przeżył przecież tragiczną śmierć brata, przedwczesne odejście jedynego syna, czy wreszcie śmierć swej żony Terazji. To wszystko pozwala doszukiwać się w jego dziełach odpowiedzi na pytanie o sposób radzenia sobie z emocjami po odejściu ukochanej osoby oraz o chrześcijańską interpretację przeżywania śmierci i żałoby. Dzięki przeprowadzonym analizom zachowanych tekstów Paulina i ich wynikom, ukazanym w niniejszym artykule, możemy dostrzec, że Paulin, choć wykształcony na klasycznych wzorcach, ukazuje chrześcijański wymiar żałoby zawarty w tytułowym pytaniu: z jednej strony podkreśla ludzki jej wymiar i smutek z powodu odejścia bliskiej osoby, a z drugiej podkreśla nadprzyrodzoną radość ze zbawienia i przebywania u Boga. Paulin w swych dziełach ukazuje także inne wymiary przeżywania śmierci, które tworzą razem bogaty fenomen oddawany przez cztery stoickie passiones: spes - metus - gaudium – dolor.
Słowa kluczowe:
Paulin z Noli, śmierć, konsolacja, namiętności, list, pieśńBibliografia
Paulinus Nolensis, Carmina, ed. A. Ruggiero: Paolino di Nola, I Carmi, Testo latino con traduzione italiana a cura di A. Ruggiero, vol. 1-2, Nola-Roma 1996, English trans. by P.G. Walsh: The Poems of St. Paulinus of Nola, Ancient Christian Writers 40, New York-Ramsey 1975.
Paulinus Nolensis, Epistulae, ed. G. Santaniello: Paolino di Nola, Le lettere, Testo latino con traduzione italiana a cura di G. Santaniello, t. 1-2, Nola 1992, English trans. by P.G. Walsh: Letters of St. Paulinus of Nola, vol. I-II, Ancient Christian Writers 35-36, New York-Ramsey 1966-1967.
Costanza S., Aspetti autobiografici nell’opera poetica di Paolino di Nola, in: Forma Futuri. Studi in onore del Card. M. Pellegrino, Torino 1975, pp. 454-471 = Aspetti autobiografici nell’opera poetica di Paolino di Nola, „Giornale Italiano di filologia” 27/6 (1975) pp. 265-277.
Costanza S., I rapporti tra Ambrogio e Paolino di Nola, in: Ambrosius Episcopus, Atti del Congresso internazionale di Studi ambrosiani nel XVI centenario della elevazione di Sant’Ambrogio alla cattedra episcopale, vol. 2, ed. G. Lazzati, Milano 1976, pp. 220-232.
Favez Ch., À propos des ‘consolations’. Note sur la composition du carmen 31 de Paulin de Nole, „Revue de Études Latines” 13 (1935) pp. 266-268.
Guttilla G., Osservazioni su alcuni motivi consolatori presenti nei Carmi di Paolino di Nola, „Messana” 16 (1995) pp. 29-39.
Guttilla G., Una nuova lettura del Carme 31 di S. Paolino di Nola, „Koinonia” 11 (1987) pp. 69-97.
Mencucci A., Consolatio: Carmen XXI. Traduzione, commento e note, Senigallia 1972.
Moricca V., La morte violenta di un fratello di Paolino di Nola, „Didaskaleion” 4 (1926) pp. 85-90.
Pałucki J., Epistolografia Paulina z Noli (355-430). Adresaci oraz okoliczności powstawania listów, in: Fructus Spiritus est Caritas. Księga jubileuszowa ofiarowana ks. prof. F. Drączkowskiemu, ed. M. Wysocki, Lublin 2011, pp. 305-314.
Pałucki J., Małżeństwo drogą doskonalenia chrześcijańskiego na podstawie epistolografii św. Paulina z Noli, „Vox Patrum” 57 (2012) pp. 469-481. (Crossref)
Pałucki J., Świeccy adresaci listów Paulina z Noli, „Vox Patrum” 42-43 (2002) pp. 253-260. (Crossref)
Pizzolato L.F., La „consolatio” cristiana per la morte nel sec. IV. Riflessioni metodologiche e tematiche, „Civiltà Classica e Cristiana” 6 (1985) pp. 441-474.
Pizzolato L.F., Morir giovani. Il pensiero antico di fronte allo scandalo della morte prematura, Letture cristiane del Primo Millennio XXII, Milano 1996.
Quacquarelli A., Una consolatio cristiana (Paul. Nol. Carm. 31), in: Atti del Convegno. XXXI Cinquantenario della morte di S. Paolino di Nola (431-1981), Roma 1983, pp. 121-141.
Ruggiero A., I rapporti tra Paolino di Nola e Terasia negli Scritti di Paolino e nella testimonianza di Ambrogio, Agostino, Girolamo e Gregorio di Tours, „Impegno e Dialogo” 15 (2006) pp. 147-165.
Ruggiero A., San Paolino maestro di fede e di vita, Napoli – Roma 1994.
Sivan H., The Death of Paulinus’ brother, „Rheinisches Museum für Philologie” 139/2 (1996) pp. 170-179.
Vercruysse J.-M., Le chrétien face à la mort d’après Paulin de Nole (Epistula 13 et Carmen 31), „Connaissance des Pères de l’Église” 123 (2011) pp. 50-60.
Vercruysse J.-M., Quand la consolation latine se drape dans un voile chrétien... chez Paulin de Nole, in: Littérature narrative et consolation. Approches historiques et théoriques, ed. E. Poulain-Gautret, Arras 2012, pp. 75-87.
Wysocki M., Chrześcijańska nadzieja w listach konsolacyjnych (św. Ambroży, św. Augustyn, św. Hieronim, św. Paulin), in: Nadzieje upadającego świata. Nadzieja w chrześcijańskiej epistolografii łacińskiej IV i V wieku (Ambroży, Augustyn, Hieronim, Paulin z Noli), eds M. Wysocki – J. Pałucki – M. Pyzik-Turska, Lublin 2019, pp. 217-234.
Wysocki M., To be a father is it only “looking after possessions and sons” (cfr. Epist. 39,2)? Paulinus of Nola’s view on the figure and the role of the father, w: La figura e il ruolo del padre nell'antichità classica e cristiana, eds C. Cheung – P. Mbote Mbote, Flumina ex Fontibus 22, Roma 2021, pp. 293-304.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-5448-5566
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
