Pharisaicus hydrops. Łk 14,2-4 w przepowiadaniu Piotra Chryzologa
Mieczysław Paczkowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4045-2314
Abstrakt
Tekst biblijny niewątpliwie ukształtował treść kazań Piotra Chryzologa. Wygłaszał on homilie także o Ewangelii św. Łukasza. Refleksja na temat uzdrowienia człowieka chorego na wodną puchlinę (Łk 14,2-4) pojawia się w Sermo 99 bis. Kazanie ma wydźwięk polemiczny, lecz dotyczy sytuacji opisanej w tekście ewangelicznym. Jest dopracowane pod względem oratorskim i teologicznym. Chryzolog podkreślał moralne i symboliczne znaczenie choroby. Mówca zastosował odpowiednie środki, by wywołać właściwą reakcję słuchaczy i przekazać naukę moralno-duchową. Jego homilia, podobnie jak inne mowy, obfitowały w figury stylistyczne i realistyczne porównania.
Słowa kluczowe:
kaznodziejstwo patrystyczne, Łukasz (Ewangelia), Piotr Chryzolog, cuda uzdrowień (Łk 14,2–4), wodna puchlinaBibliografia
Ambrosius Mediolanesis, Expositio Evangelii secundum Lucam, ed. G. Coppa, Opera Omnia di Sant’Ambrogio, t. 11-12, Milano – Roma 1978, tł. W. Szołdrski, Św. Ambroży, Wykład Ewangelii według św. Łukasza, PSP 1, Warszawa 1977.
Apokryfy Nowego Testamentu, red. M. Starowieyski, t. 2/1: Apostołowie, Kraków 2007.
Arnobius, Adversus nationes, ed. A. Reifferscheid, CSEL 4, Vienna 1875.
Augustinus Hipponensis, Sermones, ed. P. Bellini – L. Carrozzi – F. Cruciani, NBA 29-34, Roma 1983-1989.
Aulus Cornelius Celsus, De medicina, ed. W.G. Spencer, Loeb Classical Library 292, Cambridge – London 1935.
Cyrillus Alexandrinus, Commentarii in Lucam, ed. R.M. Tonneau, CSCO 140, Louvain 1953.
Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica, ed. E. Schwartz, GCS 9/2, Leipzig 1908,
tł. A. Lisiecki, Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, POK 3, Poznań 1924.
Evagrius Ponticus, Capitula, PG 40, 1263-1267.
Gregorius Magnus, Homiliae in evangelia, ed. R. Étaix, CCL 141, Turnhout 1999,
tł. A. Szaniawski, Grzegorz Wielki, Homilie na Ewangelie, Warszawa 1998.
Hieronymus Stridonensis, De viris inlustribus, ed. E.C. Richardson, Texte und Untersuchungen 14, Leipzig – Berlin 1896, tł. W. Szołdrski, Św Hieronim, O znakomitych mężach, Eteria, Pielgrzymka do miejsc świętych, PSP 6, Warszawa 1970.
Hieronymus Stridonensis, Expositio quattuor Evangeliorum, PL 30, 531-590 A.
Irenaeus, Adversus haereses, ed. A. Rousseau – L. Doutreleau – B. Hemmerdinger – Ch. Mercier, SCh 210-211, Paris 1974.
Josephus Flavius, Antiquitates Judaicae, ed. H.S.J. Thackeray – R. Marcus – A.P. Wikgren, LCL 242, 490, 281, 365, 489, 410, 433, Cambridge – London 1998, tł. Z. Kubiak – J. Radożycki, Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Poznań – Warszawa – Lublin 1962.
Novae Patrum Bibliothecae, t. 1, ed. A. Mai, Romae 1852.
Origenes, Fragmenta in Lucam in catenis, ed. H. Crouzel – F. Fornier – P. Perichon, SCh 87, Paris 1962, s. 464-547, tł. S. Kalinkowski, Orygenes, Fragmenty greckie o Ewangelii św. Łukasza, PSP 36, Warszawa 1986, s. 147-180.
Origenes, Homiliae in Lucam, ed. H. Crouzel – F. Fornier – P. Perichon, SCh 87, Paris 1962, tł. S. Kalinkowski, Orygenes, Homilie o Ewangelii św. Łukasza, PSP 36, Warszawa 1986.
Papias Hierapolitanus, Fragmenta, ed. U.H.J. Körtner – M. Leutzsch, Schriften des Urchristentums, t. 3, Darmstadt 1998.
Petrus Chrysologus, Sermonum collectio a Felice episcopo parata, sermonibus extravagantibus adiectis, ed. A. Olivar. CCL 24, 24A, 24B, Turnhout 1975-1982.
Petrus Chrysologus, Sermones, ed. G. Banterle, Opere di san Pietro Crisologo, t. 2, Scrittori dell’area santambrosiana 2, Milano 1997.
Petrus Chrysologus. Epistola XXV (Petri Chrysologi Episcopi Ravennatis ad Eutychem Presbyterum), PL 54, 775-780.
Pseudo Johannes Chrysostomus, Opus imperfectum in Matthaeum, ed. J. van Banning, CCL 87B, Turnhout 1988.
Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. A. Kroymann, CCL 1, Turnhout 1954, 441-726, tł. S. Ryznar, Tertulian, Przeciw Marcjonowi, PSP 58, Warszawa 1994.
Tertullianus, De oratione, ed. E. Dekkers, CCL 1, Turnhoult 1954, 256-274, tł. H. Pietras, Odpowiedź na Słowo. Najstarsi mistrzowie chrześcijańskiej modlitwy, red. H. Pietras, Kraków 1993, s. 31-57.
Algisi L., Il Vangelo di S. Matteo, w: Introduzione alla Bibbia, t. 4: I Vangeli, red. L. Moraldi – S. Lyonnet, Torino 1960.
Ancient Christian Commentary on Scripture: New Testament, t. 3: Luke, red. A. Just Jr., Downers Grove 2003.
Benericetti R., Il Cristo nei sermoni di S. Pier Crisologo, Studia Ravennatensia 6, Cesena 1995.
Biblia a medycyna, red. B. Pawlaczyk, Poznań 2007.
Bizzozero A., Peter Chrysologus, w: Preachers, and Audiences in the Latin West, red. A. Dupont, Leiden 2018, s. 403-429. (Crossref)
Bloomquist G.L., Patristic Reception of a Lukan Healing Account. A Contribution to a Socio-Rhetorical Response to Willi Braun’s Feasting and Social Rhetoric in Luke 14, w: Healing in Religion and Society, from Hippocrates to the Puritans, red. K. Coyle – S.C. Muir, Lewiston 1999, s. 105-134.
Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, t. 1-3, red. A. Di Berardino, Roma – Genova 2006-2010.
Dictionary of Biblical Interpretation, t. 2, ed. J.H. Hayes, Nashville 1999.
Farnell F.D., The Synoptic Gospels in the Ancient Church: The Testimony to the Priority of Matthew’s Gospel, „The Master’s Seminary Journal” 10/1 (1999) s. 53-86.
Gosbell L.A., „The Poor, the Crippled, the Blind, and the Lame”. Physical and Sensory Disability in the Gospels of the New Testament, Wissenschaftliche Untersuchungenzum Neuen Testament 2. Reihe 469, Tübingen 2018.
Graumann T., Christus interpres. Die Einheit von Auslegung und Verkündigung in der Lukaserklärung des Ambrosius von Mailand, PTS 41, Berlin – New York 1994. (Crossref)
Griffith S.B., Ambrose the Appropriator. Borrowed texts in a new context in the Commentary on Luke, w: Commentaries, Catenae and Biblical Tradition, red. H.A.G. Houghton, Texts and Studies 3/13, Piscataway 2016, s. 199-225. (Crossref)
Grmek M.D., Historia chorób u zarania cywilizacji zachodniej, tł. A.B. Matusiak, Warszawa 2002.
Hartsock C., The Healing of the Man with Dropsy (Luke 14:1-6) and the Lukan Landscape, „Biblical Interpretation” 21 (2013) s. 341-354. (Crossref)
John Interpreted by Early Christian and Medieval Commentators, red. B.A. Stewart – M.A. Thomas, Grand Rapids 2018.
Kasprzak D., Duszpasterze V wieku. Studium porównawcze myśli pasterskiej św. Piotra Chryzologa i Sylwiana z Marsylii, Kraków 2008.
Kasprzak D., Egzegetyczno-katechetyczne zastosowanie Biblii w homiliach św. Piotra Chryzologa, w: Biblia w kulturze świata. Biblia – Ojcowie Kościoła, red. T. Jelonek, Kraków 2008, s. 137-158.
Kasprzak D., Zasady wyjaśniania Pisma Świętego w kazaniach egzegetycznych św. Piotra Chryzologa, w: Wokół Biblii, red. T. Jelonek, Kraków 2008, s. 31-50.
Kochaniewicz B., La Vergine Maria nei sermoni di san Pietro Crisologo, Roma 1998.
Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1998.
Kritzinger J.P.K., The Interpretation of the Parable of the Prodigal Son by Two Latin Patristic Authors, St Jerome and St Peter Chrysologus, „Bogoslovnivestnik” 81/2 (2021) s. 299-308. (Crossref)
Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tł. A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.
Lodi E., L’esegesi biblica nei testi rituali dei sermoni di S. Pier Crisologo, w: L’esegesi nei Padri latini. Dalle origini a Gregorio Magno, XXVIII Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, t. 2, Roma 2000, s. 617-653.
Love S.L., The Man with Dropsy, „Leaven” 6/3 (1998) s. 136-141.
Loveday A., Luke’s Preface in the Context of Greek Preface Writing, „Novum Testamentum” 28/1 (1986) s. 48-74. (Crossref)
Lunn-Rockliffe S., Bishops on the Chair of Pestilence. Ambrosiaster’s Polemical Exegesis of Ps. 1.1, „Journal of Early Christian Studies” 19 (2011) s. 79-99. (Crossref)
Meconi D.V., Peter Chrysologus, London – New York 2021. (Crossref)
Moraldi L. – Lyonnet S., Introduzione alla Bibbia, t. 4: I Vangeli, Torino 1960.
Nowak D., Uzdrowienie w szabat człowieka chorego na puchlinę wodną jako creatio continua (Łk 14,1-6), „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 44/1 (2011) s. 16-29.
Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – J.M. Szymusiak, Poznań 2022.
Olivar A., Els principis exegètics de sant Pere Crisòleg, w: Miscellanea biblica B. Ubach, red. R.M. Diaz, Scripta et documenta 1, Montserrat 1953, s. 413-438.
Olivar A., Los sermones de san Pedro Crisólogo. Estudio critico, Montserrat 1962.
Olivar A., Les exordes des sermons de saint Pierre Chrysologue, „Revue Bénédictine” 104 (1994) s. 85-105. (Crossref)
Olivar A., La predicación cristiana antigua, Sección de teología y filosofía 189, Barcelona 1991, s. 298-299.
Paczkowski M.C., Łk 14,2-4 w egzegezie patrystycznej, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 13/4 (2020) s. 421-449. (Crossref)
Paczkowski M.C., Mk 1,1-13 w egzegezie homiletycznej św. Hieronima ze Strydonu, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 7/2 (2014) s. 52-60. (Crossref)
Quasten J., Patrologia. I Padri Greci. Dal Concilio di Nicea al Concilio di Calcedonia, t. 2, ed. A. Di Berardino, Genova 2000.
Quasten J., Patrologia. I Padri latini (secoli IV-V), t. 3, ed. A. Di Berardino et al., Casale Monferrato 1983.
Scimè C., L’esegesi di san Pietro Crisologo sui Salmi, Roma 1992.
Simonetti M., Ancient Christian Commentary on Scripture: New Testament, t. 1: Matthew 1-13, Downers Grove 2001.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej, tł. T. Skibiński, Myśl Teologiczna 26, Kraków 2000.
Timmerman C., Chronic Illness and Disease History, w: The Oxford Handbook of the History of Medicine, red. M. Jackson, Oxford 2011. (Crossref)
Vigarello G., Historia otyłości. Od średniowiecza do XX wieku, tł. A. Leyk, Warszawa 2012.
Widła B., Słownik antropologii Nowego Testamentu, Warszawa 2003.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń https://orcid.org/0000-0002-4045-2314
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
