Katalog cnót w "Historii kościelnej" Sozomena z Bethelii
Abstrakt
W swojej Historii kościelnej Sozomen przedstawił przymioty, z jednej strony władcy, którego obdarzał wielką estymą, a więc Teodozjusza II, a z drugiej podziwianych przez siebie ascetów, nowych mędrców, żyjących w jego przekonaniu według zasad najlepszej filozofii. Interesujące, że użył do tego niemal identyczny zestaw cnót, który przypisywał i władcy i mnichom. W obydwu przypadkach pobożność utożsamiał z mądrością i czynił z nich najważniejsze, wiodące cnoty. To one warunkowały kolejne przymioty. Można zatem w przekazie Sozomena doszukiwać się teorii jedności cnót charakterystycznej już dla Sokratesa z Aten, wedle którego nie można posiadać cząstki jakiejś cnoty, nie posiadając jej całości, ani posiadać jednej konkretnej cnoty, nie posiadając wszystkich. Wydaje się, że zastosowana przez Sozomena kolejność cnót w katalogu zalet przypisanych Teodozjuszowi II nie jest przypadkowa, a oddaje ich hierarchię: εὐσέβεια-σοφία φιλανθρωπία, ἀνδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη, φιλοτιμία, μεγαλοψυχία. Hierarchia ta wynika z chrześcijańskich wartości przyjętych przez Sozomena
Słowa kluczowe:
Sozomen, Historia kościelna, cnoty kardynalneBibliografia
Ambrosius, De officiis ministrorum, ed. M. Testard, Paris 1984.
Aurelius Augustinus, Epistulae, ed. A. Goldbacher, CSEL 57, Wien – Leipzig 1911.
Aristoteles, Ethica Nicomachea, ed. Ι. Bywater, Oxford 1962.
Aristoteles, Rhetorica, ed. W.D. Ross, Oxford 1964.
Athanasius Alexandrinus, Vita Antonii, ed. and tr. G.J.M. Bartelink, SCh 400, Paris 1994.
Athanasius, Select Works and Letters, tr. Ph. Schaff – H. Wace, NPNF2-04, New York 1892.
Clemens Alexandrinus, Paedagogus, t. 1-3, ed. O. Stählin, SCh 70, 108, 158, Paris 1960-1970.
Eusebius Caesariensis, Vita Constantini, ed. F. Winkelmann, GCS, Berlin 1975.
Evagrius Ponticus, Gnosticus, ed. A. Guillaumont – C. Guillaumont, SCh 356, Paris 1989.
Evagrius Ponticus, Practicus, ed. A. Guillaumont – C. Guillaumont, SCh 171, Paris 1971.
Gregorius Nyssenus, Orationes de beatitudinibus 4, PG 44, 1232-1248.
Marcus Tullius Cicero, De haruspicum responso, ed. T. Masłowski, Leipzig 1981.
Marcus Tullius Cicero, De natura deorum, ed. C.F.W. Mueller, Lipsiae 1910.
Plato, Politeia, ed. B. Jowett – L. Campbell, Oxford 1894.
Polybius, Histories, ed. Theodorus Büttner-Wobst – L. Dindorf, Leipzig 1893.
Sallustius, Bellum Catilinae, ed. G. Steadman, London 2017.
Socrates, Historia ecclesiastica, ed. G.C. Hansen, Die Griechischen Christlichen Schriftseller. Neue Folge, v. 1, Berlin 1995, tr. S.J. Kazikowski, Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła, Warszawa 1986; tr. Ph. Schaff – H. Wace, Socrates, Church History from A.D.305-439, NPNF2-02, New York 1890.
Sozomenus, Historia ecclesiastica, Die Griechischen Christlichen Schriftseller. Neue Folge, v. 4, ed. I. Bidez – G.Ch. Hansen, Berlin 1995, tr. S. Kazikowski, Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, Warszawa 1989; tr. Ph. Schaff – H. Wace, Sozomenus, Church History from A.D.323-425, NPNF2-02, New York 1890.
Theodoretus, Historia ecclesiastica, ed. L. Parmentier – G.Ch. Hansen, Die Griechischen Christlichen Schriftseller, Berlin 1998.
A Greek-English Lexicon, ed. H.G. Liddell – R. Scott, Oxford 1996.
A Patristic Greek Lexicon, ed. G.W.H. Lampe, Oxford 1961.
Bardill J., Constantine, Divine Emperor of the Christian Golden Age, Cambridge 2011.
Bralewski S., Zagłada filozofów helleńskich w Imperium Romanum – obraz mędrców w relacji Sokratesa z Konstantynopola i Hermiasza Sozomena, „Vox Patrum” 80 (2021) p. 177-196. (Crossref)
Brakke D., Demons and the Making of the Monk: Spiritual Combat in Early Christianity, Cambridge 2006. (Crossref)
Champeaux J., „Pietas”: piété personelle et piété collective à Rome, „Bulletin l’Association Guillaume Budé” 3 (1989) p. 263-279. (Crossref)
Charlesworth M.P., The Virtues of a Roman Emperor: Propaganda and the Creation of Belief, „Proceedings of the British Academy” 23 (1937) p. 105-133.
Corrigan K., Evagrius and Gregory. Mind, Soul and Body in the 4th Century, London 2009.
Dörrie H., Polybius über Pietas, Religio und Fides (Zu Buch 6, Kap. 56), in: Mélanges de philosophie, de littérature et d’histoire ancienne offerts à P.Boyancé, ed. J.‑P. Boucher – R. Turcan – J.-P. Morel – P. Gros – H. Lavagne, CEFR 22, Rome 1974, p. 251-172.
Fears J.R., The cult of Virtues and Roman Imperial Ideolog, “Aufstieg und Niedergang der römischen Welt” 17/2 (1981) 827-948. (Crossref)
Ilski K., Idea jedności politycznej społecznej i religijnej w świetle pism Ambrożego z Mediolanu, Poznań 2001.
Irwin T., Plato’s Ethics, New York – Oxford 1995, p. 41-44, 80-85. (Crossref)
Jaczynowska M., Religie świata rzymskiego, Warszawa 1987.
Kolb F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, Poznań 2009.
Korpanty J., Rzeczpospolita potomków Romulusa. Ludzie – wydarzenia – idee, Warszawa 1979.
Korpanty J., Pietas Romana, in: Studia Archeologica. Prace dedykowane Profesorowi Januszowi A. Ostrowskiemu w sześćdziesięciolecie urodzin, ed. E. Papucia-Władyka – J. Śliwa, Kraków 2001, p. 189-196.
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu republiki rzymskiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976.
Legutko R., Sokrates, Poznań 2013.
Leithart P.J., Defending Constantine. The Twilight of an Empire and the Dawn of Christendom, Downers Grove 2010.
Liebeschuetz W., The religious position of Livy’s History, „Journal of Roman Studies” 57 (1967) p. 45-55. (Crossref)
Linderski J., Roman religion in Livy, in: Livius: Aspekte seines Werkes, ed. W. Schuller, Constance 1993, p. 53-70.
Metropoulos N.P., Oi kyries aretes kai e aristotelike ethike, „Erkyna, Epitheorese Ekpaideutikon – Epistemonikon Thematon” 20 (2014) p. 76-86.
Mikocki T., Zgodna, pobożna, płodna, skromna, piękna… Propaganda cnót żeńskich w sztuce rzymskiej, Wrocław 1997.
Moutsoulas E.D., Le Sens de la justice dans la quatrième Homélie sur les Béatitudes de Grégoire de Nysse, in: Gregory of Nyssa, Homilies on the Beatitudes, ed. H.R. Drobner – A. Viciano, Leiden 2000, p. 389-396. (Crossref)
Radde-Gallwitz A., Gregory of Nyssa on the Reciprocity of the Virtues, „Journal of Theological Studies NS” 58 (2007) p. 537-552. (Crossref)
Ramelli I.L.E., Evagrius and Gregory: Nazianzen or Nyssen? Cappadocian (and Origenian) Influence on Evagrius Greek, „Roman and Byzantine Studies” 53 (2013) p. 117-137.
Stachura M., Wrogowie porządku rzymskiego. Studium zjawiska agresji językowej w Kodeksie Teodozjusza, Nowelach Postteodozjańskich i Konstytucjach Sirmondiańskich, Kraków 2010.
Van Nuffelen P., Un héritage de paix et de piété. Étude sur les histoires ecclésiastiques de Socrate et Sozomène, Leuven 2004.
Vivian M.R., Eusebius and Constantine’s Letter to Shapur – Its Place in the Vita Constantini, „Studia Patristica” 29 (1997) p. 164-169.
Waagenvoort H., Pietas, in: Pietas. Selected Studies in Roman Religion, Leiden 1980, p. 1-20. (Crossref)
Wallace-Hadrill A., The Emperor and His Virtues, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 30/3 (1981) p. 298-323.
White D.L., Evagrius of Pontus on Exodus and the Virtues, „Vigiliae Christianae” 73 (2019) p. 516-530. (Crossref)
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
