Patrystyczne początki kultu eucharystycznego poza Mszą
Janusz Królikowski
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Abstrakt
W artykule zostaje podjęte zagadnienie początków kultu eucharystycznego poza Mszą, z wyjątkiem Wiatyku, który należy do stałej tradycji Kościoła. Chodzi o określenie, czy i w jakim zakresie ta problematyka jest obecna w pismach ojców Kościoła oraz w praktyce kościelnej w pierwszym tysiącleciu. Bardzo powoli pojawiają się pewne przejawy kultyczne, które zwracają niewątpliwie uwagę na potrzebę szerokiego widzenia Eucharystii w całości życia chrześcijańskiego, chociaż o właściwym kulcie nie ma wówczas jeszcze mowy. Niemniej jednak można powiedzieć, że liczne kwestie eucharystyczne, w kontekście różnych zjawisk duchowych, domagają się coraz większej uwagi ze strony teologów.
Słowa kluczowe:
Eucharystia, Komunia, kult, msza codzienna, postacie eucharystyczneBibliografia
Amalarius, De ecclesiasticis officiis vel Liber officialis, Amalariusz z Metz, Święte obrzędy Kościoła, Dzieła, t. 1, Lublin 2016.
Ambrosius Mediolanensis, De excess fratris, ed. O. Faller, CSEL 73, Vindobonae 1955, s. 207-325, tł. J. Czuj, Ambroży, O życiu brata Satyra, w: Ambroży, Mowy, POK 21, Poznań 1939, s. 106-138.
Athanasius Alexandrinus, Sermo […] de imagine Domini nostri Jesu Christi veri Dei nostri, facto miraculo in civitate Beryto, w: Anastasius Bibliothecarius, Sancta Synodus septima generalis Nicaena secundus, PL 129, 283B-286C.
Augustinus, Enarrationes in Psalmos 98, tł. J. Sulowski, Augustyn, Objaśnienia Psalmów. Ps 78-102, PSP 40, Warszawa 1986.
Augustinus, Epistola 54, tł. W. Eborowicz, Augustyn, Listy, Pelplin 1991, s. 332-337.
Benedictus, Regula, tł. T.M. Dąbek – B. Turowicz, Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 387-503.
Eldefonsus Episcopus, Revelatio quae ostensaest […] in Spiritu sancto, mense septimo, w: J. Mabillon, Dissertatio de pane eucharistico azymo Ac fermentato, Luteciae Parisiorum 1674, s. 153-167.
Gregorius Magnus, Dialogi, tł. E. Czerny – A. Świderkówna, Grzegorz Wielki, Dialogi, ŹM 17, Kraków 2000.
Gregorius Magnus, Moralia in Iob 22, tł. E. Buszewicz – A. Wilczyński, Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba, t. 4: Księgi XVII-XXII, ŹM 63, Kraków 2013.
Ignatius Antiochensis, Ad Romanos, tł. A. Świderkówna, Ignacy Antiocheński, Do Kościoła w Rzymie, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, BOK 10, Kraków 2010, s. 128-131.
Justinus Martyr, Apologia, tł. L. Misiarczyk, Justyn Męczennik, Apologia, w: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, s. 43-89.
Konstytucje Apostolskie oraz Kanony Pamfilosa z apostolskiego synodu w Antiochii, Prawo Kanoniczne Świętych Apostołów, Kary świętych Apostołów dla upadłych, Euchologion Serapiona, ŹMT 42, Kraków 2007.
Leo Achridanus, Epistola ad Joannem Tranensem, PG 120, 835-844.
Regula Magistri, tł. T.M. Dąbek – B. Turowicz, Reguła Mistrza. Reguła św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 73-371.
Alonso Álvarez R., De cruore Domini: la reliquia de la santa sangre en la catedral de Oviedo y el milagro del Cristo de Beirut, w: Medieval Studies in Honour of Peter Linehan, red. F.J. Hernández – R. Sánchez Ameijeiras – E. Falque, Millennio Medievale 115; Strumenti e Studi 44, Firenze 2018, s. 49-65.
Bacci M., „Quel bello miracolo onde si fa la festa del santo Salvatore”. Studio sulle metamorfosi di una leggenda, w: Santa Croce e Santo Volto. Contributi allo studio dell’origine e della fortuna del culto del Salvatore (secoli IX-XV), red. G. Rossetti, Piccola Biblioteca Gisem 17, Pisa 2002, s. 7-86.
Bacci M., Le Majestats, il Volto Santo e il Cristo di Beirut. Nuove riflessioni, „Iconographica” 13 (2014) s. 45-66.
Benedykt XVI, Adhortacja apostolska Sacramentum caritatis (22 lutego 2007).
Boesch Gajano S., Gregorio Magno. Alle origini del Medioevo, Sacro Santo 8, Roma 2004.
Capitanio A., Il desiderio di „vedere” l’ostia: il Sacro Volto e l’Eucaristia, w: Intorno al Sacro Volto. Genova, Bisanzio e il Mediteraneo (secoli XI-XIV), red. A.R. Calderoni Masetti – C. Dufour Bozzo – G. Wolf, Veenzia 2007, s. 223-230.
Cassigena-Trévedy F., Les Pères de l’Église et la liturgie. Un esprit, uneexpérience. De Constantin à Justinien, Paris 2009.
Gregorio Magno e le origini dell’Europa, red. C. Leonardi, Firenze 2014.
Holweck F.G., Calendarium liturgicum festorum Dei et Dei matris Mariae, Philadelphia 1925.
Królikowski J., Widzialne słowo. Teologia w sztuce, Tarnów 2009.
Leclercq H., Communion des absents et des infirmes, DACL III 2437-2440.
Leclercq H., Pastophorium, DACL XIII 2390-2391.
Leo H., Orarium, DACL XII 2322-2323.
Manrique A., Teologia agostiniana della vita religiosa, Milano 1968.
Moroni G., Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica, t. 21, Venezia 1843.
Sansterre J.-M., L’image blessée, l’image souffrante: quelques récits de miracles entre Orient et Occident (VIe-XIIe siècle), w: Les images dans les societies médiévales. Pour une histoire comparée. Actes du colloque international organisé par l‘Institut Historique Belge de Rome en collaboration avec l’Ecole Française de Rome et l’Université Libre de Bruxelles (Rome, Academia Belgica, 19-20 juin 1998), red. J.-M. Sansterre – J.-C. Schmitt, Bulletin de l’Institut Historique Belge de Rome 69, Bruxelles – Rome 1999, s. 113-130.
Sensi M., Origine del culto eucaristico fuori della messa [Sacramentum caritatis, 66‑69], w: Sacramentum caritatis. Studi e commenti sull’Esortazione Apostolica postsinodale di Benedetto XVI, red. R. Nardin – G. Tangorra, Città del Vaticano 2008, s. 421-445.
Święta Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 maja 1969).
Paschini P., Note sul culto eucaristico nella vita religiosa italiana nel primo Rinascimento, „Divinitas” 2 (1962) s. 340-379.
Studer B., L’Eucaristia nella Chiesa dei Padri: sacramento del sacrificio di Cristo e dei cristiani, „Caro Salutis Cardo” 15 (1998) s. 128-153.
Vedere l’invisibile. Nicea e statuto dell’Imagine, red. L. Russo, Palermo 1997.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
