Angelologia w pismach Justyna, Tacjana i Atenagorasa z Aten
Leszek Misiarczyk
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9511-6174
Abstrakt
Opracowanie stawia sobie za cel analizę tekstów Justyna, Tacjana i Atenagorasa na temat aniołów. Czynię to w trzech punktach: stworzenie aniołów przez Boga/Logos jako istot wolnych (1); zadania aniołów (2) oraz grzech aniołów i ostateczne unicestwienie demonów/złych aniołów. Wszyscy trzej autorzy podkreślają, że Bóg stworzył aniołów i ludzi jako istoty wolne, a więc też odpowiedzialne za swoje czyny i powierzył im opiekę nad ludźmi i swoim stworzeniem. Niektóre jednak anioły dały się zwieść pierwszemu aniołowi (Tacjan) czy mocy wrogiej (Atenagoras), który dał się ponieść próżnej chwale, zerwał wszelkie więzy zależności od Niego i chciał zawłaszczyć bóstwo. Zamienił się w demona, a jego zwolennicy w zastęp demonów. Atenagoras łączy koncepcję Tacjana i Justyna stwierdzając, że moc/duch, której Bóg powierzył zarząd nad materią i jej formami, znieważyła istotę swojego bytu i powierzoną jej władzę, zaś aniołowie z pierwszego sklepienia zgrzeszyli współżyciem z kobietami z czego narodzili się giganci. Koncepcja grzechu aniołów Tacjana i Atenagrasa jest zdecydowanie mniej mityczna niż Justyna. Według Tacjana i Atenagorasa ten stan upadku aniołów jest nieodwracalny.
Słowa kluczowe:
aniołowie, apologeci, grzech aniołów, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Atenagoras z AtenBibliografia
Ahtenagoras, Legatio pro Christianis, ed. W. Schoedel, Oxford 1972, transl. J. Donaldson, A. Roberts, https://www.earlychristianwritings.com/text/athenagoras-plea.html.
Iustinus Martyr, Apologiae pro Christianis, ed. M. Marcovich, Patristische Texte und Studien 38, Berlin – New York 1994, transl. J. Donaldson, A. Roberts, https://www.earlychristianwritings.com/text/justinmartyr-firstapology.html.
Iustinus Martyr, Dialogus cum Tryphone, ed. M. Marcovich, Patristische Texte und Studien 47, Berlin – New York 1997, transl. J. Donaldson, A. Roberts,https://www.earlychristianwritings.com/text/justinmartyr-dialoguetrypho.html.
Tatianus, Oratio ad Graecos, ed. M. Marcovich, Patristische Texte und Studien 43, Berlin – New York 1995.
Bernard L.W., Justin Martyr. His Life and Thought, London – New York 1967.
Crawford M.R., ‘The Hostile Devices of the Demented Demons’: Tatian on Astrology and Pharmacology, “Journal of Early Christian Studies” 29 (2021) p. 31-60. (Crossref)
Ferguson E., Justin Martyr on Jews, Christians and the Covenant, in: Early Christianity in Context. Monuments and Documents, eds. F. Manns – E. Alliata, Jerusalem 1993, p. 395-405.
Goodenough E.R., The Theology of Justin Martyr, Jena 1923.
Googspeed E.J., Index Apologeticus, Leipzig 1912.
Gorges T., Die Götter als Dämonen bei Justin, Athenagoras und Tertulian, in: Gott – Götter – Götzen, ed. Ch. Schwöbel, Leipzig 2013, p. 431-442.
Grant R.M., The Data of Tatian’s Oration, “Harvard Theological Review” 46 (1953) p. 99-101. (Crossref)
Grant R.M., Greek Apologists of the Second Century, London 1988.
Janiszewski P., Dobro jako „przypadłość ” Boga i Szatan jako „przypadłość ” materii w „Prośbie za chrześcijanami” Atenagorasa, in: Hortus Historiae. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w setną rocznicę urodzin, eds. E. Dąbrowa – M. Dzielska – M. Salamon – S. Sprawski, Kraków 2010, p. 523-533.
Janovic Z., Divine Pronoia and existence of Evil in the theology of St. Justin Martyr, in: Pronoia. Providence of God – Die Vorsehung Gottes, eds. T. Hainthaler – F. Mali – G.H. Emmenegger – M.L. Ostermann, Innsbruck – Wien 2019, p. 95-110.
Kalinkowski S., Wczesnochrześcijańska apologetyka grecka, in: Atenagoras z Aten, Prośba za chrześcijanami, O zmartwychwstaniu ciał, Warszawa 1985, p. 5-23.
Longosz S., Opiekuńcza funkcja aniołów w nauce Ojców Kościoła, in: Księga o aniołach, ed. H. Oleschko, Kraków 2003, p. 168-177.
Lössl J., Zwischen Christologie und Rhetorik. Zum Ausdruck ‚Kraft des Wortes‘ (Λόγου δύναμις) in Tatians Rede an die Griechen, in: Logos der Vernunft – Logos des Glaubens, eds. F.R. Prostmeier – H.E. Lona, Berlin – New York 2010, p. 129-147. (Crossref)
Malherbe A.J., The Structure of Athenagoras ‚Supplicatio pro Christianis’, “Vigiliae Christianae” 23 (1969) p. 1-20. (Crossref)
McGehee M., Why Tatian never ‚Apologized’ to the Greeks, “Journal of Early Christian Studies” 1 (1993) p. 143-158. (Crossref)
Misiarczyk L., Wstęp, in: Pierwsi apologeci greccy, BOK 24, Kraków 2004, p. 162-206.
Misiarczyk L., Il Midrash nel Dialogo con Trifone di Giustino Martire, Płock 1999.
Misiarczyk L., Apokatástasis realizzata, attuale e futura nella tradizione patristica preorigenana, “Augustinianum” 58 (2008) p. 33-58. (Crossref)
Misiarczyk L., Wstęp, in: Justyn Męczennik, 1 i 2 Apologia, Dialog z Żydem Tryfonem, Warszawa 2012, p. 119-157.
Misiarczyk L., Egzorcyzmy w Kościele starożytnym od I do III wieku, Warszawa 2015.
Munier Ch., La structure littéraire de l’Apologie de Justin , “Revue des Sciences Religieuses” 60 (1986) p. 34-54. (Crossref)
Munier Ch., À prorpos des Apologies de Justin , “Revue des Sciences Religieuses” 61 (1987) p. 177-186. (Crossref)
Munier Ch., La méthode apologéthique de Justin le Martyr , “Revue des Sciences Religieuses” 62 (1988) p. 90-100, 227-239. (Crossref)
Gegen falsche Götter und falsche Bildung: Tatian, Rede an die Griechen, ed. H.-G. Nesselrath, Tübingen 2016.
Osborn E.F., Justin Martyr, Tübingen 1975.
Pappalardo S., La teoria degli angeli e dei demoni e la dottrina della provvidenza di Atenagora, “Didascaleion” 8 (1929) p. 67-80.
Pietras H., Apokatastasis według Ojców Kościoła: nadzieja nawrócenia czy powszechna amnezja?, „Collectanea Theologica” 62/3 (1992) p. 21-41.
Pouderon B., D’Athèns à Alexandrie. Études sur Athé nagore et les origines de la philosophie chré tinnes , Quebec – Louvain 1998.
Rankin D., Athenagoras. Philosopher and Theologian, Furnham – Burlington 2009.
Rokeah D., Jews, Pagans and Christian in Conflict, Jerusalem – Leiden 1982. (Crossref)
Rokeach D., Justin Martyr and the Jews, Leiden 2002. (Crossref)
Skarsaune O., The Proof from Prophecy, Leiden 1987. (Crossref)
Szczerba W., ‚A Bóg będzie wszystkim we wszystkich’. Apokatastaza Grzegorza z Nyssy. Tło, źródła, kształt koncepcji, Kraków 2008.
Trakatellis D., The Pre-existence of Christ in the Writtings of Justin Martyr, Missoula 1976.
Waszink H., Bemerkungen zu Justins Lehre vom Logos Spermatikos, “Jahrbuch für Antikes Christentum” 1 (1964) p. 380-390.
Winden van J.C., An Early Christian Philosopher. Justin Martyr’s Dialogue with Tryphon Chapters One to Nine, Leiden 1971.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-9511-6174
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
