Reguła Eugipiusza o funkcji opata
Bogdan Stanisław Czyżewski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6040-5523
Abstrakt
Reguła napisana dla klasztoru w Lucullanum przez Eugipiusza (VI w.), chociaż nie należy do zbyt oryginalnych, posiada jednak pewne elementy, na które warto zwrócić uwagę. Jej autor dokonał kompilacji ośmiu reguł starożytnego Kościoła, najwięcej zaczerpnął z pism monastycznych św. Augustyna i z Reguły Mistrza. W kilku miejscach skraca cytowane przez siebie źródła, mając na uwadze specyfikę klasztoru, którego był opatem. Godne zauważenia są teksty mówiące o opacie, któremu przyznaje, zaraz po Chrystusie, najwyższą godność we wspólnocie. Zwraca też uwagę na spoczywającą na nim odpowiedzialność za braci, zarówno w dziedzinie formowania ich życia duchowego jak i karności, której są poddawani, by osiągnąć doskonałość. Oryginalność Reguły Eugipiusza polega też na „korekcie” niektórych „przywłaszczonych” przez niego tekstów, co stwarza pewną trudność, zwłaszcza w odniesieniu do sosowanej przez niego terminologii odnoszącej się do opata. Nie zawsze jest konsekwentny w posługiwaniu się terminami abbas, praepositus i decanus, co powoduje, że nie w każdym przypadku jesteśmy w stanie dokładnie określić, kogo tak naprawdę miał na myśli Eugipiusz. Być może mamy do czynienia nie z typową regułą zawierającą przepisy odnoszące się do codziennych praktyk mieszkańców klasztoru św. Seweryna, co raczej zbiór przepisów pochodzących z różnych wczesnochrześcijańskich reguł, które miały służyć jako przewodnik dla opata w Lucullanum.
Słowa kluczowe:
Eugipiusz, reguła, opat, przełożony, klasztorBibliografia
Augustinus, Ordo monasterii, ed. L. Verheijen, La Règle de saint Augustin, t. 1: Tradition manuscrite: Ordo monasterii, Paris 1967, s. 148-152, tł. P. Nehring, Reguła św. Augustyna: Porządek klasztoru, w: Św. Augustyn, Pisma monastyczne, ŹM 27, 151-153, s. Kraków 2007.
Augustinus, Praeceptum, ed. L. Verheijen, La Règle de saint Augustin, t. 1: Tradition manuscrite: Praeceptum, Paris 1967, s. 415-435, tł. P. Nehring, Reguła św. Augustyna: Praeceptum, w: Św. Augustyn, Pisma monastyczne, ŹM 27, s. 155-168, Kraków 2007.
Benedictus, Regula, PL 66, 215-930, tł. B. Turowicz, Święty Benedykt z Nursji, Reguła, w: „Reguła Mistrza”. „Reguła” św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 387-503.
Cassianus, De institutis coenobiorum et De octo principalium vitiorum remediis libri XII, ed. J.-C. Guy, SCh 109, Paris 2011.
Eugippius, Regula, ed. F. Villegas – A. de Vogüé, CSEL 87, Vien 1976, tł. K. Obrycki, Reguła Eugipiusza, w: Zachodnie reguły monastyczne, ŹM 50, Tyniec 2013, s. 799-899.
Isidorus Hispalensis, De viris illustribus, PL 83, 1081-1106.
Novatus, Sententiae, ed. F. Villegas, Les sentences pour les moines de Novat le Catholique, „Revue Bénédictine” 86 (1976) s. 49-74. (Crossref)
Pachomius Tabennensis, Praecepta atque iudicia, ed. A. Boon, Louvain 1932, tł. M. Starowieyski, Pachomiana latina: Przykazania i orzeczenia, w: Pachomiana latina, ŹM 11, Kraków 1996, s. 165-169.
Pachomius Tabennensis, Praecepta et instituta, tł. M. Starowieyski, Pachomiana latina: Przykazania i postanowienia, w: Pachomiana latina, ŹM 11, Kraków 1996, s. 156‑164.
Regula Magistri, PL 88, 943-1052, tł. T.M. Dąbek, Reguła Mistrza, w: „Reguła Mistrza”. „Reguła” św. Benedykta, ŹM 40, Kraków 2006, s. 65-371.
Bober A., Ostatnie odkrycie patrystyczne (Reguła Eugipiusza), „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 28/4 (1981) s. 131-136.
Bober A., Seweryn, działacz społeczno-polityczny w Noricum (V w.), Balcanica Posnaniensia. Acta et Studia 1, Poznań 1984.
Czyżewski B., Reguła Mistrza o wyborze i nauczaniu opata, „Vox Patrum” 70 (2018) s. 243-258. (Crossref)
Degórski B. – Mirri L.M., Eugippio. La Regola, Testi Patristici 183, Roma 2005.
Degórski B. – Mirri L.M., Eugippio Abate. La Regola (traduzione e note), w: Eugippio Abate. Opere, ed. A. Genovese, Scrittori della Chiesa di Aquileia 7, Roma – Aquileia 2012, s. 139-249.
Degórski B., Le fonti e le tematiche teologiche della Regula di Eugippio, „Vox Patrum” 75 (2020) s. 89-120. (Crossref)
Degórski B., Breve storia del ritrovamento e dell’edizione delle Regula di Eugippio, „Dissertationes Paulinorum” 30 (2021) s. 85-94.
Drączkowski F., Święty Seweryn Apostoł Noricum, „Vox Patrum” 4 (1983) s. 81-87. (Crossref)
Dunn M., The Emergence of Monasticism. From the Desert Fathers to the Early Middle Ages, Oxford 2000.
Eborowicz W., Eugipiusz, EK IV 1296.
Gégerat Ph., Introduction: I. Eugippe, w: Eugippe, Vie de Saint Séverin, SCh 374, Paris 1991, s. 7-15.
Génestout A., Le plus ancien témoin manuscrit de la Règle du Maître: le Parisinus latin 12634, „Scriptorium” 1/1 (1946) s. 129-142. (Crossref)
Gometz A.K., Eugippius of Lucullanum: A Biography, Leeds 2008.
Kasprzak D., Przepisy dotyczące ubóstwa monastycznego w Regule Eugipiusza (ok. 530‑535), w: Lex Tua Veritas. Księga pamiątkowa dedykowana jego Magnificencji Księdzu Profesorowi Janowi Maciejowi Dyduchowi z okazji 70. rocznicy urodzin, red. P. Majer – A. Wójcik, Kraków 2010, s. 137-146.
Kasprzak D., Życie monastyczne jako podążanie wąską drogą posłuszeństwa według Reguły Eugipiusza, w: Fructus Spiritus est Caritas. Księga jubileuszowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Franciszkowi Drączkowskiemu z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, czterdziestopięciolecia święceń kapłańskich i trzydziestopięciolecia pracy naukowej, red. M. Wysocki, Lublin 2011, s. 181-195.
Krausgruber M., Die Regel des Eugippius: die Klosterordnung des Verfassers der Vita Sancti Severini im Lichte ihrer Quellen, Thaur 1996.
Leyser A.C., Authority and Asceticism from Augustine to Gregory the Great, Oxford 2000. (Crossref)
Obrycki K., Wstęp, w: Eugipiusz, Żywot św. Seweryna. Reguła, ŹM 13, Kraków 1996, s. 11-47.
Obrycki K., Życie i działalność literacka Eugipiusza, w: Eugipiusz, Dzieła, PSP 32/1, Warszawa 1985, s. 11-27.
Pavan V., Eugippius, w: Dictionnaire Encyclopédique du Christianism Ancien, t. 1, Paris 1990, s. 906-907.
Starowieyski M., Reguła Eugipiusza – Wstęp, w: Zachodnie reguły monastyczne, ŹM 50, Tyniec 2013, s. 791-796.
Starowieyski M., Reguła Mistrza. Wprowadzenie, w: Starożytne Reguły Zakonne, PSP 26, Warszawa 1980, 156-160.
Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – J.‑M. Szymusiak, Poznań 2018, s. 321-323.
Vogüé A. de, La Règle d’Eugippe retrouvée?, „Revue d’ascétique et de mystique” 47 (1971) s. 233-265.
Vogüé A. de, Quelques observations nouvelles sur la Règle d’Eugippius, „Benedictina” 22 (1975) s. 31-41.
Vogüé A. de, Praefatio, w: Eugippius, Regula, red. F. Villegas – A. de Vogüé, CSEL 87, Vien 1976, s. III-XXVII.
Vogüé A. de, Le Maître, Eugippe et S. Benoît, w: Regulae Benedicti Studia – Supplementa, t. 17, Hildesheim 1984.
Vogüé A. de, Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité. Première partie. Le monachisme latin, t. 6, Paris 2002.
Vogüé A. de, Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité. Première partie. Le monachisme latin, t. 8, Paris 2003.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0002-6040-5523
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
