Kult archaniołów w późnej starożytności – wybrane zagadnienia
Stanisław Adamiak
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-1515-0194
Abstrakt
Artykuł przedstawia wybrane świadectwa kultu archaniołów w późnej starożytności. Analiza dotyczy opisów męczeństwa oraz różnych inskrypcji, przede wszystkim z terenów Afryki Północnej, Azji Mniejszej, Egiptu i Nubii. Zostały zaczerpnięte przede wszystkim z bazy danych „Cult of Saints in Late Antiquity”. Pokazane zostały zarówno przykłady ortodoksyjnej, jak i synkretystycznej pobożności przyzywającej wstawiennictwa archaniołów. Podkreślone specjalną rolę Archanioła Michała. Przedstawiono też rozważania na temat dopuszczalności wyobrażeń aniołów w sztuce chrześcijańskiej późnej starożytności.
Słowa kluczowe:
Archaniołowie, pobożność ludowa, synkretyzm, inskrypcje, amuletyBibliografia
Concilium Romanum a. 745, red. A. Werminghoff, MGH Leges. Concilia 2/1, s. 37-44.
The Greek Anthology, Books 1-5, red. W.R. Paton – M.A. Tueller, London – Cambridge 2014.
Dzieje Piotra i Dwunastu Apostołów, w: Apokryfy Nowego Testamentu, t. 2/2, red. M. Starowieyski, tł. W. Myszor, Kraków 2007, s. 569-575.
Eusebius, Vita Constantini, red. F. Winkelmann, Die griechischen christlichen Schriftsteller, Berlin 1975, tł. T. Wnętrzak, Euzebiusz z Cezarei, Życie Konstantyna, ŹMT 44, Kraków 2007.
Hermias Sozomenus, Historia ecclesiastica I-II, red. A.J. Festugière, SCh 306, tł. S. Kazikowski, Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, Warszawa 1989.
The Martyrdom of Lacaron, Coptic and English, tł. A. Alcock, w: http://www.roger-pearse.com/weblog/2015/04/03/martyrdom-of-st-lacaron-now-online-in-english-by-anthony-alcock/ (dostęp: 1.2.2023).
Passio Marcianae (BHL 5256), red. S. Fialon, „Sacris Erudiri” 53 (2014) s. 15-67. (Crossref)
Passio Marculi, red. P. Mastandrea, „Analecta Bollandiana” 113 (1995) s. 65-75.
Passio Perpetuae, red. J. Amat, SCh 417, tł. A. Malinowski, Męczeństwo św. Perpetuy i Felicity, w: Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, red. M. Starowieyski, Kraków 2020, s. 159-175.
Passio Salsae, red. A.M. Piredda, Sassari 2002.
Passio Syriaci et Paulae, red. B. De Gaiffier, „Analecta Bollandiana” 60 (1942) s. 10-15.
Passio Typasi, red. J. Leoni, SCh 609, s. 254-275.
Tertulian, De baptismo, red. J.G.Ph. Borleffs, CCL 1, Turnhout 1954, s. 275-295.
Arnold J.C., The footprints of Michael the Archangel: The formation and diffusion of a saintly cult, c. 300-c.800, New York 2013. (Crossref)
Bruyn T. de, Making Amulets Christian: Artefacts, Scribes, and Contexts, Oxford 2017.
Cline R., Ancient Angels: Conceptualizing Angeloi in the Roman Empire, Religions in the Graeco-Roman World 172, Leiden – Boston 2011. (Crossref)
Duval Y., Loca sanctorum Africae: Le culte des martyrs en Afrique du IVe au VIIe siècle, Rome 1982.
Łaptaś M., Archanioł Michał jako opiekun w scenach „Trzech Młodzianków” w malarstwie nubijskim, w: Hereditatem Cognoscere. Studia i szkice dedykowane Marii Miśkiewicz, Warszawa 2004, s. 1-20.
Łaptaś M., The Position of the Archangel Michael within the Celestial Hierarchy: Some Aspects of the Manifestation of His Cult in Nubian Painting, w: The Archangel Michael in Africa: History, Cult, and Persona, red. I. Saelid Gilhus – A. Tsakos – M.C. Wright, London 2019, s. 95-108. (Crossref)
Łaptaś M., Eternal Bodies: Images of archangels in the upper parts of Nubian buildings, „Polish Archeology in the Mediterranean” 29 (2020) s. 715-737. (Crossref)
Mazza E., La mistagogia. Le catechesi liturgiche della fine del quarto secolo e il loro metodo, Roma 1996.
Muehlberger E., Angels in Late Ancient Christianity, Oxford 2013. (Crossref)
Początki bizantyńskiego ikonoklazmu (726-754). Teksty źródłowe, opr. M. Jesiotr – J. Naumowicz, Biblioteka Bizantyńska 2, Warszawa 2021.
Vagaggini C., Il senso teologico della liturgia, Milano 1999.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska https://orcid.org/0000-0003-1515-0194
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
