Aniołowie w pierwszym łacińskim komentarzu do Apokalipsy Wiktoryna z Petowium
Dominika Łucja Budzanowska-Weglenda
Uniwersytet Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zbadanie, jak Wiktoryn z Petowium w Commentarius in Apocalypsim komentuje fragmenty Apokalipsy św. Jana, w których występuje termin ‘anioł’ – angelus, i jak interpretuje to pojęcie. Najpierw wspomniano częste występowanie aniołów w Piśmie Świętym, zwłaszcza w ostatniej księdze Biblii. Przypomniano za Augustynem z Hippony, że określenie angelus oznacza misję, a nie naturę istot tak określanych. Podkreślono również, że dla Ojców Kościoła angelologia nie była najistotniejszym zagadnieniem poruszanym przez nich w pismach, podobnie dość rzadko naukowcy zajmują się patrystyczną nauką o aniołach. Przedstawiono krótko biskupa Wiktoryna jako pierwszego egzegetę łacińskiego i styl jego interpretacji, szczególnie znaczenie alegorezy i typologii. Omówiono wszystkie objaśnienia dotyczące terminu angelus w zachowanych fragmentach komentarza Wiktoryna do Apokalipsy: najpierw przeanalizowane zostały te, w których anioł oznaczać ma Eliasza czy samego Chrystusa, następnie dobre anioły niebiańskie, a wreszcie złe anioły – diabła, Antychrysta. Przytoczono krótko też wyniki badań innego tekstu biskupa Petawium – De fabrica mundi, w którym to traktacie o stworzeniu świata pojawiają się ciekawe koncepcje autora o aniołach, dotyczące np. dwudziestu czterech aniołów pierwotnych stworzonych pierwszego dnia.
Słowa kluczowe:
Wiktoryn z Petowium, komentarz, Apokalipsa św. Jana, aniołowie, angelus, egzegezaBibliografia
Augustinus, Enarrationes in psalmos, PL 37; CCL 39, ed. E. Dekkers – J. Fraipont, Turnhout 1956.
Cassiodorus, Compexiones in Apocalypsi, CCL 107, ed. R. Gryson, Turnhout 2003; PL 70, 1381A-1382A, 1405-1418.
Hieronymus, De viris illustribus, PL 23; HO 15, ed. B. Degórski, Roma 2014.
Hieronymus, In Ecclesiasten, CCL 72, ed. P. de Lagarde – G. Morin – M. Adriaen, Turnhout 1959.
Hieronymus, Epistulae, CSEL 55, ed. I. Hilberg, Vindobonae 1912.
Victorinus, Commentarius in Apocalypsim et De fabrica mundi, CSEL 49, ed. J. Haussleiter, Vindobonae – Lipsiae 1916, tł. Victorin de Poetovio, Sur l’Apocalypse, suivi du ‘Fragment chronologique’ et de ‘La Construction du monde’, SC 423, ed. M. Dulaey, Paris 1997; Victorinus Poetovionensis, Opera quae supersunt. Explanatio in Apocalypsin una cum recensione Hieronymi. Tractatus de fabrica mundi. Fragmentum de vita Christi, CCL 5, ed. R. Gryson, Turnhout 2017.
Daniélou J., Aniołowie i ich misja, tł. K. Kubaszczyk, Warszawa – Ząbki 2006.
Daniélou J., Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim, Kraków 2002.
Dą bek T.M., Aniołowie opiekunami Kościoła w Apokalipsie św. Jana, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 37/4 (1984) s. 305-313. (Crossref)
Dą bek T.M., Św. Michał Archanioł w Apokalipsie, w: Michał Archanioł, t. 1: Zagadnienia teologiczne, red. H. Oleschko – S. Łącki, Marki 2012, s. 103-121.
Dulaey M., Jérôme ‘éditeur’ du Commentaire sur l’Apocalypse de Victorin de Poetovio, „Revue d’Études Augustiniennes et Patristiques” 37 (1991) s. 199-236. (Crossref)
György H., Kezdet, vég, Krisztus, w: Poetovioi Victorinus, Kezdet és vég: A Teremtés könyvéről és a Jelenések könyvéről, red. H. György, Budapest 2017, s. 7-16.
Kasprzak D., Drugi millenaryzm w ujęciu Wiktoryna z Poetovium, w: Między Biblią a kulturą, red. T. Jelonek – R. Bogacz, Biblia w Kulturze Świata 2, Kraków 2011, s. 43-57.
Kasprzak D., Kształtowanie się nauki o niebie w teologii patrystycznej I-III wieku, Kraków 2017. (Crossref)
Kasprzak D., Wiktoryn z Poetovium – pierwszy chrześcijański egzegeta łaciński, „Analecta Cracoviensia” 43 (2011) s. 143-157.
Khandoga N.A., Cosmology of Saint Victorinus of Poetovio: from the Creation of Light to the Creation of Adam, „Warszawskie Studia Teologiczne” 35/2 (2022) s. 82-101. (Crossref)
Księga o aniołach, red. H. Oleschko, Kraków 2002.
Longosz S., Opiekuńcza funkcja aniołów w nauce Ojców Kościoła (zarys problemu), w: Księga o aniołach, red. H. Oleschko, Kraków 2002, s. 151-205.
Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. M. Starowieyski – W. Stawiszyński, Poznań 2018.
Paczkowski M., Alcuni aspetti teologici dell’Apocalisse in Vittorino di Petovio, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 5 (2012) s. 175-206. (Crossref)
Paczkowski M.C., Aniołowie w starożytnej literaturze chrześcijańskiej (II-IV wiek), w: Anioł w literaturze i w kulturze, red. J. Ługowska – J. Skawiński, Wrocław 2004, s. 30-55.
Paczos K., Wstęp, w: J. Daniélou, Aniołowie i ich misja, tł. K. Kubaszczyk, Warszawa – Ząbki 2006, s. 5-12.
Rosiński F.M., Aniołowie w Nowym Testamencie, w: Anioł w literaturze i w kulturze, t. 2, red. J. Ługowska, Wrocław 2005, s. 13-33.
Rosiński F.M., Koncepcja aniołów w Starym Testamencie, w: Anioł w literaturze i w kulturze, red. J. Ługowska – J. Skawiński, Wrocław 2004, s. 13-29.
Sieg F., Siedem gwiazd – aniołowie siedmiu Kościołów (Ap 1,20), „The Biblical and Liturgical Movement” 36/2 (1983) s. 131-137. (Crossref)
Stevens L.J., Twenty-Four Elders: Revelation and the Old Testament Canon in Victorinus and Melito, „Journal of Early Christian Studies” 30/2 (2022) s. 165-192. (Crossref)
Tixeront J., A Handbook of Patrology, London 1923.
Uniwersytet Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa https://orcid.org/0000-0002-9030-9583
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
