Lektura biblijna według Collatio Patrum XIV Jana Kasjana: od erudycji do doświadczania
Abstrakt
Artykuł prezentuje sposób, w jaki Jan Kasjan, przede wszystkim w Collatio Patrum XIV, radzi sobie z aintelektualizmem (czasem wręcz antyintelektualizmem) niektórych elementów tradycji monastycznej i erudycyjnym charakterem innych. We wprowadzeniu, zarysowane zostały ogólne uwarunkowania piśmienności (literackości) we wczesnym monastycyzmie (z uwzględnieniem świadectw o św. Antonim z Prologu do De doctrina christiana św. Augustyna oraz o abba Teodorze z De institutis coenobiorum Kasjana). W głównej części artykułu przeanalizowana została Collatio XIV, czyli rozmowa z abba Nesterosem o wiedzy duchowej. Obok klasycznych podziałów wiedzy oraz sensów biblijnych, omówione zostały: 1) medium przekazu samych dzieł Kasjana (pisanych, lecz zawierających pewną krytykę pisma, zwłaszcza samej tylko erudycji); 2) uniwersalności kultury pisma; 3) znaczenia pojęcia medytacji, w tym nocnej (niekoniecznie obejmującej jedynie nocną służbę liturgiczną, ale i czas przeznaczony na odpoczynek); 4) dynamiki rozwoju duchowego słuchacza/czytelnika Pisma św., w tym tytułowej trudności, charakterystycznej dla czytelnika młodego i wykształconego – przechodzenia od erudycji do doświadczenia. Głównym wnioskiem artykułu jest, że Kasjan reprezentuje wyważoną linię w kwestii chrześcijańskiego intelektualizmu (gnozy). Choć nie porzuca żadnej z intelektualnych zdobyczy swojego pierwotnego środowiska, którego problemy odzwierciedla Collatio XIV, to formułuje uniwersalną propozycję również dla chrześcijan niewykształconych, którzy mogą być uczestnikami nie tylko chrześcijańskiej praxis, ale również theoria.
Słowa kluczowe:
Jan Kasjan, Collationes Patrum, aintelektualizm a intelektualizm, praktyka a teoria, piśmienność, pamięć, interpretacja biblijna, ideał monastycznyBibliografia
Aristoteles, Ethica Nicomachea, ed. J. Bywater, Oxford 1894. (Crossref)
Aristoteles, Ethica Nicomachea, tł. D. Gromska: w: Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 5, Warszawa 1996, s. 77-300.
Augustinus, De Doctrina christiana, ed. J. Martin, Sancti Aurelii Augustini, Opera 4/1, CCL 32, Turnholti 1962, tł. J. Sulowski, Augustinus, De Doctrina christiana, Św. Augustyn, De doctrina christiana. O nauce chrześcijańskiej, Patres Ecclesiae 1, Warszawa 1989.
Augustinus, Confessiones, ed. M. Skutella, S. Aureli Augustini Confessionum libri tredecim, Lipsiae 1934, tł. Z. Kubiak, Św. Augustyn, Wyznania, Kraków 2004.
Athanasius, Vita S. Antonii, ed. G.J.M. Bartelink, Athanase d’Alexandrie, Vie d’Antoine, SCh 400, Paris 1994, tł. E. Dąbrowska, Św. Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, ŹM 35, Kraków 2005.
Johannes Cassianus, De institutis coenobiorum, ed. J.-C. Guy, Jean Cassien, Institutions cénobitiques, SCh 109, Paris 1965, tł. K. Maraś, Święty Jan Kasjan, Reguły (De institutis coenobiorum), ŹM 100, Kraków 2023.
Johannes Cassianus, Collationes XXIIII, ed. M. Petschenig (G. Kreuz), CSEL 13, Wien 2004, tł. A. Nocoń, Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami, t. 1: Rozmowy I-X, ŹM 28, Kraków 2002; t. 2: Rozmowy XI-XVII, ŹM 70, Kraków 2015; tł. L. Wrzoł, Jan Kasjan, Rozmów dwadzieścia cztery, POK 7, Poznań 1929.
Johannes Cassianus, Collatio Patrum XIV, tł. A. Nocoń, Jan Kasjan, O wiedzy duchowej. Rozmowa XIV z Ojcem Nesterosem, Z Tradycji Mniszej 48, Kraków 2011.
Białostocki J., Księgi wiedzy i księgi próżności, tł. G. Przewłocki, w: J. Białostocki, O dawnej sztuce, jej teorii i historii, red. M. Poprzęcka – A. Ziemba – S. Michalski, Gdańsk 2009, s. 145-168.
Beatrice P.F., Augustine’s Longing for Holiness and the Problem of Monastic Illiteracy, w: Studia Patristica XLIX: St Augustine and His Opponents, red. J. Baun – A. Cameron – M. Edwards – M. Vinzent, Leuven – Paris – Walpole 2010, s. 119-134.
Burton-Christie D., The Word in the Desert: Scripture and the Quest for Holiness in Early Christian Monasticism, New York – Oxford 1993. (Crossref)
Duchrow U., Zum Prolog von Augustins De Doctrina Christiana, „Vigiliae Christianae” 17 (1963) s. 165-172. (Crossref)
De Lubac H., Exégèse médiévale. Les quatres sens de l’Écriture, Théologie 41, Paris 1959.
Foucault M., Rządzenie żywymi, tł. M. Herer, Warszawa 2014.
Hiżycki S., Wprowadzenie, w: Jan Kasjan, O wiedzy duchowej. Rozmowa XIV z Ojcem Nesterosem, tł. A. Nocoń, Z Tradycji Mniszej 48, Kraków 2011, s. 7-25.
Krawiec R., Monastic Literacy in John Cassian: Toward a New Sublimity, „Church History” 81 (2012) s. 765-795. (Crossref)
Rudzinskyi L.V., Źródła autorytetu mnichów egipskich w Rozmowach z Ojcami św. Jana Kasjana, Kraków 2017.
Standaert B., Trzy filary świata. Przewodnik pielgrzyma XXI wieku, tł. J.J. Stoppa, Kraków 2009.
Stewart C., Kasjan Mnich, tł. T. Lubowiecka, ŹM 34, Kraków 2004.
Wipszycka E., Wstęp do Żywota św. Antoniego w: Św. Antoni, Żywot. Pisma ascetyczne, tł. zbiorowe, ŹM 35, Kraków 2005, s. 43-76.
Vogüé de A., De Saint Pachôme à Jean Cassien. Études littéraires et doctrinales sur le monachisme égyptien à ses débuts, Studia Anselmiana 120, Roma 1996.
Williams M.H., The Monk and the Book. Jerome and the Making of Christian Scholarship, Chicago – London 2006. (Crossref)
Wortley J., How the Desert Fathers „Meditated”, „Greek, Roman, and Byzantine Studies” 46 (2006) s. 315-328.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
