„Spotkały się, aby utworzyć jedną osobę i jedną hipostazę”: krytyka polskiego przekładu fragmentu wyznania chalcedońskiego w "Dokumentach Soborów Powszechnych" oraz propozycja alternatywnego tłumaczenia
Giacomo Calore
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9590-4234
Abstrakt
W niniejszym artykule autor podejmuje problem tłumaczenia fragmentu z chalcedońskiego wyznania wiary na język polski, który znajduje się w Dokumentach Soborów Powszechnych. Autor przedstawia tezę, że nie odpowiada ono teologicznej myśli Ojców soborowych stojącej za tą częścią definicji. Celem artykułu jest uzasadnienie tej tezy oraz propozycja alternatywnego przekładu. Stosowana metoda jest złożona: po pierwsze, rekonstrukcja genezy fragmentu poprzez badanie kontekstu historycznego i filozoficzno-teologicznego jego powstania oraz analizę literacką; następnie, na podstawie wyników tych badań, analiza chrystologii Ojców zawartej w tym passusie, która pozwoli poddać w wątpliwość wyjściowe tłumaczenie. Artykuł został zatem podzielony w następujący sposób: analiza gramatyczna fragmentu; kontekst dalszy i bliższy powstania tekstu wyznania; analiza literacka; analiza teologiczna i przedstawienie nowego tłumaczenia. Oprócz tekstu wyznania, główne źródła, będące przedmiotem badań, to Epistula Altera ad Nestorium Cyryla Aleksandryjskiego i Tomus ad Flavianum papieża Leona. Wnioski badań, dobrze uwydatniają różnicę między heretykami a Ojcami Kościoła w posługiwaniu się starożytną filozofią dla wyrażenia wiary. Wykazują ponadto metafizyczne novumna temat pojęć osoby i natury wynikające z treści wyznania i ówczesnej patrystycznej refleksji, które stanowi zagadnienie nadal aktualne, a które przedyskutowane tłumaczenie niestety niejako przyćmiewa.Słowa kluczowe:
hipostaza, osoba, natura, Chalcedon, wiara, tradycja, filozofia, tłumaczenieBibliografia
A Nestorian Collection of Christological Texts. Introduction, Translation and Indexes, t. 2, opr. i tł. L. Abramowski – A.E. Goodman, Oriental Publications 19, Cambridge 1972.
Apollinaris Laodicenus, Ad Iovianum, tł. M. Simonetti, Il Cristo. Testi teologici e spirituali in lingua greca dal IV al VII secolo, t. 2, opr. M. Simonetti, Milano 2003, s. 320-322.
Apollinaris Laodicenus, De unitate, tł. M. Simonetti, Il Cristo. Testi teologici e spirituali in lingua greca dal IV al VII secolo, t. 2, opr. M. Simonetti, Milano 2003, s. 318.
Conciliorum Oecumenicorum Decreta, opr. i tł. G. Alberigo – G.L. Dossetti et al., Bologna 2013.
Concilium universale chalcedonense. Actio II, ACO II 1, 2, s. 1-42.
Concilium universale chalcedonense. Definitio fidei, ACO II 1, 2, s. 126-130, tł. T. Wnętrzak, Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, Kraków 2007, s. 214-225.
Concilium universale chalcedonense. Gesta actionis primae, ACO II 1, 1, s. 53-196.
Concilium universale chalcedonense. Gesta de Symbolis, ACO II 1, 2, s. 79-81.
Concilium universale chalcedonense. Tractatio de definitione fidei, ACO II 1, 2, s. 123-126.
Cyrillus Alexandrinus, Adversus Nestorii blasphemias, PG 76, 9-248.
Cyrillus Alexandrinus, Apologeticus contra Theodoretum pro XII capitibus, PG 76, 386-452.
Cyrillus Alexandrinus, Epistulae ad Nestorium, ACO I 1, 1, s. 25-42; I 1, 4, s. 17-20, tł. A. Baron et al., Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, Kraków 2007, s. 108-189.
Cyrillus Alexandrinus, Epistulae, PG 77, 9-390.
Cyrillus Alexandrinus, Scholia de incarnatione unigeniti, PG 75, 1363-1412.
Formula unionis, ACO I 1, 4, s. 8-9, tł. A. Baron et al., Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, Kraków 2007, s. 176-179.
Leo Magnus, Epistula Papae Leonis ad Flavianum ep. Constantinopolitanum de Eutyche, ACO II 2, 1, s. 24-33, tł. T. Wnętrzak, Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, Kraków 2007, s. 196-213, tł. Concilium universale chalcedonense. Epistularum collectio M, ACO II 1, 1, s. 10-20.
Leo Magnus, Epistulae, PL 54, 593-1218
Nestorius, Liber Heraclidis, tł. F. Nau, Nestorius, Le Livre d’Héraclide de Damas, Paris 1910, s. 5-332.
Nestorius, Nestoriana. Die fragmente des Nestorius, red. i opr. F. Loofs, Halle 1905.
Nestorius, Nestorii epistula altera ad Cyrillum, ACO I 1, 1, s. 29-32, tł. A. Baron et al., Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, opr. A. Baron – H. Pietras, ŹMT 24, Kraków 2007, s. 118-133.
Abramowski L., Untersuchungen zum Liber Heraclidis des Nestorius, Louvain 1963.
Cantalamessa R., Dal Cristo del Nuovo Testamento al Cristo della Chiesa: tentativo di interpretazione della cristologia patristica, w: Il problema cristologico oggi, red. G. Segalla et al., Assisi 1973, s. 143-197.
Congar Y., Tradycja i tradycje. Esej historyczny, t. 1, tł. A. Ziernicki, Warszawa 2018.
De Halleux A., La définition christologique à Chalcédoine (Première partie), „Revue Théologique de Louvain” 7/1 (1976) s. 3-23. (Crossref)
De Halleux A., La définition christologique à Chalcédoine (suite), „Revue Théologique de Louvain” 7/2 (1976) s. 155-170. (Crossref)
De Urbina I.O., Das Symbol von Chalkedon. Sein Text, sein Werden, seine dogmatische Bedeutung, w: Das Konzil von Chalkedon. Geschichte und Gegenwart, t. 1, red. A. Grillmeier – H. Bacht ,Würzburg 1973, s. 389-418.
Degórski B., Sformułowanie wiary w Trójjedynego Boga w latach 360-380. Formuła dogmatyczna μία οὐσία – τρεῖς ὑποστάσεις, „Vox Patrum” 21 (2001) s. 227-235. (Crossref)
Galot J., Chi sei tu, o Cristo?, Firenze 1980.
Grillmeier A., Ermeneutica moderna e cristologia antica. La discussione attuale sulla cristologia calcedonese, tł. M. Angilletta et al., Brescia 1985.
Grillmeier A., Jesus der Christus im Glauben der Kirche. Von der Apostolischen Zeit bis zum Konzil von Chalcedon, t. 1, Freiburg – Basel – Wien 1979.
Królikowski J., Il protodogma cristiano: la dottrina di Calcedonia come fonte del nexus mysteriorum, w: Il Concilio di Calcedonia 1550 anni dopo, red. A. Ducay, Città del Vaticano 2003, s. 138-160.
McGuckin J.A., St. Cyril of Alexandria. The Christological Controversy: Its History, Theology, and Texts, New York 1994. (Crossref)
Milano A., Persona in teologia. Alle origini del significato di persona nel cristianesimo antico, Bologna 2017.
Richard M., L’introduction du mot „hypostase” dans la théologie de l’incarnation, „Mélanges de Science Religieuse” 2 (1945) s. 5-32, 243-270.
Scheffczyk L., Chalcedon dzisiaj, „Communio” 15 (1983) s. 65-78.
Schönborn C., Bóg zesłał Syna swego. Chrystologia, opr. i tł. L. Balter, Poznań 2002.
Scipioni L.I., Nestorio e il concilio di Efeso. Storia, dogma, critica, Milano 1974.
Scipioni L.I., Ricerche sulla cristologia del „Libro di Eraclide” di Nestorio. La formulazione teologica e il suo contesto filosofico, Friburgo 1956.
Sesboüé B. – Wolinski J., Historia dogmatów. Bóg zbawienia, t. 1, red. B. Sesboüé, tł. P. Rak, Kraków 1999.
Von Balthasar H.U., Massimo il Confessore. Liturgia cosmica, tł. L. Tosi, Milano 2001.
Weinandy T.G., Czy Bóg cierpi?, tł. J. Majewski, Poznań 2003.
Widok N., Stanowisko Grzegorza z Nazjanzu wobec formuły trynitarnej: μία οὐσία – τρεῖς ὑποστάσεις, „Vox Patrum” 23 (2003) s. 221-233. (Crossref)
Wojtasik W., Nauka św. Leona I papieża o Słowie Wcielonym, Warszawa 1936.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-9590-4234
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
