Chrystianizacja Żydów bizantyńskich w drugiej połowie IX wieku: sprzeciw i aprobata
Oleksandr Kashchuk
Ukraiński Katolicki Uniwersytet we Lwowie , Ukrainahttps://orcid.org/0000-0001-6302-1851
Ruslan Melnykovych
Uniwersytet imienia Iwana Franki we Lwowie , Ukrainahttps://orcid.org/0009-0004-6075-8400
Abstrakt
Przedmiotem badania artykułu są źródła pisane powstałe w kontekście polityki chrystianizacji Żydów bizantyńskich w 2 poł IX w.: polemiczny traktat biskupa Grzegorza z Nicei (844–880) oraz wiersze protosekretarza Krzysztofa (850–900). Celem artykułu jest zbadanie stanowiska wspomnianych autorów wobec polityki chrystianizacji Żydów. Artykuł składa się z czterech części, w których zostały przedstawione informacje o źródłach, zdefiniowani docelowi odbiorcy traktatu metropolity Grzegorza i wierszy protosekretarza Krzysztofa. Dokonano w nich także analizy intencji utworów pisanych w konfrontacji zwolenników i przeciwników polityki chrystianizacji Żydów. Pomimo różnicy między dziełami pod względem gatunków literackich, dzieła te były pisane w celach propagandowych popierając lub sprzeciwiając się chrystianizacji Żydów. Artykuł ukazuje w jaki sposób teksty pisane były wykorzystywane przez strony przeciwstawne w celu obrony własnego stanowiska.Słowa kluczowe:
Grzegorz z Nicei, protosekretarz Krzysztof, Żydzi w Bizancjum, chrystianizacja, władza, Kościół, cesarzBibliografia
Ahima’az Ben Paltiel, The Family Chronicle of Ahima’az Ben Paltiel, ed. i tł. R. Bonfil, SJHC 22: History and Folklore in a Medieval Jewish Chronicle, Leiden – Boston 2009, s. 256‑273.
Christophorus Protoasekretis, „Exhortation after the baptism of the Israelites” and „Exhortation to the same Israelites”, ed. i tł. F. Ciccolella, „Medioevo greco. Rivista di storia e filologia bizantina” 0 (2000) s. 72‑81; Christophorus Protoasekretis, Exhortatio ad Israel et Ad eosdem Israelitas Exhortatio, PG 117, 1179‑1184; Christophorus Protoasekretis, Exhortatio ad Israel et Ad eosdem Israelitas Exhortatio, w: Anecdota Graeca, ed. P. Matranga, Romae 1850, s. 667‑670.
Chronographiae quae Theophanis continuati nomine fertur liber quo Vita Basilii Imperatoris amplectitur, ed. i tł. I. Ševcenko, CFHB 42, Berlin – Boston 2011, s. 104‑112, 308‑311.
Georgius Cedrenus, Compendium historiarum, PG 121, 1128.
Grégoire de Nicée, Traité montrant qu’il ne faut pas se hâter de porter sur les Hébreux la main du baptême, à moins qu’ils n’aient été préalablement soumis à un examen rigoureux, ed. i tł. G. Dagron, w: Juifs et Chrétiens En Orient Byzantin, ed. G. Dagron – V. Déroche, Paris 2010, s. 316‑339; Gregorius van Nicea, Verhandeling waarin uiteengezet wordt, dat men den Joden niet spoedig de hand ten doop mag opleggen, als men ze niet eerst nauwkeurig zal hebben onderzocht, ed. i tł. E. Gailliard – É . de Stoop, Het Antisemitisme te Byzantium onder Basilius den Macedoniër, „Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde” (1913) s. 473‑511.
Ioannes Scylitzes, Synopsis historiarum, ed. H. Thurn, CFHB 5, Berlin 1973, tł. J. Wortley, John Skylitzes, A Synopsis of Byzantine History, 811‑1057, Cambridge 2010. (Crossref)
Ioannes Zonara, Epitome historiarum, t. 4, ed. L. Dindorfius, Lipsiae 1871. (Crossref)
Leo VI, Novella LV, w: Jus Graecoromanum, t. 1, ed. P. Zepos, Athens 1931, p. 123‑126.
Symeon Magister et Logotheta, Chronicon, ed. S. Wahlgren, CFHB 44, Berlin 2006.
Vita sancti Constantini, t. 4, Acta Sanctorum Novembris, ed. H. Delehaye, Brussels 1925, p. 642‑643.
Beck H.-G., Kirche und theologische Literatur im Byzantinischen Reich, Munchen 1959.
Beneševich V., K istorii evreev v Vizantii VI-X vekov, w: Evrejskaya mysl, Leningrad 1926, s. 197‑224.
Bowman S., Jewish Responses to Byzantine Polemics from the Ninth through the Eleventh Centuries, „Shofar” 28 (2010) s. 103-115. (Crossref)
Christophoros, w: Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit (867‑1025): Zweite Abteilung, t. 1, red. R.-J. Lilie – C. Ludwig – B. Zielke – T. Pratsch, Berlin 2013, № 21257.
Ciccolella F., Basil and the Jews: Two Poems of the Ninth Century, „Medioevo greco. Rivista di storia e filologia bizantina” 0 (2000) s. 69‑94.
Constantinou S., Vita Basilii, w: Encyclopedia of the Medieval Chronicle, t. 2, Leiden – Boston 2010, s. 1487.
Cumont F., La conversion des Juifs byzantins au IXe siècle, „Revue de l’Instruction publique en Belgique” 46 (1903) s. 8‑15.
Cumont F., Une formule grecque de renonciation au judaïsme, „Wiener Studien” 24 (1902) s. 462‑472.
Dagron G., Empereur et prêtre: Étude sur le „césaropapisme” byzantine, Paris 1996.
Dagron G., Le traité de Grégoire de Nicée sur le baptême des Juifs, w: Juifs et Chrétiens En Orient Byzantin, red. G. Dagron – V. Déroche, Paris 2010, s. 313‑315, 340‑357.
Domínguez Ó.P., The Mass Conversion of Jews Decreed by Emperor Basil I in 873: Its Reflection in Contemporary Legal Codes and its Underlying Reasons, w: Jews in Early Christian Law. Byzantium and the Latin West, 6th-11th Centuries, red. J. Tolan – N. de Lange – L. Foschia – C. Nemo-Pekelman, Turnhout 2014, s. 283‑310. (Crossref)
Dvornik F., De Sancto Cyrillo et Methodio in Luce Historiae Byzantinae, Acta V. Conventus Velehradensis, Olomouc 1927, s. 144‑155.
Dvornik F., The Photian Schism: History and Legend, Cambridge 1948.
Emereau C., Hymnographi Byzantinis, „Echos d’Orient” 22 (1923) s. 12‑25. (Crossref)
Fasiori I., Le conversioni forzate degli ebrei nella Oria del IX secolo nei piyyutim di Amittay ben Šefatyah, „Materia giudaica” 19 (2014) s. 71‑80.
Gailliard E. – De Stoop É ., Het Antisemitisme te Byzantium onder Basilius den Macedoniër, „Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde” (1913) s. 449‑472.
Gallavotti G., Note su testi e scrittori di codici greci (VII-XII), „Rivista di Studi Bizantini e Neoellenici” 24 (1987) s. 29‑83.
Gregorios Asbestas, w: Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit (641‑867): Erste Abteilung, t. 2, red. R.-J. Lilie – C. Ludwig – T. Pratsch – I. Rochow – W. Brandes – J.R. Martindale – B. Zielke, Berlin 2000, № 2480.
Haldon J., Structures and Administration, w: The Oxford Handbook of Byzantine Studies, red. E. Jeffreys – J. Haldon – R. Cormack, Oxford 2009, s. 539‑553. (Crossref)
Kashchuk O., Aktywność cesarza w kontekście sporów chrystologicznych w Bizancjum w VII wieku, „Vox Patrum” 66 (2016) s. 411‑428. (Crossref)
Kazhdan A., Constantine the Jew, w: Oxford Dictionary of Byzantium, t. 1, red. A. Kazhdan, New York 1991, s. 506‑507.
Kurtz E., Die Gedichte des Christophoros Mitylenaios, Leipzig 1903.
Lauxtermann M.D., The Spring of Rhythm: An Essay on the Political Verse and Other Byzantine Metres, Wien 1999.
Lundström V., Ramenta byzantina, „Éranos” 4 (1900) s. 134‑147.
Marcus J., Studies in the Chronicle of Aḥimaaz, „Proceedings of the American Academy for Jewish Research” 5 (1933) s. 85‑93. (Crossref)
Mercati G., Un antisemita bizantino del secolo IX, che era siciliano, „Didaskaleion” 4 (1915) s. 1‑6.
Neubauer A., The Early Settlement of the Jews in Italy, „Jewish Quarterly Review” 4 (1892) s. 606‑625. (Crossref)
Sharf A. Byzantine Jewry: from Justinian to the Fourth Crusade, London 1971.
Treadgold W., The Middle Byzantine Historians, New York 2013. (Crossref)
Ukraiński Katolicki Uniwersytet we Lwowie https://orcid.org/0000-0001-6302-1851
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
