Potencjał literaturoznawczy i kulturoznawczy tekstów patrystycznych i teologicznych. Wybrane przykłady
Beata Gaj
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9165-2124
Abstrakt
W artykule podjęto problematykę namysłu o charakterze literaturoznawczym i kulturoznawczym nad tekstami patrologicznymi i teologicznymi. Zarys możliwej analizy tekstów związanych z historią doktryny i upowszechnianiem się chrześcijaństwa za pomocą metod innych niż wypracowane w patrystyce i teologii ukazuje sposoby wzbogacenia zarówno spektrum interpretacji tekstów wywodzących się z antyku chrześcijańskiego lub jego recepcji, jak i możliwości upowszechniania wiedzy na ich temat. Dla egzemplifikacji wybrano teksty trzech autorów antyku chrześcijańskiego z IV w.: Damazego I, Firmicusa Maternusa, Filastra z Brescii oraz rodzime teksty recepcyjne z terenu Polski (Walenty z Warty, Andreas Stredonius), nawiązujące zarówno do dorobku literatury antycznej, chrześcijańskiej apologetyki, jak i tendencji literackiej epoki (wieki XVI i XVII).
Słowa kluczowe:
Damazy I, Firmicus Maternus, Filaster z Brescii, Walenty z Warty, Andreas Stredonius, genologia, antropologia generatywna, retorykaBibliografia
Andreas Stredonius, Fama Posthuma Virtutis et Honoris Episcoporum Wratislaviensium, Virtuti et Honori Reverendissimi ac Celsissimi Principis Domini, Domini Sebastiani Dei et S. Sedis Apostolicae gratia Episcopi Vratislaviensis, Sacrae caesareae Regiaeque Hungariae ac Bohemiae Majestatis Consiliarii, & Supremi in utraque Silesia Capitaneatus Administratoris, cum Solenni ritu in Silesiae Antistitem consecraretur, Oblata A Caesareo Regioque Collegio Vratislaviensi Societatis Jesu, Vratislaviae 1665.
Ammianus Marcellinus, Res Gestae, tł. I. Lewandowski, Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, t. 1, Warszawa 2002.
Ferrua A., Epigrammata Damasiana, Roma 1942.
Epifaniusz z Salaminy. Panarion. Herezje 1‑33. Tekst grecki i polski, tł. M. Gilski, opr. A. Baron, Kraków 2015.
Filastrius Brixiensis, Diversarum hereseon liber, ed. F. Heylen, CCL 9, Turnhout 1957, s. 217‑324, tł. M. Szram, Filastriusz z Brescii (Filastrius Brixiensis), Księga różnych herezji, opr. M. Szram, ŹMT 87, Kraków 2021.
Pernot, Druga sofistyka, s. 29.
Heuten G., Julius Firmicus Maternus. De errore profanarum religionum. Traduction nouvelle avec texte et commentaire, Travaux de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université Libre de Bruxelles 8, Bruxelles 1938, tł. B. Gaj, Iulius Firmucus Maternus, Jak nieświadomi błądzą w wierze, tł. B. Gaj, Warszawa 2014.
Julius Firmicus Maternus, Senator, Vom Irrtum der heidnischen Religionen, übertragen und arläutert, übertragen und erläutert von Konrat Ziegler, Max Hueber, München1953.
Damasus I, Damasus of Rome: The Epigraphic Poetry. Introduction, Texts, Translations, and Commentary, ed. D. Trout, Oxford Early Christian Texts, Oxford 2015.
Walenty z Warty, Promptuaria pauperis concionatoris in laudem et gloriam omnipotentis Dei Pro utilitate peregrinorum in Clarum montem frater Valentinus Wartensis (Rękopis w klocku I 9, Archiwum Jasnej Góry).
Phisiologos, tł. K. Jażdżewska, Fizjolog, Warszawa 2003.
Bednarz M., Damazy, w: Muza łacińska. Antologia poezji wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, opr. M. Starowieyski, Wrocław 2007, s. 20‑22.
Braund S.M., Latin Literature, London – New York 2002.
Budzanowska-Weglenda D., Tykoniusz i jego reguły egzegezy biblijnej, Warszawa 2016.
Częsz B., Metodologia patrologii – patrystyki, „Studia Nauk Teologicznych PAN” 2 (2020) s. 63‑70. (Crossref)
Flower R., Rhetoric and Religious Identity in Late Antiquity, Oxford 2020. (Crossref)
Gaj B., Genethliakon. Pieśń ku czci życia, Warszawa 2018.
Gaj B., Nietolerancja, „error” czy „hallucinatio” – nowe odczytanie łacińskiego dyskursu religijnego z IV w., „Roczniki Humanistyczne” 66/3 (2018) s. 65‑78. (Crossref)
Gaj B., Styl łacińskich traktatów Firmikusa Maternusa i Filastra z Brescii (IV w. n.e.), „Stylistyka” 29 (2020) s. 411‑423. (Crossref)
Gaj B., Time of heresy. Hearesis – error – hallucinatio. The Book of Various Religious Opinions of Philaster of Brescia, Opole 2022.
Gaj B., Tradycje retoryczne na dawnym Śląsku (XVI-XVIII wiek), Katowice – Opole 2007.
Gans E., The Origin of Language, Berkeley 1981.
Generative Anthropology and Transdisciplinary Inquiry: Religion, Science, Language & Culture, red. B. Gaj – M. Złocka-Dąbrowska Warszawa 2018.
Groehl F., De syntaxi Firmiciana, Breslau 1918.
Ilski K., Kotłowska A., Nieetyczna kuropatwa. O niektórych źródłach Listu 40. Ambrożego z Mediolanu „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 33/1 (2023) s. 129‑137. (Crossref)
Komparatystyka dzisiaj, t. 1: Problemy teoretyczne; t. 2: Interpretacje, red. E. Szczęsna – E. Kasperski, Warszawa 2010‑2011.
Mandziuk J., Historia Kościoła katolickiego na Śląsku; czasy reformacji protestanckiej, reformy katolickiej i kontrreformacji 1520‑1742, t. 2, Warszawa 1995.
Myszor W., Między ortodoksją i herezją, w: https://teologiapolityczna.pl/ks-wincenty-myszor-miedzy-ortodoksja-i-herezja
Nowaszczuk J., Przyczynek do dziejów obrazowania – Iubilaeus symbolicus dla nuncjusza Fabiusza Chigiego, „Roczniki Humanistyczne” 71/3 (2023) s. 139‑156. (Crossref)
Pernot L., Druga sofistyka. Stan badań i nowe perspektywy, „Theologica Wratislaviensia” 1 (2006) s. 19‑31.
Rahn H., Morphologie der Antiken Literatur, Eine Einfürung, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt, Darmstadt 1969.
Reutter U., Damasus, Bischof von Rom (366‑384). Leben und Werk, Studien und Texte zu Antike und Christentum 55, Tübingen 2009. (Crossref)
Sadowski W., Litania i poezja. Na materiale literatury polskiej od XI do XXI wieku, Warszawa 2011. (Crossref)
Szlesiński I., Charakterystyka językowo-stylistyczna prozy kaznodziejskiej XVII wieku, Łódź 1978.
Sztuka interpretacji w ostatnim półwieczu, t. 3, red. H. Markiewicz – T. Walas, Kraków 2011.
The Cambridge History of Classical Literature, w: Latin Literature, t. 2, ed. E.J. Kenney – W.V. Clausen, Cambridge – New York – New Rochelle – Melbourne – Sydney 1982.
Tian X., From the Eastern Jin to the Early Tang (317‑649), w: The Cambridge History of Chinese Literature, t. 1, red. Kang-i Sun Chang – S. Owen, Cambridge 2010, s. 189‑285. (Crossref)
Żurek A., Synody wczesnochrześcijańskie, w: Synody Diecezji Tarnowskiej, t. 7, red. A. Żurek – J. Soprych, Kraków 2017, s. 31‑46. (Crossref)
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0001-9165-2124
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
