Orygenes i Hieronim jako komentatorzy przypowieści z Ewangelii św. Mateusza - zależności i różnice
Mariusz Szram
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8646-6295
Abstrakt
Artykuł jest próbą zbadania stopnia zależności Hieronimowej egzegezy przypowieści z Ewangelii św. Mateusza od interpretacji tych samych tekstów przez Orygenesa. Podstawowymi źródłami są: Komentarz do Ewangelii św. Mateusza napisany przez Hieronima w 398 r., gdy był on już wrogiem Aleksandryjczyka, oraz Komentarz Orygenesa do tej samej Ewangelii. Szczegółowa analiza porównawcza egzegezy wybranych przypowieści doprowadziła do następujących wniosków. Różnice w podejściu obu autorów ograniczają się do trzech kwestii: (1) w interpretacjach Hieronima znajduje odbicie duch epoki ponicejskiej, naznaczonej sporami trynitarnymi; (2) Strydończyk dystansuje się od wszelkich skojarzeń z wątpliwymi sugestiami teologicznymi Orygenesa, takimi jak preegzystencja dusz czy apokatastaza, które można odnaleźć w egzegezie Aleksandryjczyka; (3) komentarze Hieronima są krótkie i zwięźle przekazują główne duchowe znaczenie omawianych przypowieści, ale ta różnica w długości komentarzy jest raczej drugorzędna. Pomimo powyższych różnic zależność Strydończyka od Aleksandryjczyka jest znacząca. Wyjaśnienia Hieronima są bardzo podobne do Orygenesa pod względem metodologii egzegetycznej i treści duchowych wydobytych z tekstu Ewangelii. Nawet jeśli Hieronim nie akceptuje wszystkich rozwiązań zaproponowanych przez Aleksandryjczyka, to prowadzi z nim ciągły dialog i pozostaje w swojej twórczości orygenistą zależnym od alegorycznego ukierunkowania biblijnej egzegezy.
Słowa kluczowe:
Orygenes, Hieronim, Ewangelia według św. Mateusza, przypowieści, egzegeza patrystycznaBibliografia
Hieronymus, Commentarii in Evangelium Matthaei, ed. É. Bonnard, SCh 242, 259, Paris 1977-1979.
Origenes, Commentarii in Matthaeum, ed. E. Klostermann – E. Benz, GCS 40, Origenes Werke 10, Leipzig 1935.
Origenes, Fragmenta in Matthaeum, ed. E. Klostermann – E. Benz, GCS 41/1, Origenes Werke 12/1, Leipzig 1941.
Origenes, Homiliae in Numeros, ed. L. Doutreleau, SCh 415, 442, 461, Paris 1996-2001.
Origenes, Scholia in Lucam, PG 17, 311-370.
Bonnard É., Introduction, in: Saint Jérome, Commentaire sur Saint Matthieu, t. 1, SCh 242, Paris 1977, p. 9-50.
Czyżewski B., Orygenesowe elementy egzegezy i nauki w komentarzu Do Księgi Jonasza św. Hieronima, “Biblica et Patristica Thoruniensia” 2 (2009) p. 139-150. (Crossref)
Eck E. van, Honour and debt release in the parable of the Unmerciful Servant (Mt 18:23–33): A social-scientific and realistic reading, “HTS Teologiese Studies/Theological Studies” 71/1 (2015) p. 1-11. (Crossref)
Historical Handbook of Major Biblical Interpreters, ed. D.K. McKim, Leicester 1998.
Lange N.R.M. de, Origen and the Jews. Studies in Jewish-Christian Relations in Third-Century Palestine, Cambridge 1976.
Pennacchio M.C., La parabola degli invitati al banchetto (Mt 22, 1-14), in: Le parabole del regno nel Commento a Matteo. Lettura origeniana, ed. M. Maritano – E. Dal Covolo, Roma 2009, p. 75-104.
Perrone L., Mysteria in psalmis: Origen and Jerome as Interpreters of the Psalter, in: The Bible in the Patristic Period, ed. M. Szram – M. Wysocki, Studia Patristica 103, Leuven – Paris – Bristol 2021, p. 59-86. (Crossref)
Piscini G., L’interprétation des paraboles chez Origène: originalité, codification et variations d’une méthode exégétique, “Revue des Etudes Tardo-antiques” 5 (2015) p. 35-65.
Scognamiglio R., La parabola dei due debitori (Mt 18, 21-35), in: Le parabole del regno nel Commento a Matteo. Lettura origeniana, ed. M. Maritano – E. Dal Covolo, Roma 2009, p. 33-52.
Scardia D., Introduzione, in: Girolamo. Commento a Matteo, ed. D. Scardia, Opere di Girolamo 10, Roma 2022, p. 7-60.
Szram M., Duchowy sens liczb w alegorycznej egzegezie aleksandryjskiej (II-V w.), Lublin 2001.
Tevel J.M., The Labourers in the Vineyard: The Exegesis of Matthew 20,1-7 in the Early Church, “Vigiliae Christianae” 46/4 (1992) p. 356-380. (Crossref)
Wiles M.F., Early Exegesis of the Parables, “Scottish Journal of Theology” 11 (1958) p. 287-301. (Crossref)
Williams M.H., Chromatius and Jerome on Matthew, w: Chromatius of Aquileia and his age, ed. P.F. Beatrice – A. Peršić, Turnhout 2011, p. 193-226. (Crossref)
Wysocki M., Hope Found, Hope Lost in the Interpretations of Israelites’ Wilderness Wanderings. Two Sides of One Story: Origen’s 27. Homily on the Book of Numbers and Jerome’s Letter 78, “Vox Patrum” 67 (2017) p. 727-742. (Crossref)
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin https://orcid.org/0000-0002-8646-6295
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
