Eschatologiczny wymiar "Traktatu do Psalmu 118" biskupa Hilarego z Poitiers
Abstrakt
Hilary z Poitiers (+367) jest autorem dzieła Tractatus super Psalmos, które pierwotnie obejmowało cały Psałterz. Do dziś zachowały się objaśnienia do 58 psalmów, w tym obszerny komentarz do psalmu 118. Przedmiotem niniejszego artykułu jest nauczanie tego autora na temat eschatologii na podstawie Traktatu do Psalmu 118. Opracowanie składa się z czterech części. W pierwszej ukazano znaczenie psalmu 118, który według Hilarego jest duchowym elementarzem, prowadzącym chrześcijanina do poznania tajemnic niebiańskich. W drugiej części przedstawiono teologię stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga, która wyraża powołanie człowieka do wieczności. W swoim dziele biskup Poitiers posługuje się często określeniami, które podkreślają eschatologiczny wymiar życia ludzkiego: dobra wiecznotrwałe, życie wieczne, przyszłe dobra, nagroda wieczna, rzeczywistości niebańskie czy królestwo niebieskie. Trzecia część opracowania stanowi odpowiedź na pytanie: jak osiągnąć życie wieczne? Według Hilarego droga do zbawienia prowadzi przez zachowywanie prawa i Bożych przykazań. Wypełnianie ich nie jest rzecz łatwą dla człowieka z powodu jego grzeszności, ale jest możliwe dzięki łasce Bożej i miłosierdziu Bożemu. Odpowiedzialność za własne zbawienie jest dla biskupa Poitiers rzeczą oczywistą i konieczną, ponieważ należy samemu zabiegać o zapewnienie sobie dóbr wiecznych i nagrody po śmierci. W ujęciu naszego egzegety prawdziwe życie rozpoczyna się dopiero po śmierci doczesnej i jest to życie wieczne. W ostatniej części znajduje się nauczanie starożytnego egzegety na temat sądu ostatecznego i zmartwychwstania. Hilary nie ma wątpliwości, że każdy człowiek po śmierci stanie przed trybunałem Chrystusa. Sprawiedliwi otrzymają nagrodę zbawienie, zaś grzesznicy otrzymają karę potępienia. Biskup Poitiers wspomina również o istnieniu szatana i piekła, jak również wyjaśnia zagadnienie zmartwychwstaniu umarłych i chwale nieba. Traktat do Psalmu napisany krótko przed śmiercią autora wydaje się być również jego osobistym wyznaniem nadziei zbawienia w Chrystusie i pragnienia życia wiecznego. Dzieło to stanowi wciąż aktualną zachętę do lektury i interpretacji psalmu 118, który prowadzi do pogłębienia refleksji nad życiem człowieka w kontekście „spraw ostatecznych”.
Słowa kluczowe:
Hilary z Poitiers, Tractatus in Psalmos 118, eschatologia, patrystyczny komentarz do Psałterza, egzegeza patrystycznaBibliografia
Cyprianus, De dominica oratione, PL 4, 521-544, CCL 3A, Turnhout 1976, s. 90-113, tł. J. Czuj, O modlitwie Pańskiej, w: Cyprianus, Pisma, t. 1: Traktaty, red. J. Czuj – J. Jachowski, POK 19, Poznań 1937, s. 157-193.
Hilarius Pictaviensis, Tractatus super Psalmum 118, Commentaire sur le Psaume 118, ed. M. Milhau, SCh 344, 347, Paris 1988, tł. T. Kołosowski, Hilary z Poitiers, Traktat do Psalmu 118, PSP 69, Warszawa 2017.
Chojnacka P., Wprowadzenie, w: Hilary z Poitiers, Traktaty o Psalmach 1-14, tł. P. Chojnacka, PSP 86, Warszawa 2023, s. 9-12.
Częsz B., Ojcowie Kościoła i pytania współczesnej eschatologii, „Studia Nauk Teologicznych” 1 (2006) s. 133-149. (Crossref)
Durst M., Die Eschatologie des Hilarius von Poitiers. Ein Beitrag zur Dogmengeschichte des vierten Jahrhunderts, Bonn 1987.
Durst M., Hilarius von Poitiers, w: Lexicon der antiken christlichen Literatur, Herder 1998, s. 295-296.
Gliściński J. (rec.), M. Durst, Die Eschatologie des Hilarius von Poitiers. Ein Beitrag zur Dogmengeschichte des vierten Jahrhunderts, Bonn 1987, „Collectanea Theologica” 59/1 (1989) s. 177-178.
Jaśkiewicz G., Argumenty przemawiające za bóstwem Jezusa Chrystusa w „De Trinitate” Hilarego z Poitiers, „Studia Ełckie” 14 (2012) s. 389-404.
Karczewska H., Duchowy alfabet w świetle komentarza do Psalmu 118 Hilarego z Poitiers, „Seminare” 34 (2013) s. 341-342. (Crossref)
Karczewska H., Wiara w życiu człowieka w ujęciu św. Hilarego z Poitiers, „Vox Patrum” 61 (2014) s. 343-357. (Crossref)
Kieling M., Typologiczna interpretacja tekstu biblijnego na przykładzie postaci biblijnych w ujęciu Hilarego z Poitiers w Traktacie o Tajemnicach, „Kaliskie Studia Teologiczne” 3 (2004) s. 171-183.
Kołosowski T, Nauka o Wcieleniu Słowa u św. Hilarego z Poitiers, „Vox Patrum” 38-39 (2000) s. 125-139. (Crossref)
Kołosowski T., Święty Hilary z Poitiers w sporze o Trójcę Świętą, w: Św. Hilary z Poitiers, O Trójcy Świętej, opr. T. Kołosowski, PSP 64, Warszawa 2005, s. 9-58.
Kołosowski T, Wprowadzenie, w: Hilary z Poitiers, Traktat do Psalmu 118, tł. T. Kołosowski, PSP 69, Warszawa 2017, s. 9-40.
Stanula E., Chrystocentryzm duchowej interpretacji Pisma Świętego w ujęciu św. Hilarego, „Studia Theologica Varsaviensia” 23/2 (1985) s. 217-236.
Pietras H., Eschatologia Kościoła pierwszych czterech wieków, Myśl Teologiczna 55, Kraków 2007.
Starowieyski M., Hilary z Poitiers, w: Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, ed. M. Starowieyski – J.M. Szymusiak, Poznań 2018, s. 453-454.
Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań https://orcid.org/0000-0003-2635-7246
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
