Izydor z Sewilli o językach oraz ludach, które nimi się posługują (Etymologie 9, 1-2)
Abstrakt
Na treść księgi dziewiątej Etymologii składają się wiadomości z zakresu nauki o języku, etnografii, historii, socjologii oraz prawa. Jej głównym bohaterem jest człowiek jako animal sociale, a jej centralny temat stanowią więzy społeczne, które on tworzy, spełniając się w swoim powołaniu do budowania relacji z innymi. Izydor ukazuje tworzenie wspólnoty jako uwieńczenie ludzkich działań i sztuk, którym poświęcił pierwsze księgi swego dzieła. Jako podstawowe narzędzie komunikacji oraz czynnik kształtujący ludzką wspólnotę postrzega język. Właśnie z języków wyprowadza początki istniejących na świecie ludów, których powstanie, losy, zwyczaje i obyczaje prezentuje w najbardziej obszernym spośród rozdziałów księgi. Szczególnym zainteresowaniem darzy Rzym, w dziejach którego widzi również swoje i swoich rodaków, potomków Tubala i Spalosa, korzenie kulturowe.
Słowa kluczowe: Izydor z Sewilli, Etymologie, etnografia, język, lud, etymologia, Hiszpania Wizygocka, Rzym, relacyjność
Słowa kluczowe:
Izydor z Sewilli, Etymologie, etnografia, język, narody, etymologia, Hiszpania wizygocka, Rzym, byt relacyjnyBibliografia
Ambrosius, Exaemeron, G. Banterle, SAEMO 1, Milano – Roma 1979.
Aristoteles, Politica, w: Aristote, Politique, t. 1-3, ed. J. Aubonnet, Paris 1989-1991.
Augustinus, Confessiones, ed. L. Verheijen, CCL 27, Turnhout 1981.
Augustinus, De civitate Dei, ed. B. Dombart – A. Kaib, CCL 48, Turnhout 1955.
Augustinus, De doctrina Christiana, ed. J. Martin, CCL 32, Turnhout 1962, s. 1-167.
Augustinus, De Genesi ad litteram libri XII, ed. J. Zycha, CSEL 28/1, Vindobonae 1894, s. 1-435.
Augustinus, De Trinitate, ed. W.J. Mountain – F. Gloriae, CCL 50-50A, Turnhout 1968.
Augustinus, Enarrationes in Psalmos, ed. E. Dekkers – I. Fraipont, CCL 38-40, Turnhout 1956.
Caius Iulius Caesar, Commentarii belli Gallici, ed. A. Klotz, Lipsiae 1940.
Cicero, Brutus, w: Cicéron, Brutus, ed. J. Martha, Paris 1973.
Cicero, De finibus bonorum et malorum, w: Cicéron, Des termes extrêmes des Biens et des Maux, t. 1-2, ed. J. Martha – C. Lévy – C. Rambaux, Paris 1989-1990. (Crossref)
Cicero, De officiis, w: Cicéron, Les devoirs, t. 1-2, ed. M. Testard, Paris 1974-1984.
Digesta Iustiniani, w: Digesta Justyniańskie. Tekst i przekład, t. 1-7, ed. T. Palmirski et al., Kraków 2013-2017.
Florus, Epitoma de Tito Livio, w: Florus, Oeuvres, t. 1-2, ed. P. Jal, Paris 1967.
Hieronymus, Chronicon, ed. R. Helm, Berlin 1956.
Hieronymus, Commentariorum in Danielem libri III, ed. F. Glorie, CCL 75A, Turnhout 1964.
Hieronymus, Commentariorum in Esaiam libri XVIII, t. 1-2, ed. M. Adriaen, CCL 73, Turnhout 1963.
Hieronymus, Commentarius in Epistolam ad Galatas, ed. G. Raspanti, CCL 77A, Turnhout 2006.
Hieronymus, Epistulae, t. 1-3, ed. I. Hilberg, CSEL 54-56, Vindobonae 1910-1918.
Hieronymus, Hebraicae quaestiones in Geneseos, ed. P. de Lagarde, CCL 72, Turnhout 1959, s. 1-56.
Hieronymus, Liber interpretationis hebraicorum nominum, ed. P. de Lagarde, CCL 72, Turnhout 1959, s. 58-161.
Kwintus Horacjusz Flakkus, Dzieła wszystkie, tekst łaciński i polski, t. 2, ed. O. Jurewicz, Warszawa 2000, s. 248-415.
Isidore de Séville, Étymologies. Livre I: La grammaire, ed. O. Spevak, Paris 2020; Etymologies. Book II: Rhetoric, ed. P.K. Marshall, Paris 1983; Étymologies. Livre III: De mathematica, ed. G. Gasparotto – J.-Y. Guillaumin, Paris 2009; Etimologías. Liber IV: De medicina, t. 1-2, ed. J. Oroz Reta – M.-A. Marcos Casquero, Madrid 1982; Etimologías. Libro V: De legibus. De temporibus, ed. V. Yarza Urquiola – V.J. Andres Santos, Paris 2013; Étymologies. Livre VII: Dieu, les anges, les saints, ed. J.-Y. Guillaumin – P. Monat, Paris 2012; Etimologías. Liber VIII: De ecclesia et sectis, t. 1-2, ed. J. Oroz Reta – M.-A. Marcos Casquero, Madrid 1982; Étymologies. Livre IX: Les langues et les groupes sociaux, ed. i tł. M. Reydellet, Paris 1984; Étymologies. Livre XIV. De Terra, ed. O. Spevak, Paris 2011; Livre XVII. De l’agriculture, ed. J. André, Paris 1981; Isidoro de Sevilla, Etimologías, Libro XIX. De naves, edificios y vestidos, ed. M. Rodríguez-Pantoja, Sevilla 1974.
Isidorus, Historiae Gothorum, Vandalorum et Sueborum, w: Las historias de los Godos, Vandalos y Suebos de Isidoro de Sevilla, ed. C. Rodríguez Alonso, León 1975.
Isidorus, Sententiae, ed. P. Cazier, CCL 111, Turnhout 1998.
Marcus Iunianus Iustinus, Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi, ed. O. Seel, Stutgardiae 1985. (Crossref)
Lactantius, Divinarum institutionum libri VII, ed. S. Brandt, CSEL 19, Vindobonae 1890.
Lucain, La Pharsale, t. 1-2, ed. A. Bourgery – M. Ponchont, Paris 1976-1993.
Orose, Histoires (Contre les Païens), t. 1-3, ed. M-P. Arnaud-Lindet, Paris 1990-1992.
Pontius Meropius Paulinus Nolanus, Opera, ed. G. de Hartel, CSEL 30, Vindobonae 1894.
Pomponius Porphyrio, Commentarii in Q. Horatium Flaccum, ed. G. Meyer, Lipsiae 1874.
Servius, In Vergilii carmina commentarii, t. 1-3, ed. G. Thilo – H. Hagen, Lipsiae 1881-1887.
Caius Iulius Solinus, Collectanea rerum memorabilium, ed. T. Mommsen, Berlin 1864.
Vergile, Énéide, t. 1-2, ed. H. Goelzer, Paris 1970-1974.
Vergilius, Bucoliques, ed. E. de Saint-Denis, Paris 1970.
Virgilio, Le Georgiche, ed. F. Della Corte, Genova 1986.
Berschin W., Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, tł. K. Liman, Gniezno 2003.
Birkin M.Û. – Volkov A.A. – Voroncov S.A. – Marej E.S., Istorikovedčeskij očerk: avtor, èpoha i traktat „De ecclesiasticis officiis”, w: Isidor Sevil’skij, Dve knigi O cerkovnyh službah, tł. i opr. M.Û. Birkin – A.A. Volkov – S.A. Voroncov – E.S. Marej, Sankt-Peterburg 2022, s. 13-35.
Brożek M., Historia literatury łacińskiej. Zarys, Wrocław 1976.
Chadwick J., The Greek dialects and Greek prehistory, „Greece and Rome” 3/1 (1956) s. 38-50. (Crossref)
Choromański A., Osoba ludzka jako „byt relacyjny”. Antropologiczne fundamenty eklezjologii Soboru Watykańskiego II, „Studia Teologii Dogmatycznej” 1 (2015) s. 58-87. (Crossref)
Codoñer Merino C. – Andrés Sanz M.A. – Martín Iglesias J.C., Isidoro de Sevilla, w: La Hispania visigótica e mozárabe. Dos épocas en la literatura, red. C. Codoñer, Salamanca 2010, s. 139-155.
Díaz y Díaz M.C., Introducción general a San Isidoro de Sevilla, w: San Isidoro de Sevilla, Etimologías, t. 1, red. J. Oroz Reta – M.-A. Marcos Casquero, Biblioteca de Autores Cristianos 433-434, Madrid 1982, s. 1-257.
Elfassi J., Isidore of Seville and the „Etymologies”, w: A Companion to Isidore of Seville, red. A. Fear – J. Wood, Leiden 2020, s. 245-278. (Crossref)
Elfassi J., Les sources patristiques d’Isidore de Séville, „Isidorianum” 33/1 (2024) s. 11-32. (Crossref)
Fontaine J., Isidore de Séville. Genèse et originalité de la culture hispanique au temps de Wisigoths, Turnhout 2001. (Crossref)
Gautier Dalché P., Isidorus Hispalensis, De gentium vocabulis (Etym. IX, 2) quelques sources non repérées, „Revue des Études Augustiniennes” 31 (1985) s. 278-285. (Crossref)
Herrero Llorente V.J., Lucano en la literatura hispanolatina, „Emerita” 27 (1959) s. 19-52.
Kaczmarkowski M., Historia języka łacińskiego od czasów najdawniejszych do dziś, „Vox Patrum” 11 (1983) s. 477-504. (Crossref)
Kołoczek B.J., Wprowadzenie. Palcem po mapie dookoła świata, w: Gajusz Juliusz Solinus, Zbiór wiadomości godnych uwagi albo Polihistor, tł. i opr. B.J. Kołoczek, Kraków 2020, s. 11-75.
Krynicka T., „De ortu et obitu patrum”: Izydora z Sewilli encyklopedia sławnych postaci biblijnych, Gdańsk 2021.
Krynicka T., Between the God and the Man: the Great Adventure in Common (Isidore of Seville’s De ortu et obitu patrum), „Isidorianum” 33/1 (2024) s. 99-124. (Crossref)
Krynicka T., Izydor z Sewilli jako mistrz kompilacji, Organizacja materiału w „Etymologiach” na przykładzie XVII księgi „De agricultura”, „Vox Patrum” 49 (2006) s. 319-333. (Crossref)
Krynicka T. – Wilczyński A., Siedem sztuk wyzwolonych w „Etymologiach” Izydora z Sewilli, „Vox Patrum” 87 (2023) s. 405-430. (Crossref)
López Fadul V., Language as Archive. Etymologies and the remote history of Spain, w: After Conversion. Iberia and the Emergence of Modernity, red. M. García-Arenal, Leiden 2016, s. 95-125. (Crossref)
Marrou H.I., Historia wychowania w starożytności, tł. S. Łoś, Warszawa 1969.
Martín Iglesias J.C., Isidoro, w: The Oxford Handbook to the Historical Reception of Augustine, t. 2, red. K. Pollmann, Oxford 2013, s. 1193-1195.
Martín Iglesias J.C., Isidoro de Sevilla († 636): obra y memoria, „Sub vocibus”, w: https://fil.ug.edu.pl/sites/fil.ug.edu.pl/files/_nodes/strona/73250/files/martin-iglesias_isidoro_de_sevilla.pdf (dostęp 23.03.2024).
Martín Iglesias J.C., La biblioteca cristiana de los padres hispanovisigodos (siglos VI-VII), „Veleia” 30 (2013) s. 259-288.
Messina N., Le citazioni classiche nelle „Etymologiae” di Isidoro di Siviglia, „Archivos Leonenses” 68 (1980) s. 205-265.
Orlandis J., Le royaume wisigothique et son unité religieuse, w: L’Europe héritière de l’Espagne wisigothique, red. J. Fontaine – C. Pellistrandi, Madrid 1992, s. 9-15. (Crossref)
Osadnik A., Proegzystencja jako wezwanie chrześcijańskie, „Seminare” 18 (2003) s. 235-244. (Crossref)
Ratzinger J., Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tł. Z. Włodkowa, Kraków 2006.
Reydellet M., Introduction, w: Isidore de Séville, Étymologies. Livre IX: Les langues et les groupes sociaux, ed. i tł. M. Reydellet, Paris 1984, s. 1-26.
Reydellet M., La conception du soverain chez Isidore de Séville, w: Isidoriana, red. M.C. Díaz y Díaz, León 1961, s. 457-466.
Reydellet M., La Royauté dans la littérature latine de Sidoine Appolinaire à Isidore de Séville, Roma 1981. (Crossref)
Smuniewski C., Wspólnota łaski. Chrystologiczno-trynitarna eklezjogeneza, Kraków 2013.
Starowieyski M. – Szymusiak J.M. – Stawiszyński W., Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, Poznań 2022.
Szymik J., O teologii dzisiaj. Zadania, piękno, przyszłość, Pelplin 2006.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły w czasopiśmie objęte są licencją Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0). Autorzy i użytkownicy mogą korzystać z utworów na licencji CC-BY-ND od roku 2018. Dla wcześniejszych publikacji prawa autorskie są udostępnione na prawach dozwolonego użytku zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
